Naukowcy przeprowadzili badanie mające na celu analizę wzajemnych zależności między występowaniem oraz nasileniem objawów ADHD a cukrzycą typu 1. Dotychczas większość badań w tym obszarze koncentrowała się głównie na dzieciach i młodzieży. Niniejsze badanie skupia się natomiast na populacji dorosłych. Pozwala to lepiej zrozumieć specyfikę i konsekwencje współwystępowania tych schorzeń w późniejszym wieku.
ADHD a cukrzyca
Cukrzyca typu 1 jest jednym z najczęściej opisywanych współistniejących zaburzeń metabolicznych u dzieci z ADHD. Przegląd systematyczny z 2022 roku wykazał, iż ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1 u dzieci z ADHD jest aż o 37% wyższe w porównaniu z dziećmi bez tego zaburzenia. Z kolei badanie z 2018 roku sugeruje, iż obecność cukrzycy typu 1 u rodziców wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia ADHD u dziecka choćby o 29%.
Pomimo licznych danych wskazujących na związek między tymi schorzeniami, przez cały czas brakuje wiedzy na temat ich wzajemnych relacji w wieku dorosłym. W celu uzupełnienia tych informacji, naukowcy przeprowadzili badanie, w którym ocenili objawy ADHD u dorosłych pacjentów z cukrzycą typu 1. Zbadano również, czy nasilenie tych objawów koreluje z występowaniem powikłań zdrowotnych związanych z cukrzycą.
Badanie
Naukowcy zaprosili 2069 dorosłych pacjentów z cukrzycą typu 1 do wypełnienia kwestionariusza ASRS, służącego do oceny objawów ADHD. Odpowiedziało 292 uczestników, z których 279 wyraziło zgodę na analizę danych z ich elektronicznej dokumentacji medycznej. W badaniu uwzględniono m.in. poziom glikemii (oceniany na podstawie stężenia hemoglobiny glikowanej – HbA1c), nasilenie objawów depresji (za pomocą skal PHQ-2 i PHQ-9) oraz inne parametry kliniczne i laboratoryjne.
Objawy ADHD a cukrzyca typu 1
W badaniu zaobserwowano, iż nasilenie objawów ADHD u dorosłych z cukrzycą typu 1 malało wraz z wiekiem. Mimo to, osoby z cukrzycą typu 1 zgłaszały więcej objawów ADHD niż populacja ogólna w USA. Różnica ta była szczególnie widoczna wśród osób poniżej 65. roku życia.
Kobiety raportowały więcej objawów ADHD niż mężczyźni, zwłaszcza w najmłodszej badanej grupie wiekowej (18–29 lat). Choć objawy ADHD były ogólnie wyższe u kobiet w każdej grupie wiekowej, największe różnice między płciami zaobserwowano właśnie wśród młodszych osób.
Co interesujące, osoby z wcześniej postawioną diagnozą ADHD nie różniły się istotnie pod względem nasilenia objawów od tych, które nigdy nie miały rozpoznania. Oznacza to, iż nawet 32% badanych dorosłych z cukrzycą typu 1 wykazywało nasilone objawy ADHD, mimo braku formalnej diagnozy.
Powikłania cukrzycy typu 1 a objawy ADHD
Wyniki badania wykazały, iż osoby z nasilonymi objawami ADHD (pozytywny wynik w skali ASRS) miały częściej podwyższone wartości HbA1c. Wskazuje to na gorszą kontrolę glikemii. Osoby te uzyskiwały również wyższe wyniki w skali PHQ-9, sugerujące zwiększone ryzyko objawów depresyjnych.
Nie stwierdzono natomiast istotnych powiązań między nasileniem objawów ADHD a występowaniem chorób sercowo-naczyniowych lub innych zaburzeń metabolicznych.
Związek miedzy ADHD a cukrzycą. Potrzeba dalszych badań
Autorzy badania zwracają uwagę na kilka ważnych ograniczeń, które trzeba mieć na uwadze przy interpretacji wyników. Po pierwsze, tylko 14,1% zaproszonych osób wzięło udział w ankiecie. Istnieje więc ryzyko, iż osoby z objawami ADHD chętniej się zgłosiły. To mogło spowodować, iż objawy ADHD wydają się częstsze niż są w rzeczywistości.
Po drugie, objawy ADHD oceniano na podstawie odpowiedzi samych uczestników, więc dane mogą być subiektywne i zawierać błędy. Po trzecie, badanie miało charakter przekrojowy. Oznacza to, iż nie umożliwiało ustalenia kierunku zależności ani związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy objawami ADHD, depresją, kontrolą cukrzycy czy obecnością powikłań metabolicznych.
Pomimo tych ograniczeń, wyniki badania mają istotne implikacje kliniczne zarówno dla pracowników ochrony zdrowia, jak i pacjentów. Po pierwsze, sugerują one konieczność uwzględniania objawów ADHD w rutynowej opiece nad dorosłymi z cukrzycą typu 1. Jest to ważne zwłaszcza z uwagi na to, iż objawy te mogą negatywnie wpływać na kontrolę choroby. Kolejną implikacją mogą być zaobserwowane różnice związane z wiekiem i płcią – zwłaszcza wysoki poziom objawów ADHD u młodszych kobiet. Wskazują one na potrzebę indywidualizowania podejścia diagnostycznego i terapeutycznego w tej grupie. Po trzecie, biorąc pod uwagę związek między objawami ADHD a nasileniem depresji, niezbędne jest zintegrowanie opieki psychologicznej z leczeniem cukrzycy.
W przyszłości badania powinny koncentrować się na analizach podłużnych (longitudinalnych). Pozwolą one lepiej zrozumieć mechanizmy leżące u podstaw współwystępowania ADHD i cukrzycy typu 1 oraz ich wpływu na długoterminowe wyniki. Takie podejście umożliwi opracowanie skutecznych, kompleksowych strategii leczenia dostosowanych do indywidualnych potrzeb pacjentów.
