Każdego roku u blisko 50 000 osób w naszym kraju wykrywane są różnego rodzaju choroby skóry, z czego prawie 4 tys. stanowią czerniaki. Liczby te mogą być choćby większe – nowotwory skóry są najczęściej występującymi nowotworami złośliwymi człowieka.
Głównym czynnikiem odpowiadającym za występowanie nowotworów skóry jest promieniowanie słoneczne. W związku z tym pierwszą i najważniejszą „złotą zasadą” ich profilaktyki jest rozsądne korzystanie z kąpieli słonecznych. Skuteczną ochroną przed promieniowaniem słonecznym zapewniają preparaty z wyskim filtrem UV. Najbezpieczniej jest wybierać preparaty z wysoką ochroną 30.
Jakie są najczęstsze typy nowotworów złośliwych i na czym polega ich profilaktyka?
Nowotwory skóry – przyczyny
Zdaniem ekspertów, o profilaktyce nowotworów skóry należy pamiętać przez cały rok.
– Nie ma silniejszego czynnika rakotwórczego jak ekspozycja na słońce bez ochrony. Raki skóry i czerniaki to jedne z najstarszych nowotworów, opisywane od starożytności. Ich liczba zaczęła wzrastać wraz z modą na opalanie, jeszcze przed epoką istnienia kremów z filtrem, czyli od lat 60. XX w. Ta moda w Polsce narastała, a iż jesteśmy opóźnieni wobec państw Europy zachodniej o ok. 10-15 lat, eksplozja nowotworów skóry przypada na początek XXI. Są kraje, w których udowodniono, iż kremy z filtrem zmniejszają zachorowalność na nowotwory skóry. Tam rozdaje się je dzieciom. w tej chwili w Polsce mamy ok. 4 tys. zachowań na czerniaka rocznie, a na raki skóry kilkadziesiąt tysięcy rocznie – mówi prof. Piotr Rutkowski, specjalista chirurgii ogólnej i onkologicznej, kierujący Kliniką Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków Narodowego Instytutu Onkologii im. M. Skłodowskiej- Curie w Warszawie.
Promienie UVB są jedną z przyczyn nowotworów skóry, zaś promienie UVA mogą uszkadzać i wnikać głęboko w jej warstwy, co przyspiesza starzenie i powoduje pojawianie się zmarszczek. Aby uniknąć poparzeń słonecznych dermatolodzy apelują, by nosić ochronną odzież, kapelusze z dużym rondem, czapki z daszkiem.
Wiele badań potwierdza, iż filtr przeciwsłoneczny chroni przed trzema najczęściej występującymi nowotworami skóry: rakiem kolczystokomórkowym, rakiem podstawnokomórkowym i czerniakiem.
W badaniach prospektywnych dotyczących stosowania filtrów przeciwsłonecznych, częstość występowania raka kolczystokomórkowego została najbardziej zredukowana – aż o 40 proc. w ciągu czterech lat!
Nowotwory skóry – profilaktyka
W kontekście nowotworów skóry szczególnej ochrony wymaga skóra dzieci.
– Wystawiona bez ochrony UV przez kilka godzin na słońce w przyszłości będzie narażona na niebezpieczeństwo poważnych powikłań. Jest cieńsza niż dorosłego, delikatna, skłonna do oparzeń. To ryzyko jest szczególnie wysokie u dzieci z pierwszym i drugim fototypem skóry, czyli ze skórą jasną. Każde oparzenie skóry w okresie dzieciństwa, choćby to pierwszego stopnia, dokłada się do możliwości powstania czerniaka w przyszłości, najgroźniejszego nowotworu człowieka, nie tylko skóry, bo może on dawać przerzuty do wszystkich narządów. Za ten nowotwór odpowiada liczba oparzeń w młodości, a nie tylko czynniki genetyczne. Oparzenia słoneczne w młodym wieku – do 16. – 18. roku życia są bardzo niebezpieczne – mówi prof. Andrzej Kaszuba z Kliniki Dermatologii, Dermatologii Dziecięcej i Onkologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
I dodaje:
– Niektórzy ludzie mogą mieć na ciele do 100, 200, a choćby więcej znamion barwnikowych, które tworzą tzw. zespół znamion dysplastycznych, czyli niebezpiecznych. W przyszłości pod wpływem promieni skumulowanych w okresie dzieciństwa przekształcić się mogą w czerniaka, a w miejscach szczególnie narażonych na słońce mogą powstać najczęstsze nowotwory człowieka, czyli nowotwory skóry.
Ochrona przed nowotworami skóry – filtry chemiczne i fizyczne
SPF jest to „współczynnik ochrony przeciwsłonecznej”, liczbowe oszacowanie, jak dobrze produkt chroni skórę przed promieniami ultrafioletowymi B (UVB).
Chemiczne filtry przeciwsłoneczne, czyli syntetyczne substancje wnikające w wierzchnią warstwę naskórka, pochłaniają promienie UV. Żeby filtr chemiczny był skuteczny, należy go nałożyć przynajmniej 15-30 min przed wyjściem na słońce.
Niektóre kremy przeciwsłoneczne zawierają, oprócz chemicznych filtrów przeciwsłonecznych, fizyczne filtry przeciw UV. Zaczynają one działać od razu po nałożeniu na skórę. Ich składniki (dwutlenek tytanu lub tlenek cynku) stanowią dodatkową ochronę, ponieważ odbijają promienie UVA i UVB.
– Filtry fizyczne, czyli filtry mineralne w postaci mikropigmentów. Odbiją i rozpraszają promieniowanie UV, tworząc tzw. efekt „lustra” dla słońca. Nie działają szkodliwie na środowisko, chronią i przed UVB i przed UVA, a szczególnie przed UVC, a więc najbardziej rakotwórczym promieniowaniem – mówi prof. Andrzej Kaszuba w cytowanym już wywiadzie dla Serwisu Zdrowie PAP.
Ekspert tłumaczy ponadto, iż należy pamiętać, iż to pierwsze, coroczne kontakty ze słońcem są najgroźniejsze i najczęściej pod ich wpływem nasza skóra ulega poparzeniu. Dlatego należy ją do słońca przyzwyczajać stopniowo. Początkowo na promienie wystawiać się bardzo krótko, żeby skóry nie oparzyć, bo to jest najgroźniejsze.
W fizycznych blokerach przeciwsłonecznych producenci używają nanocząsteczek. Są one wytwarzane w procesie mikronizacji, który rozbija większe cząsteczki. Dzięki temu filtry przeciwsłoneczne są łatwiejsze w aplikacji. Jak dotychczas nie wykazano, by nanocząsteczki przenikały poza poziom skóry i migrowały do krwiobiegu, więc nie stanowią zagrożenia dla zdrowia.
Blokery chemiczne zawierają substancje chemiczne, które pochłaniają promienie ultrafioletowe słońca. W Stanach Zjednoczonych są to zwykle kwas aminobenzoesowy, awobenzon, oktisalat, oktokrylen i oksybenzon.
Nowotwór skóry – ABC bezpiecznego lata
- Raz w miesiącu dokładnie oglądaj swoją skórę – sprawdź, czy twoje znamiona nie zmieniają się lub czy nie pojawiły się nowe.
- Jeśli zauważysz, iż coś podejrzanego dzieje się z twoim znamieniem, niezwłocznie udaj się do dermatologa lub chirurga-onkologa.
- Unikaj słońca w godzinach 11.00-16.00.
- Nie opalaj się w solarium!
- Przynajmniej raz na rok odwiedzaj kontrolnie dermatologa lub chirurga-onkologa.
- Jeśli chcesz się opalać, rób to z głową – pamiętaj o stosowaniu filtrów UV, noszeniu czapki i okularów przeciwsłonecznych.
- Nigdy nie wystawiaj skóry dziecka na słońce – choćby na krótko. Smaruj ją odpowiednimi preparatami i zasłaniaj lekką odzieżą.
na podstawie: Beata Igielska, www.zdrowie.pap.pl
PRZEJDŹ DO: BAZA WIEDZY O NOWOTWORACH SKÓRY>
