O queerowaniu psychoterapii

Mamy etyczną odpowiedzialność i obowiązek troski wobec naszych osób klienckich, a także wobec siebie samych, który realizujemy krytycznie badając i eksplorując nasze wielowymiarowe tożsamości. Nie jest to jednorazowe wydarzenie, ale ciągłe fenomenologiczne badanie przeżywanego ciała, usytuowanego ciała, które zmienia się w biegu naszego życia.

Billy Desmond

Jak bardzo jesteś świadomx swojej płci, tożsamości, orientacji seksualnej i seksualności? Jak bardzo jesteś świadomx swoich przekonań, uprzedzeń, fantazji na temat tego, co inne niż twoje własne i czy twoje własne jest stałe? Może coś się zmienia?

Przychodzę do ciebie dzisiaj z poruszeniami po lekturze książki, która zrodziła się pod tęczą różnorodności płci, tożsamości i relacji. Bogactwo to osadzone w kontekście psychoterapii gestalt jest zbiorem tekstów, badań, które zostały napisane, zebrane przez grupę osób pracujących w obszarze GSRD – różnorodności płci, seksualności i relacji. “Queerowanie terapii gestalt. Różnorodność płci i relacji w kontekście terapeutycznym” pod redakcją A. Aiman, J. Gillespie i V. Koimannskog. Osoby autorskie zapraszają nas do podróży uważnej na innych i na siebie samych. Lektura może odbywać się na dwóch poziomach – poznawczym i cielesnym. Dlaczego? Możesz po prostu przeczytać teksty, są napisane przyjaznym językiem, nie zmęczysz się, tak jak można czasem poczuć znużenie przy niektórych tekstach naukowych, gdzie osoby wyprzedzają się w używaniu jak największej liczby trudnych słów, jakby dostęp do wiedzy miał być tylko dla wybrańców. Tu nie ma tego typu wykluczania. Każda osoba czytająca zrozumie. choćby jeżeli terminy związane z teorią gestalt oraz obszarem GSRD nie są ci znane, weźmiesz sporo dla siebie. Możesz też czytać ciałem. Co mam na myśli? Osoby autorskie zapraszają psychoterapeutów_tki gestalt do tego, żeby reflektowały swoją płeć, tożsamość, seksualność oraz relacje. Szczególnie jeżeli do tej pory tego świadomie nie robiłyśmy. To dla niektórych z nas może być trudne. Dlaczego mam reflektować? Może jesteś w okolicy 40-tki, tak jak ja i wychowywałxś się w czasach, gdy kilka się mówiło o tym, iż może być inny niż binarny podział płci, iż można kochać nie tylko osobę płci innej niż twoja, iż można czuć pociąg seksualny czy miłość do wielu osób jednocześnie, iż tożsamość płciowa to nie to samo co płeć biologiczna etc. Tak serio, to ja miałxm kilka lat jak dowiedziałxm się, iż mężczyzna może być w relacji z mężczyzną, ponieważ sąsiadowała z nami para w jednym domku letniskowym na wakacjach. O lesbijkach usłyszałxm w późniejszych latach podstawówki, tylko dlatego, iż mojej koleżance i mnie chłopaki mówili, iż jesteśmy “lesbami”. Moja wiedza na tym stanęła. Nie wiedziałam o całej różnorodności dość długo, nie było takiej dostępności do informacji jak dzisiaj. I jeżeli do tej pory nie reflektowałxś świadomie swojej płci, tożsamości, seksualności, relacji to mam fantazję, iż pozostajesz w tym do czego socjalizowało cię środowisko w którym wzrastałxś. To może być niewygodne, trudne, a choćby przerażające przyjrzeć się temu dzisiaj, po tylu latach. jeżeli jednak chcesz pracować z osobami różnorodnymi płciowo, wchodzącymi w różnorodne modele bycia w relacjach, warto zadać sobie ten trud. Aby mądrze wspierać osoby, potrzebujemy jako gestaltystki_ści przyjrzeć się sobie, zanurzyć się w nasz własny wewnętrzny krajobraz.

Jeśli masz ochotę narysuj oś czasu swojego życia i czytając słowa osób autorskich kreśl na papierze swoje własne odkrycia o sobie. Możesz narysować skalę, gdzie po obu stronach masz binarny podział, a wszystko pomiędzy jest całą różnorodnością doświadczenia, zobacz gdzie byłxś, a gdzie jesteś dziś. Zaciekaw się sobą, to może być odkrywcza podróż.

Czytając “Queerowanie” otworzysz wiele przegródek w sposobie myślenia o świecie i ludziach. Poznasz część języka, znaczeń, które mogą być ci pomocne do rozumienia, co osoba kliencka do ciebie mówi. Dowiesz się, czym jest “tożsamość”, “dysforia” albo “historia trans” “stres mniejszościowy” i wiele innych. Możesz doświadczać wielu różnych emocji czytając historie doświadczeń opisanych na kartach tej książki, ponieważ osoby LGBTQIAP+ doświadczają wielu trudności, traum na przestrzeni swojego życia. Dlatego ta praca potrzebuje od nas wielkiej uważności i wrażliwości, ale też wiedzy. Dlaczego wiedzy? Dlaczego nie mogę prosić o wyjaśnienie wszystkiego osoby, która do mnie przychodzi po wsparcie? Ponieważ to nie jej rolą jest edukowanie osoby prowadzącej psychoterapię. Obowiązek leży po mojej, naszej stronie, aby się dokształcać. Jednocześnie nie rezygnując z zaciekawienia się fenomenologią osoby – jakie jest jej własne, unikalne doświadczenie.

Wyobraź sobie, iż cały świat mówi do ciebie innymi zaimkami niż potrzebujesz. Nie słyszą cię. Mówią do ciebie zaimkami, które w ogóle nie korespondują z Twoją tożsamością. Pobądź z tym, jak się czujesz?

Dowiesz się, dlaczego wybieranie przy urodzeniu i dostosowywanie do życzenia rodziców ciała dziecka interpłciowego do jednej płci może być niebezpieczne. Przeczytasz, iż płeć przypisaną osobie przy urodzeniu można traktować jako introjekcję, mówiąc językiem gestaltu. I jak ten heteronormatywny introjekt wpajany nam przez otaczający świat może tworzyć konflikt z naturalnym przepływem doświadczenia cielesnego, a “ten wewnętrzny konflikt może być źródłem zinternalizowanej transfobii, nienawiści do siebie, nienawiści do ciała, poczucia niezgodności płci” (Parvy Palmou). Dowiesz się, iż znane ci “dwa krzesła” mogą wspierać proces pracy nad zinternalizowaną homofobią. Poznasz spojrzenie na dysforię płciową i traumę, a co za tym idzie uświadomisz sobie jak wielka uważność i cierpliwość potrzebna jest po stronie osoby prowadzącej terapię, gdy pomagamy osobie z dysforią połączyć się z ciałem. jeżeli masz wiedzę z zakresu terapii traumy, to właśnie tutaj będziesz potrzebowałx wykorzystać tę wiedzę, aby nie pozbawić osoby mechanizmów obronnych zbyt wcześnie. Wszystkie procesy pracy w obszarze GDRS potrzebują przede wszystkim ciągłego, uważnego, zaangażowanego budowania bezpieczeństwa.

Wyobraź sobie, iż żyjesz w relacji poliamorycznej, wychodzisz z różnymi osobami do przestrzeni publicznej, może się całujecie, trzymacie za ręce, przytulacie – po prostu okazujecie sobie czułość. Jak reaguje społeczeństwo? Rodzina? Pobądź z tym, jak się czujesz?

W terapii gestalt znajdziemy kilka znaczących elementów, które, jak twierdzi Rebecca Waletich, autorka tekstu “Eksperyment i fenomenologia w leczeniu dysforii płciowej”, “w sposób szczególny nadają się do pracy z populacją różnorodną pod względem płci, w tym: skupienie się na organizmie w środowisku; dostrojenie do fenomenu ciała naszego i osoby klienckiej oraz umiejętność korzystania z: doświadczenia fenomenologicznego, dynamiki relacyjnej, eksperymentów”. Przeczytacie o nich więcej w książce o teorii i praktyce gestalt, którą recenzowałam na łamach portalu, a która wydana została przez to samo wydawnictwo.

Idziesz ulicą, spotykasz się wzrokiem z mężczyzną. Zbadaj jak patrzysz, jak długo, co w tobie się dzieje, gdy patrzycie sobie w oczy. Jakie odczucia w ciele się pojawiają, jakie myśli. Zbadaj. To samo zrób z kobietą i osobą, której płci nie jesteś pewnx. Pobadaj swoje doświadczenie. Sprawdź jak się ma ono w gabinecie w kontakcie z różnymi osobami klienckimi. To ma wpływ na Twoją pracę, również w kontekście osób transpłciowych. Jak się czujesz, gdy osoba kliencka twojej płci dzieli się z tobą, iż jest homoseksualna. Co to robi w waszej relacji? Jak się masz w ciele, jakie masz myśli, emocje? Buduj świadomość.

Nie brakuje w rozważaniach osób autorskich szerszego kontekstu, społecznego, kulturowego i systemu politycznego. Pole to składa się z relacji władzy, ucisku, przemocy oraz braku reprezentacji osób ze społeczności. Choć powoli się to zmienia w niektórych krajach to przez cały czas nie jest to szczególnie wyraźna różnica.

Wyobraź sobie, iż dorastasz nie czytając o osobach takich jak ty, nie oglądasz filmów, nie widzisz w reklamach, a może nie ma cię choćby w języku, którego się używa w twoim kraju. Co ci to robi?

Książka nie wyczerpuje tematów, jednak jest wspaniałym, żyznym gruntem do rozpoczęcia tej drogi. Znajdziesz tu między innymi obszary pozwalające zrozumieć osoby radykalne płciowo, identyfikację płciową, dysforię, przeczytasz o tym, jak to jest być lesbijkami w zaawansowanym wieku, o relacjach i życiu osób LGBTQIAP+ w aktualnym kontekście społecznym, seksualności. Osoby autorskie pozostawiają morze odniesień do źródeł. Jest z czego czerpać.

Doświadczenie zachodzi między osobami na granicy skóry. Doświadczenie siebie zachodzi w kontakcie ze światem. Życzę nam świata, tobie i mnie, w którym nasze tożsamości, wybory relacyjne będą afirmowane, szanowane i równoważne. Życzę nam bezpiecznego pola do swobodnego wzrastania i eksploracji pełnej, żywej i pięknej różnorodności.

z miłością
agata tal oleynova olejniuk

Queerowanie terapii gestalt. Różnorodność płci i relacji w kontekście terapeutycznym, pod red. Ayhan Alman, John Gillespie, Vikram Kolmannskog, przekład: Dorota Przygucka, Wydawnictwo Oficyna Związek Otwarty.