Swoją kolejną publikację chciałbym poświęcić tematowi niezwykle istotnemu – odleżynom, bowiem jest to problem dotyczący większości osób z niepełnosprawnościami. Dotyczy zwłaszcza osób, które zmuszone są do korzystania na stałe z wózka inwalidzkiego.
W artykule tym postaram się odpowiedzieć na pytanie czym jest odleżyna, przyjrzę się razem z Wami również jej etapom rozwojowym od najmniej, do najbardziej zaawansowanej postaci. Przedstawię w jaki sposób przebiega proces leczenia odleżyny, od czego jest on uzależniony. Jaką rolę w przebiegu leczenia odleżyn odgrywa dieta oraz jakie są metody zapobiegania im na przyszłość. Artykuł powstał w oparciu o osobiste doświadczenia w tym zakresie. Zapraszam serdecznie.
Co nazywamy odleżyną?
Odleżyna to rana będąca następstwem długotrwałego ucisku na tkankę. To miejscowa martwica tkanek najczęściej uciskanych przez wystające części układu kostnego. Odleżyna powstaje w wyniku miejscowego niedokrwienia, spowodowanego zbyt długim uciskiem na naczynia krwionośne.
Jak rozwija się odleżyna? Objawy jej powstawania
Rozwój odleżyny możemy podzielić na trzy etapy:
Etap pierwszy powstawania odleżyny: obejmuje pojawienie się rumienia, jak również bolesnych pęcherzy w miejscu,w którym mamy do czynienia z powstawaniem odleżyny.
Etap drugi powstawania odleżyny: obejmuje rozszerzenie się rany, powoduje ono uszkodzenie skóry na całej jej grubości. Uszkodzenie dotyczy wówczas tkanki podskórnej.
Etap trzeci powstawania odleżyn: głębokie uszkodzenie przekraczające powięź, można zaobserwować niszczenie i obumieranie tkanek mięśni, kości i stawów.
Charakterystyczne objawy odleżyn: oprócz wspomnianych pęcherzy, czy rumienia wyróżnić możemy także otarcia, zaczerwienienie zarówno znikające po ucisku naskórka, jak również takie, które utrzymuje się na skórze przez dłuższy czas. W innych wypadkach pojawiać się może także m.in. obrzmienie, czy zgrubienie naskórka.
Przyczyny powstawania odleżyn-czynniki ryzyka
Jest klika czynników, które będą wpływały na powstawanie odleżyn i można je podzielić na grupę czynników wewnętrznych i grupę czynników zewnętrznych.
Czynniki wewnętrzne powstawania odleżyn:
- zaburzenia pracy układu nerwowego
- problemy z zaburzeniem pracy układu krążenia
- zaburzenia pracy układu oddechowego
- obrzęki
- stosowanie radioterapii
- w sytuacji w której mamy do czynienia z chorobami nowotworowymi zmniejsza się odporność organizmu, zachodzą zmiany dotyczące pH skóry, lub też infekcje bakteryjne.
Czynniki zewnętrzne powstawania odleżyn:
- temperatura otoczenia
- niewłaściwy ubiór
- nieodpowiednio dobrana pościel
- niewłaściwe zaopatrzenie ortopedyczne
- bardzo ważnym czynnikiem mającym wpływ na rozwój odleżyn jest też farmakoterapia – prowadzone leczenie z zastosowaniem sterydów, leków przeciwbólowych, czy też leków uspokajających może wywierać szkodliwy wpływ na tkankę podskórną.
Które części ciała narażone są na występowanie odleżyn?
Odleżyny najczęściej tworzą się w miejscach, w których odległość powierzchni naskórka od znajdującego się pod nim układu kostnego jest stosunkowo mała.
Długotrwałe unieruchomienie powoduje ucisk tkanki czego rezultatem jest jej niedokrwienie i obumarcie. Do tych szczególnie wrażliwych części ciała zaliczyć należy m.in.: kość ogonową, pośladki, kręgosłup, pięty. W przypadku, kiedy pacjent ma problem z przestrzeganiem zaleceń lekarskich dotyczących zmian pozycji, odleżyna powstawać może m.in. na: kości biodrowej, ramiennej, czy kościach bocznych stóp.
Jak wygląda proces gojenia się odleżyn?
To jak przebiega proces gojenia i w jakim tempie zachodzi jest szczególnie istotne ponieważ wpływa na naszą sprawność w dalszej perspektywie. Stwierdzić należy, iż gojenie się odleżyn przybiera najczęściej charakter samoistny. Czas gojenia się odleżyn może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, natomiast w cięższych przypadkach może to trwać choćby kilka lat co zaobserwowałem na własnym przykładzie.
Jakie opatrunki należy stosować?
Jeżeli mówimy o tym, jak wygląda proces gojenia odleżyn myślę, iż warto powiedzieć także o tym, jakie opatrunki należałoby stosować tak, aby gojenie się odleżyny przebiegało w szybszym tempie.
Istnieje kilka grup takich właśnie opatrunków:
Opatrunki półprzepuszczalne wykonane z błon poliuretanowych
Opatrunki utrzymują się na ranie w okresie do dwóch tygodni.
Opatrunki hydrocoloidowe
Zawierają specjalny żel, który utrzymywać się może w ranie w okresie od 3 dni do tygodnia.
Dekstranomery
Utrzymują się na ranie do dwóch dni.
Opatrunki poliuretanowe
Utrzymują się na powierzchni rany w okresie 5 dni.
Opatrunki hydrofiberowe
Zmieniane są w zależności od potrzeby oraz stanu rany.
Opatrunki hydrożelowe
Utrzymują się na powierzchni rany przez 3 dni.
Opatrunki alginianowe
Wymieniane powinny być co tydzień.
Opatrunki złożone
Ich aktywność utrzymuje się w okresie dwóch tygodni.
Opatrunki z dodatkiem srebra
Utrzymują się na ranie w okresie do 7 dni.
Dieta osób narażonych na występowanie odleżyn
Proces gojenia się każdych ran, a zwłaszcza odleżyn uzależniony jest od tego, jak odżywia się dana osoba.
Dieta osoby, która walczy z problemem odleżyn powinna obfitować w większą ilość białka. Oprócz niego istotną rolę w diecie odgrywa obecność soli mineralnych w posiłkach, czy też obecność witamin A,E i C.
Jadłospis osób zmagających się z odleżynami powinien być bogaty także w owoce i warzywa. Istotnym składnikiem diety jest także błonnik, gdyż pomaga w usuwaniu toksyn z organizmu i reguluje pracę jelit.
Osoby zmagające się z odleżynami powinny przestrzegać: trzy posiłkowego systemu odżywiania tj.: śniadanie, obiad i kolacja. Posiłki powinny dostarczać głównie białka, szczególnie pochodzenia zwierzęcego. Warzywa i owoce powinny być podawane w różnych formach np. w formie surówek, przecierów, soków. W innych przypadkach należy wprowadzić suplementację pokarmową.
Profilaktyka i zapobieganie odleżynom
Jeśli chodzi o profilaktykę i zapobieganie powstawaniu odleżyn stwierdzić należy, iż istotną rolę odgrywa tutaj higiena. Skóra winna być przemywana ciepłą wodą, należny stosować głównie delikatne środki i mydła (np szare mydło).
Zapobiegać należy także nadmiernemu wysuszeniu skóry poprzez utrzymywanie jej w stanie delikatnego nawilżenia, czy też unikać łączenia środków natłuszczających i pudru. Innym ważnym problemem jest tutaj także zmiana pozycji osoby walczącej z odleżynami. Osoby z niepełnosprawnościami powinny pamiętać o zmianach pozycji co kilkanaście minut, gdyż fakt ten wpływa na prawidłowe ukrwienie części ciała szczególnie narażonych na występowanie odleżyn.
Opracowanie: Rampowicz Kamil Drożyński
Publikacje Kamila Drożyńskiego:
