Pierwsze spotkania
Rozpoczęcie pracy terapeutycznej z uczniem ze spektrum autyzmu to jedno z najważniejszych i jednocześnie najbardziej wymagających zadań stojących przed nauczycielem, pedagogiem czy terapeutą. Pierwsze spotkania często decydują o dalszej jakości relacji, poczuciu bezpieczeństwa dziecka oraz jego motywacji do współpracy. Dlatego tak istotne jest, aby rozpocząć ten proces świadomie, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb ucznia, jego mocnych stron oraz możliwych trudności.
Praca z dzieckiem w spektrum autyzmu wymaga połączenia wiedzy psychologicznej, pedagogicznej i terapeutycznej, ale także empatii, cierpliwości i otwartości na nieszablonowe rozwiązania. Nauczyciel, który wie, od czego zacząć i jak stopniowo budować strukturę terapii, jest w stanie nie tylko wspierać rozwój umiejętności komunikacyjnych i społecznych, ale także pomóc dziecku odnaleźć się w szkolnej rzeczywistości.
W tym artykule pokażemy krok po kroku, jak rozpocząć pracę terapeutyczną z uczniem z ASD: od pierwszej sesji adaptacyjnej, przez budowanie relacji, aż po planowanie kolejnych działań. Znajdziesz tu praktyczne wskazówki, harmonogram pierwszych pięciu spotkań oraz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.
Terapia Zajęciowa dla Dzieci ze Spektrum Autyzmu – Kompleksowy Przewodnik dla Rodziców, Nauczycieli i Terapeutów eBook 20 zł
1. Rozpocznij od diagnozy i indywidualizacji
- Wczesna diagnoza i trafna interpretacja deficytów — pozwala jak najwcześniej rozpocząć terapię i ustalić odpowiednie cele oddziaływań cbt.plWydawnictwo WiR.
- Stworzenie spersonalizowanego planu terapeutycznego (IPET) – uwzględnij mocne strony, zainteresowania, style przetwarzania sensorycznego i potrzeby dziecka polskiautyzm.plcbt.plOśrodek Rozwoju Edukacji.
2. Budowanie relacji i motywacji (podejście rozwojowe)
- Wejdź w świat dziecka, podążaj za jego zainteresowaniami, budując wspólne pole uwagi – tak działa metoda RDI i podejście rozwojowe ePedagogikapolskiautyzm.pl.
- Zaufanie i pozytywna relacja terapeutyczna to podstawa – stwórz bezpieczne, motywujące otoczenie uniqskills.com.
3. Wprowadź strukturę i komunikację wspierającą
- Zakotwiczenie w rutynie i strukturze – ułatwia adaptację i redukuje stres; klasyczne TEACCH to np. plany dnia, wizualne harmonogramy, strukturalizacja przestrzeni polskiautyzm.plcbt.pl.
- Jasna, konkretna komunikacja i pozytywne komunikaty – unikaj negatywnych form („nie skacz”), stosuj komunikaty proaktywne („używamy łóżka do spania”) Poradnia Alterpedagogika-specjalna.edu.pl.
- Wprowadzaj komunikację alternatywną (AAC), gesty, wizualizacje, jeżeli potrzeba Fundacja Pomoc Autyzmpolskiautyzm.pl.
📘 Plan adaptacyjny w szkole dla dziecka z Zespołem Aspergera – krok po kroku eBook 20 zł
4. Wzmacniaj pożądane zachowania, pracuj z mocnymi stronami
- Pozytywne wzmocnienia, nagradzanie pożądanych zachowań i ignorowanie niepożądanych – to fundament terapii behawioralnej (ABA) pedagogika-specjalna.edu.plpolskiautyzm.pl.
- Bazuj na mocnych stronach dziecka (np. dobra pamięć, percepcja, zainteresowania wyspecjalizowane) i rozwijaj je terapeutycznie polskiautyzm.pl.
5. Staraj się o komunikację werbalną i społeczną
- Nawet jeżeli dziecko nie mówi — zacznij od komunikacji dzięki gestów, obrazków, AAC; później stopniowo wprowadzaj mowę Fundacja Pomoc Autyzmforumlogopedy.pl.
- Trening umiejętności społecznych (TUS), nauka emocji, ról społecznych — we współpracy z logopedą, psychologiem, w grupach lub indywidualnie forumlogopedy.plcbt.pl.
6. Adaptuj środowisko szkolne i współpracuj z zespołem
- Zapewnij środowisko przyjazne sensorycznie: zminimalizuj hałas, miganie świetlówek, jaskrawe kolory; użyj żaluzji, uprość przestrzeń pracy cbt.pl.
- Pełna kooperacja z zespołem (rodzice, nauczyciele, terapeuci, asystent-cieniem) – klucz do monitorowania postępów i skutecznego wsparcia cbt.plOśrodek Rozwoju Edukacji.
- Promuj tolerancję i integrację w klasie — informuj rówieśników, ucz o różnorodności, angażuj ich w scenariusze zmniejszające izolację ucznia z ASD Ośrodek Rozwoju Edukacjicbt.pl.
Przygotowałam dla Ciebie propozycję pierwszej sesji terapeutycznej z uczniem ze spektrum autyzmu. To scenariusz, który możesz wykorzystać jako inspirację w pracy w szkole lub gabinecie terapeutycznym.
📘 Indywidualny Program Zajęć Rewalidacyjnych dla ucznia ze spektrum autyzmu – Scenariusze i ćwiczenia terapeutyczno-dydaktyczne eBook 20 zł
Przykładowa pierwsza sesja terapeutyczna z uczniem ze spektrum autyzmu
Cele sesji:
- nawiązanie pierwszego kontaktu i budowanie poczucia bezpieczeństwa,
- obserwacja zachowań i reakcji dziecka,
- wstępne rozpoznanie preferencji komunikacyjnych i sensorycznych,
- wprowadzenie struktury i przewidywalności.
Struktura spotkania (ok. 30–40 minut)
1. Powitanie i wprowadzenie (5 min)
- Terapeuta wita dziecko prostym komunikatem, np. „Cześć, mam na imię Ania. Dzisiaj spędzimy razem trochę czasu. Zobaczysz, co przygotowałam.”
- Pokazuje plan zajęć w formie obrazkowej lub piktogramów (np. tablica: powitanie – zabawa – przerwa – pożegnanie).
👉 Cel: dać dziecku poczucie przewidywalności.
2. Zabawa wprowadzająca – poznajmy się (5–7 min)
- Prosta aktywność w kręgu zainteresowań dziecka (np. układanie klocków, samochodziki, rysowanie, puzzle).
- Terapeuta podąża za dzieckiem, naśladuje jego działania, komentuje prostymi słowami („Widzę, iż lubisz czerwony klocek”).
👉 Cel: budowanie relacji i zaufania.
3. Ćwiczenie komunikacyjne (7–10 min)
- Jeśli dziecko mówi: zabawa w „Pokaż i powiedz” – dziecko wybiera przedmiot z pudełka i mówi, co to jest, do czego służy.
- Jeśli dziecko niemówiące: komunikacja alternatywna (AAC, PECS, gesty) – wybieranie obrazków przedstawiających emocje, jedzenie czy zabawki.
👉 Cel: wstępne rozpoznanie form komunikacji dziecka.
4. Zabawa ruchowa / sensoryczna (5–7 min)
- Krótka aktywność dostosowana do potrzeb dziecka:
- skakanie po matach,
- dmuchanie baniek mydlanych,
- „turlanie piłki” do terapeuty.
👉 Cel: obserwacja reakcji sensorycznych, ćwiczenie naprzemienności i współpracy.
5. Chwila relaksu (2–3 min)
- Krótka przerwa – dziecko może usiąść na pufie, wybrać zabawkę uspokajającą (piłeczki antystresowe, gniotki, klocki sensoryczne).
👉 Cel: nauka sygnalizowania potrzeby odpoczynku.
6. Zakończenie i pożegnanie (3–5 min)
- Podsumowanie prostym komunikatem: „Dzisiaj bawiliśmy się klockami, piłką i obrazkami. Spotkamy się znowu.”
- Wzmocnienie pozytywne: naklejka, pieczątka, uśmiechnięta buźka na karcie pracy.
👉 Cel: pozytywne zakończenie i budowanie motywacji na kolejne sesje.
Wskazówki dla terapeuty
- Obserwuj, co sprawia dziecku przyjemność, a co wywołuje stres.
- Nie narzucaj zadań – podążaj za dzieckiem.
- Zawsze stosuj komunikaty krótkie i jasne.
- Wprowadzaj stałą strukturę – podobny układ zajęć w kolejnych sesjach.
📌 Taka pierwsza sesja ma charakter diagnostyczno-adaptacyjny – jej celem nie pozostało nauka konkretnych umiejętności, ale zbudowanie fundamentu do dalszej pracy terapeutycznej.
Podsumowanie
Rozpocznij od diagnozy, stwórz indywidualny plan, zbuduj relację, zastosuj podejście rozwojowe i strukturalne, wzmacniaj pozytywy, wspomagaj komunikację i adaptację środowiska, wspólnie z zespołem — i sukces terapii będzie bardziej prawdopodobny.
📘 Jak uczyć ucznia ze spektrum autyzmu? Przewodnik dla nauczycieli wszystkich przedmiotów eBook 18 zł
❓ FAQ – Praca terapeutyczna z uczniem ze spektrum autyzmu
1. Od czego zacząć pracę z uczniem z autyzmem w szkole?
Pierwszym krokiem jest poznanie dziecka i jego indywidualnych potrzeb. Należy zapoznać się z diagnozą, porozmawiać z rodzicami, dokonać obserwacji w klasie i w sytuacjach codziennych, a następnie przygotować IPET (Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny).
2. Jak zbudować relację terapeutyczną?
Relacja oparta na zaufaniu i poczuciu bezpieczeństwa to fundament terapii. Warto podążać za zainteresowaniami dziecka, nie wywierać presji, stosować jasne komunikaty i konsekwentnie wzmacniać pozytywne zachowania.
3. Jakie metody pracy sprawdzają się najlepiej?
Do najczęściej stosowanych podejść należą:
- TEACCH – wprowadzenie struktury i wsparcia wizualnego,
- ABA – analiza behawioralna i pozytywne wzmocnienia,
- DIR/Floortime, RDI – rozwój relacji i wspólnego pola uwagi,
- AAC i PECS – systemy komunikacji alternatywnej i wspomagającej.
4. Jak wspierać komunikację dziecka z ASD?
Należy dopasować komunikację do możliwości ucznia. Sprawdzą się:
- krótkie, jasne zdania,
- wsparcie obrazkowe, gesty, symbole,
- stopniowe wprowadzanie systemów AAC, jeżeli uczeń nie mówi.
5. Co zrobić w przypadku trudnych zachowań?
Trzeba zrozumieć funkcję zachowania – czy wynika ono z przeciążenia sensorycznego, niezrozumienia sytuacji, czy może frustracji. Zamiast karania warto nauczyć dziecko alternatywnych sposobów wyrażania potrzeb (np. poprzez obrazki, słowa, gesty) oraz stosować strategie samoregulacyjne.
6. Jak zaangażować rówieśników w klasie?
Dobrze jest prowadzić zajęcia włączające – tłumaczyć dzieciom różnice, organizować wspólne zadania, promować empatię i współpracę. Dzięki temu uczeń z ASD czuje się częścią grupy i zyskuje wsparcie.
7. Czy pierwsza sesja powinna zawierać ćwiczenia terapeutyczne?
Pierwsze spotkanie ma głównie charakter adaptacyjno-obserwacyjny. Najważniejsze jest zbudowanie poczucia bezpieczeństwa i relacji. Konkretne ćwiczenia wprowadza się stopniowo, dopiero w kolejnych sesjach.
8. Co robić na kolejnych sesjach terapeutycznych?
Na kolejnych spotkaniach warto wprowadzać stopniowo:
- proste ćwiczenia komunikacyjne – proszenie o pomoc, wskazywanie potrzeb, używanie symboli,
- zabawy w rozpoznawanie i nazywanie emocji – praca z obrazkami, mimiką, scenkami,
- zadania rozwijające naprzemienność i współpracę – np. wspólne układanie klocków, podawanie piłki, gry planszowe,
- elementy treningu umiejętności społecznych (TUS) – odgrywanie ról, nauka zasad w grupie,
- techniki regulacji emocji i sensoryczne przerwy – aby dziecko uczyło się wyciszać i radzić sobie ze stresem.
Każda kolejna sesja powinna być oparta na strukturze i powtarzalności, ale z małymi nowymi elementami rozwijającymi dziecko krok po kroku.
Poniżej przykładowy harmonogram pierwszych pięciu sesji terapeutycznych z uczniem ze spektrum autyzmu.
IPET dla ucznia z Zespołem Aspergera – Praktyczny Przewodnik eBook 17 zł
📑 Harmonogram pierwszych pięciu sesji terapeutycznych z uczniem ze spektrum autyzmu
Sesja 1 – Adaptacja i obserwacja
Cel: nawiązanie kontaktu, poczucie bezpieczeństwa, obserwacja reakcji.
Materiały: klocki, proste zabawki, obrazkowy plan zajęć, piłka, naklejki.
Przebieg:
- Powitanie i przedstawienie planu obrazkowego.
- Swobodna zabawa – podążanie za dzieckiem.
- Prosta zabawa komunikacyjna (np. wskazywanie obrazków).
- Krótka aktywność ruchowa (turlanie piłki).
- Zakończenie – podsumowanie i wzmocnienie pozytywne.
Sesja 2 – Prośby i potrzeby
Cel: wprowadzenie nauki proszenia o pomoc i wyrażania potrzeb.
Materiały: zestaw obrazków PECS, pudełko z zabawkami, przekąska (jako motywator).
Przebieg:
- Powitanie i przypomnienie planu dnia.
- Ćwiczenie: „Chcę…” – dziecko wybiera obrazek lub mówi, co chce dostać.
- Zabawa w wymianę – dziecko podaje obrazek, terapeuta daje zabawkę.
- Krótka aktywność sensoryczna – bańki mydlane.
- Podsumowanie i pożegnanie.
Sesja 3 – Emocje: wesoły i smutny
Cel: rozpoznawanie i nazywanie podstawowych emocji.
Materiały: karty emocji, lustro, maskotki.
Przebieg:
- Powitanie i plan obrazkowy.
- Zabawa w lustro – terapeuta pokazuje uśmiech i smutek, dziecko naśladuje.
- Karty emocji – wskazywanie, kto jest wesoły, kto smutny.
- Scenka z maskotkami – krótkie historyjki ilustrujące emocje.
- Pożegnanie i naklejka jako wzmocnienie.
Sesja 4 – Naprzemienność i współpraca
Cel: rozwijanie umiejętności współdziałania i czekania na swoją kolej.
Materiały: piłka, prosta gra planszowa, klocki.
Przebieg:
- Powitanie i plan zajęć.
- Zabawa w podawanie piłki – „moja kolej – twoja kolej”.
- Prosta gra planszowa – np. układanie pionków.
- Wspólne budowanie wieży z klocków.
- Podsumowanie – podkreślenie sukcesu dziecka w czekaniu i współpracy.
Sesja 5 – Trening społeczny: zabawa w role
Cel: rozwijanie umiejętności społecznych i rozumienia prostych sytuacji.
Materiały: rekwizyty do zabawy w sklep (pieniążki, produkty, torba).
Przebieg:
- Powitanie i plan dnia.
- Zabawa „Sklep” – terapeuta jest sprzedawcą, dziecko kupującym.
- Ćwiczenie proszenia o produkt (słowem lub obrazkiem).
- Rozmowa o zasadach – „Dziękuję”, „Proszę”.
- Podsumowanie – wzmocnienie pozytywne (np. pieczątka, naklejka).
✨ Wskazówki dla nauczyciela/terapeuty:
- Każda sesja powinna mieć strukturę (powitanie – aktywność główna – przerwa – zakończenie).
- Czas trwania: 30–40 minut, z przerwami jeżeli dziecko tego potrzebuje.
- Postęp jest stopniowy – nowe elementy wprowadza się krok po kroku.
- Ważne są pozytywne wzmocnienia (pochwały, naklejki, nagrody symboliczne).
📚 Trening Uwagi i Koncentracji dla Ucznia ze Spektrum Autyzmu: Ćwiczenia, Scenariusze, Inspiracje eBook 18 zł
📘 Zajęcia rewalidacyjne dla uczniów z Zespołem Aspergera eBook 18 zł
📘 Pierwsze kroki w nauce pisania i czytania – Ćwiczenia językowe dla dzieci ze spektrum autyzmu eBook 19 zł
Scenariusze zajęć korekcyjno-kompensacyjnych dla uczniów ze spektrum autyzmu eBook 21 zł
Arkusze, karty pracy, materiały dla dzieci i młodzieży ze spektrum autyzmu
#arkusz #ASD #Asperger #aspiepozytywni #AspieZaklinaczka #autyzm #czytanie #dostosowanie #edukacja #emocje #IPET #kolorowanie #komunikacja #lekcja #logopedia #metody #MikiLittleAspie #mindfulness #motoryka #mowa #pedagog #percepcja #pozytywnyprzekazwspektrum #premium #przedszkole #psycholog #relaksacja #rewalidacja #rozwój #scenariusz #sensoryka #SI #społeczne #SylwiaBagińska #szkoła #terapia #uczeń #umiejętnościspołeczne #uwaga #uważność #zabawa #zajęcia #ZespółAspergera #zmysły #ćwiczenia
