Nowoczesne podłoża w recepturze aptecznej

Nowoczesne podłoża umożliwiają farmaceuceutom możliwość dostosowania postaci leku do indywidualnych potrzeb pacjentów. To przyczynia się do poprawy jakości opieki farmaceutycznej. Wśród nowoczesnych podłoży wyróżnić można m.in. Witepsol (stosowany w produkcji czopków), Oleogeol, Pentravan, Celugel oraz Lekobazę LUX (stosowane w produkcji maści).

Witepsol H15

Witepsol H15, zarejestrowany w 2018 roku, jest nowym podłożem czopkowym, który stanowi alternatywę dla masła kakaowego. Tworzy drobne, bladożółte perełki, o temperaturze topnienia od 35°C. Posiada wiele korzystnych adekwatności, takich jak m.in.:

• wysokie podobieństwo do masła kakaowego pod względem wypełniania formy
• brak konieczności przechowywania w lodówce,
• łatwość w emulgowaniu w wodne roztwory substancji leczniczych.

Jest użyteczny jako podłoże dla substancji obniżających lub podwyższających temperaturę topnienia. Dodatkowo daje możliwość wykonywania leku jałowego, może być też sterylizowany. Jest kompatybilny z surowcami wykorzystywanymi do produkcji globulek i czopków. Leki, które wykonano z zastosowaniem tego podłoża, cechują się lepszą estetyką oraz korzystniejszymi adekwatnościami aplikacyjnymi, w stosunku do masła kakaowego.

Oleogel

Oleogel jest lipofilowym podłożem o adekwatnościach żelowych. Ma postać bezbarwnego żelu o miękkiej strukturze. W składzie znajduje się olej parafinowy (95 części) oraz polietylen (5 części). Zapewnia mu to wysoką homogenność, plastyczność i rozsmarowywalność. Brak wody w jego składzie zapewnia mu dłuższą trwałość. Jest odporny na wysoką temperaturę (do 70°C).

Może być wykorzystany w półstałych formulacjach (np. w maściach). Jednocześnie stanowi dobrą alternatywę dla wazeliny. Jest podłożem zmiękczającym naskórek.

W praktyce może być stosowany w maściach typu:

• roztwór (np. z mentolem, kamforą),
• zawiesina (np. ditranol, benzokaina),
• emulsja (np. mocznik).

Doskonale sprawdzi się również w maściach wieloskładnikowych, w których składzie obecne będą witaminy.

Oleogel w szczególności może być stosowany u pacjentów z przesuszoną i szorstką skórą, a także w przypadku stanów zapalnych o podłożu alergicznym, w świądzie oraz w zakażeniach skóry.

Pentravan

Powyższe podłoże ma budowę liposomalną – jest emulsją typu o/w (olej w wodzie), w którego składzie występuje 62% wody i 38% tłuszczu. Dodatkowo producent deklaruje, iż w składzie znajduje się kompleks LIPOIL, butylohydroksytoluen (HBT), symetykon, mocznik, sorbinian potasu (SORB), stearynian polioksyetylenu (40, alkohol cetylowy, stearynowy, kwas solny (35%) i karbomer. Ma wygląd gęstego, żółtego kremu o pH 4,0 – 5,5. Ma bardzo niską liczbę wodną (20).

Pentravan – jako transdermalne podłoże maściowe – zapewnia bezpośrednie przenikanie substancji leczniczej, która zawarta jest wewnątrz liposomu. w tej chwili wykorzystuje się go w lekach:

• o adekwatności przeciwświądowych (np. z mentolem),
• o działaniu przeciwbólowym (np. z ketoprofenem),

Podczas sporządzania maści z Pentravanem, nie należy używać miksera recepturowego z uwagi na budowę tego podłoża. Maksymalny zalecany poziom obrotów wynosi 2. W obecności balsamu peruwiańskiego, oleju rycynowego oraz rzepakowego dochodzi do rozdziału faz.

Celugel

Celugel jest hydrofilowym żelem, w którego składzie znajdują się woda, glicerol, hydroksyetyloceluloza, kwas sorbinowy oraz sorbinian potasu.

Podłoże to może być stosowane do podawania na skórę (nawet owłosioną). Do zalet tego podłoża należy m.in.

• wydłużona trwałość mikrobiologiczna (z uwagi na obecność środka konserwującego),
• brak tłustego filmu po aplikacji na skórę,
• łatwość w zmywaniu z powierzchni skóry,
• uczucie chłodzenia po zastosowaniu,
• pH zbliżone do odczynu skóry, co zapewnia kwasowo – zasadową równowagę tkanek,

Leki sporządzone na bazie Celugelu powinny być przechowywane w chłodnym miejscu (2 – 8°C).

Podłoże to świetnie sprawdzi się w formulacjach z wykorzystaniem kwasu salicylowego, cygnoliny, glikokortykosteroidami i kwasem borowym.

Podsumowanie

Decyzja o wykorzystaniu między nowymi a tradycyjnymi podłożami w recepturze zależy od wielu czynników, w tym od specyfiki produktu, jego przeznaczenia oraz dostępnych technologii. Przy wyborze podłoża warto rozważyć kwestie finansowe oraz bezpieczeństwa. Decyzja powinna być podejmowana indywidualnie dla wszystkich przypadku. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż nowoczesne podłoża mogą być skutecznie w terapii i zwiększać biodostępność substancji czynnych.

Autor: Damian Pielorz

Literatura:

1. Jachowicz R. Receptura apteczna – sporządzanie leków jałowych i niejałowych, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2021.
2. Maciejewska A., Niwiński K., Kornaus K., Rutkowski P. Praktyczne aspekty stosowania podłoża Witepsol H15 w recepturze aptecznej, Farmacja Polska 2023, 79(7): 421 – 429.
3. Szymańska E., Czajkowska – Kośnik A., Winnicka K. Podłoże czopkowe Witepsol H15 – nowy surowiec recepturowy, Aptekarz Polski 2020.
4. Jachowicz R, Receptura apteczna – sporządzanie leków jałowych i niejałowych, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2021.
5. Sznitowska M, Farmacja stosowana – technologia postaci leku, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2017.
6. Actifarm, Witepsol H15, https://actifarm.pl/wp-content/uploads/2019/05/Actifarm-broszura-A5-farmaceuci-internet.pdf (dostęp: 24.01.2024).
7. Bułaś L., Woźniak B. i in. Pentravan® – nowe wyzwania w codziennej praktyce recepturowej, Farmacja Polska 2017, 73(9): 567 – 573.