Obgryzanie paznokci, znane również jako onychofagia, to powszechny problem, który dotyczy 20-30 proc. populacji na całym świecie (dane: thepsychodermatologist.com). Często rozpoczyna się w dzieciństwie, ale może utrzymywać się do wieku dorosłego, prowadząc do wstydu, problemów zdrowotnych i obniżonej samooceny.
Przyczyny "złego nawyku"
Czy za tym "złym nawykiem", kompulsywnym zachowaniem stoi jedynie stres i nerwowość, czy może istnieć genetyczna predyspozycja do obgryzania paznokci? Zajmijmy się najpierw innymi niż genetyczne przyczynami tego zachowania.
Onychofagia jest często klasyfikowana jako zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD), które może współwystępować z:
zaburzeniami lękowymi: obgryzanie nasila się w sytuacjach stresowych i może być formą samouspokojenia,
depresją: obgryzanie paznokci może być wtedy objawem ogólnego obniżenia nastroju i braku kontroli,
ADHD: w tym przypadku przyczyną obgryzania jest nadmierna stymulacja lub trudności z koncentracją,
innymi kompulsjami: jak np. skubanie skóry czy wyrywanie włosów.
Poszukiwanie genu "obgryzania paznokci"
Wprawdzie nie odkryto jeszcze pojedynczego genu "obgryzania paznokci", jednak badania genetyczne sugerują, iż pewne geny mogą zwiększać podatność na rozwój onychofagii. Jedno z nich wykazało, iż niemal 37 proc. osób obgryzających paznokcie, miało co najmniej jednego członka rodziny z tym nawykiem.
Naukowcy skupiają się głównie na genach związanych z:
Funkcjonowaniem dopaminy i serotoniny: nieprawidłowe geny odpowiedzialne za te neuroprzekaźniki, mogą powodować silniejszą, nieadekwatną reakcję na stres. To z kolei może zwiększać skłonność do autoagresji, w tym obgryzania paznokci.
Rozwojem mózgu i układu nerwowego: nieprawidłowości w ekspresji tych genów mogą prowadzić do trudności w hamowaniu niepożądanych zachowań.
Zdaniem naukowców geny prawdopodobnie nie działają w pojedynkę, a predyspozycja genetyczna do obgryzania paznokci jest wynikiem interakcji wielu genów oraz czynników środowiskowych, takich jak stres, lęk czy traumatyczne przeżycia.
Dodatkowo obecność określonych wariantów genów odpowiada raczej za podatność na ten nawyk, a nie za wystąpienie takiego zachowania. Geny tworzą jedynie "podłoże", to środowisko i indywidualne doświadczenia decydują o tym, czy ten nawyk się rozwinie.
Czy obgryzanie paznokci się leczy?
Na szczęście to autoagresywne zachowanie można leczyć, dzięki skutecznych metod, zarówno behawioralnych, jak i farmakologicznych, które mogą pomóc w jego przezwyciężeniu. Do najczęściej stosowanych należą:
Terapia behawioralna: techniki takie jak terapia nawykowa uczą pacjentów rozpoznawania wyzwalaczy obgryzania paznokci i zastępowania tego nawyku innymi, bardziej akceptowalnymi zachowaniami.
Terapia poznawczo-behawioralna: pomaga w identyfikowaniu i zmianie negatywnych myśli i przekonań, związanych z obgryzaniem paznokci oraz w radzeniu sobie ze stresem i lękiem.
Farmakoterapia: w niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy obgryzaniu paznokci towarzyszą inne zaburzenia psychiczne, lekarz może zalecić leki przeciwlękowe lub przeciwdepresyjne.
Metody wspomagające: stosowanie gorzkich lakierów do paznokci, noszenie rękawiczek w sytuacjach, gdy najczęściej dochodzi do obgryzania, czy regularne dbanie o paznokcie.
