Kapsułkarka to manualne urządzenie składające się z konstrukcji nośnej z trzpieniami pozycjonującymi oraz śrubowym mechanizmem dociskowym. Na podstawę nakładany jest zestaw płyt z otworami na kapsułki, które mogą mieć różne wymiary, zależnie od używanego rodzaju kapsułek. W zestawie znajduje się również ubijak, który wspomaga proces rozprowadzania proszku w kapsułkarce. Podobnie jak w przypadku leków gotowych, kapsułki wykonywane w aptece mogą mieć różne rozmiary, co wiąże się z ich różną objętością. Poniżej przedstawiono standardowe rozmiary kapsułek.
Jak odpowiednio przygotować masę proszkową do sporządzania proszków w kapsułkarce?
Metoda stosowana do obliczenia ilości wypełniacza uwzględniająca objętość substancji czynnej to metoda objętościowa. W tym przypadku niezbędnym narzędziem jest cylinder miarowy. Proces przygotowania masy proszkowej w cylindrze miarowym można przedstawić na poniższym przykładzie:
Przykład 1
Rp.
Ephedrini hydrochloridi 0,003
Sacchari lactici q.s.
M.f. pulvis
D.t.d. No 20
W powyższym przykładzie substancją wypełniającą jest laktoza, której ilość dobieramy według potrzeby. Aby lek był łatwy do przyjęcia, wybrano najmniejszy dostępny rozmiar kapsułek (nr 3). Z tabeli wiemy, iż kapsułka nr 3 mieści średnio 0,3 ml proszku. Ponieważ mamy przygotować 20 kapsułek, obliczamy wymaganą objętość: 20 × 0,3 ml = 6 ml. Oznacza to, iż 6 ml wypełniacza wraz z substancją czynną wystarczy do wypełnienia 20 kapsułek.
- Czytaj także: Kapsułki żelatynowe w nowoczesnej recepturze
Sposób wykonania proszków w kapsułkarce
- Sprawdzam receptę pod względem formalnym i merytorycznym.
- Przygotowuję niezbędne narzędzia i utensylia: moździerz, pistel, kartę, kapsułkarkę, ubijak, cylinder miarowy, łyżeczkę, kapsułki, podkładki pergaminowe.
- Na wytarowanej wadze odważam 60 mg chlorowodorku efedryny.
- Rozcieram substancję czynną w moździerzu z niewielką ilością laktozy, aby pozbyć się grudek.
- Na wytarowanej wadze umieszczam cylinder miarowy i stopniowo uzupełniam go laktozą. Najpierw dodaję laktozę do wysokości ok. 3 ml, następnie wsypuję rozdrobnioną substancję czynną i dopełniam laktozą do poziomu 6 ml.
- Aby wyrównać ilość proszku w cylindrze, można delikatnie postukać nim o blat. Unikaj silnego ubijania, aby masa była luźna i łatwa do porcjowania.
- Proszek z cylindra miarowego przenoszę do moździerza i dokładnie mieszam.
- Przygotowuję kapsułkarkę, umieszczam w niej 20 kapsułek i równomiernie rozprowadzam proszek, aż zakryje wszystkie otwory. Następnie zamykam kapsułki i przenoszę je do szczelnego pojemnika.
Dodatkowa porada
Gdy masa proszkowa zakrywa już wszystkie otwory w kapsułkarce, a w moździerzu wciąż pozostaje proszek, zamiast używać ubijaka, można delikatnie postukać podstawą kapsułkarki o podłoże. Pozwoli to na stworzenie niewielkiej ilości miejsca w kapsułkach, co umożliwia równomierne rozłożenie pozostałego proszku. Proces ten można powtarzać do momentu rozsypania całej masy. Ubijaka używamy jedynie w ostateczności.
Jak dobrać rozmiar kapsułki przy dużej ilości substancji czynnej?
Jeśli recepta zawiera większą ilość substancji czynnej, najlepiej przygotować wszystkie substancje czynne w moździerzu, a następnie przenieść je do wytarowanego cylindra miarowego i odczytać objętość. Objętość tę dzielimy przez liczbę kapsułek, aby dobrać ich odpowiedni rozmiar.
Przykład 2
Do wykonania jest 40 kapsułek z dwoma substancjami czynnymi (lub może być też większą ilością substancji czynnych) oraz wypełniaczem w postaci glukozy. Po przygotowaniu substancji czynnych w moździerzu przesypujemy je do wytarowanego cylindra miarowego i odczytujemy wartość 24 ml. Dzielimy 24 ml przez 40 kapsułek, otrzymując 0,6 ml na kapsułkę.Najlepiej w tym przypadku użyć kapsułek nr 0 o pojemności 0,68 ml. Liczymy zapotrzebowanie: 40 × 0,68 ml = 27,2 ml. Otrzymana różnica 27,2 ml – 24 ml = 3,2 ml to ilość wypełniacza (glukozy), którą należy dodać.
Wycena kapsułek przygotowanych metodą objętościową
Największym wyzwaniem w wycenie jest określenie kosztu substancji wypełniającej. Ważne jest, aby cylinder miarowy umieścić na wytarowanej wadze i po dopełnieniu go odpowiednią ilością substancji czynnej odczytać jej masę. W masie substancji pomocniczej należy uwzględnić masę substancji czynnej.
Oprócz tego wyceniamy substancje czynne oraz kapsułki. Problemem może być pojemnik na kapsułki, zależny od regionu i stanowiska NFZ. Dobrym rozwiązaniem jest zakup kapsułek w gotowych pojemnikach z wliczoną ceną.
Podsumowanie
Przygotowywanie proszków dzielonych w kapsułkarce to oszczędność czasu, dokładność oraz estetyka. Kapsułki są wygodniejsze w użyciu niż opłatki skrobiowe: łatwiej je połknąć, nie kruszą się i nie wymagają zmoczenia. Ponadto producenci oferują kapsułki żelatynowe wolne nie tylko od tlenku tytanu,a także wersje wegańskie, co jest dodatkowym atutem przy przygotowywaniu leków dla wegan.
Autor: mgr farm. Martyna Brzezińska
