W niedawnym badaniu opublikowanym w Regionalne Zdrowie Lancet – Europagrupa badaczy zidentyfikowała subpopulacje o podwyższonym ryzyku zawału mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST (STEMI) i zawału mięśnia sercowego bez uniesienia odcinka ST (NSTEMI) w związku z zanieczyszczeniem powietrza w Polsce.
Badanie: Wpływ narażenia na zanieczyszczenia powietrza na ryzyko ostrych zespołów wieńcowych w Polsce: ogólnopolskie badanie populacyjne (badanie EP-PARTICLES). Źródło obrazu: khunkornStudio/Shutterstock.com
Tło
Choroby układu krążenia (CVD) stanowią poważne globalne wyzwania zdrowotne, gospodarcze i społeczne. W 2021 r. w Unii Europejskiej choroby układu krążenia spowodowały 1,7 mln zgonów i 1,3 mln straconych lat pracy. Choroba niedokrwienna serca, spowodowana głównie chorobą wieńcową (CAD), była przyczyną 34% tych zgonów.
CAD może przerodzić się w ostre zespoły wieńcowe (ACS), takie jak zagrażający życiu STEMI i NSTEMI.
Konieczne są dalsze badania, aby lepiej zrozumieć konkretne mechanizmy, dzięki którym zanieczyszczenie powietrza przyczynia się do ACS, oraz aby zidentyfikować skuteczne interwencje dla bezbronnych grup społecznych.
O badaniu
Niniejsze badanie koncentruje się na wschodnim regionie Polski i obejmuje ponad osiem milionów osób rozmieszczonych na terenie pięciu województw, 101 powiatów i 709 gmin, głównie wiejskich. Dane dotyczące hospitalizacji za lata 2011–2020, obejmujące przypadki NSTEMI i STEMI, pochodzą z Narodowego Funduszu Zdrowia.
Ze względu na unikalne kody pacjentów nie odnotowano żadnych powtarzających się zdarzeń u pacjentów. Dane dotyczące zanieczyszczenia powietrza zebrano przy użyciu modelu Global Environmental Multiscale – Air Quality (GEM-AQ) we współpracy z Instytutem Ochrony Środowiska – Państwowym Instytutem Badawczym.
Model ten, będący szczegółowym systemem transportu chemicznego, przewiduje jakość powietrza w różnych skalach i integruje kompleksowe atmosferyczne procesy chemiczne i fizyczne.
Informacje meteorologiczne, takie jak temperatura, wilgotność i ciśnienie, zostały dokładnie zebrane z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Analiza statystyczna obejmowała szereg testów oceny rozkładu danych oraz analizy porównawcze, wykorzystując m.in. test Shapiro-Wilka i t-test.
W badaniu uwzględniono także uogólnione modele addytywne quasi-Poissona w celu oszacowania specyficznych dla danej społeczności powiązań zanieczyszczenia powietrza z częstością występowania STEMI i NSTEMI, uwzględniając potencjalne czynniki zakłócające, takie jak wakacje i epidemie.
Co więcej, w metaanalizie efektów losowych zebrano szacunki specyficzne dla społeczności. Wpływ zanieczyszczeń określono ilościowo jako zmiany w częstości występowania STEMI i NSTEMI, a także konkretny wzrost substancji zanieczyszczających, takich jak cząstki stałe (PM2.5) i dwutlenek azotu (NO2).
Wyniki badań
W okresie badania dane wykazały 63 154 hospitalizacje i 5921 zgonów wewnątrzszpitalnych (9,4%) z powodu STEMI oraz 76 543 hospitalizacje, w tym 4079 (5%) zgonów wewnątrzszpitalnych z powodu NSTEMI.
Większość pacjentów ze STEMI stanowili mężczyźni (64,3%), średni wiek 67,5 lat, podczas gdy w grupie z NSTEMI przeważali także mężczyźni (62%), a średni wiek wynosił 70,2 lat. Standaryzowane wskaźniki hospitalizacji (SHR) wykazały na przestrzeni lat znaczną tendencję spadkową w przypadku STEMI i nieistotny wzrost w przypadku NSTEMI.
Pomimo ogólnego spadku stężeń substancji zanieczyszczających powietrze zarówno na obszarach wiejskich, jak i miejskich, ich poziomy utrzymywały się powyżej progów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i Europejskiej Agencji Środowiska. Analiza korelacji wykazała umiarkowany lub silny związek pomiędzy różnymi substancjami zanieczyszczającymi, w szczególności PM2.5 i dwutlenek siarki (SO2).
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na liczbę hospitalizacji był znaczący. Wzrost PM2.5 a stężenie benzo(a)pirenu (BaP) powiązano z wyższym ryzykiem hospitalizacji zarówno z powodu STEMI, jak i NSTEMI.
Skutki NIE2 a więc2 były bardziej widoczne w perspektywie krótko- i średnioterminowej w grupie ze STEMI, podczas gdy w grupie z NSTEMI efekt był jedynie średnioterminowy. Warto zauważyć, iż wpływ BaP na STEMI był znaczący w modelach z pojedynczą substancją zanieczyszczającą, ale stracił na znaczeniu po uwzględnieniu PM2.5.
Analizy uwzględniające wiek wykazały, iż u młodszych pacjentów (poniżej 65. roku życia) ryzyko NSTEMI z podwyższonym stężeniem NO było znacznie zwiększone2 i PM2.5 podczas gdy u starszych pacjentów częściej występowały hospitalizacje ze STEMI związane z SO2 i PM2.5.
Kobiety były szczególnie narażone na STEMI związany z PM2.5 i BaP, wykazując wyższe ryzyko w porównaniu z mężczyznami.
Obszary wiejskie wykazywały większą podatność na hospitalizacje z powodu STEMI, gdy były narażone na wzrost SO2PM2.5i BaP. Dysproporcje ekonomiczne wpłynęły również na wyniki zdrowotne; w regionach o niższych dochodach odnotowano 1,4% wzrost liczby hospitalizacji z NSTEMI wraz ze wzrostem poziomu BaP.
W analizie uwzględniono ponadto tradycyjne czynniki ryzyka, takie jak palenie tytoniu, nadciśnienie i cukrzyca. Obszary o wyższym wskaźniku tych warunków wykazały większy szkodliwy wpływ SO2PM2.5i nie2 w przypadku wystąpienia STEMI.
Jednakże wpływ BaP był odwrotnie proporcjonalny do częstości używania tytoniu, co wskazuje na bardziej wyraźne skutki na obszarach o mniejszym natężeniu palenia.
Wreszcie zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza do poziomu zalecanego przez WHO mogłoby znacznie zmniejszyć liczbę hospitalizacji. Szacunki wykazały, iż przestrzeganie tych norm mogłoby zapobiec tysiącom przypadków NSTEMI i STEMI rocznie, co podkreśla krytyczny wpływ zarządzania jakością powietrza na zdrowie publiczne.
