Novo Nordisk jest jedną z największych firm farmaceutycznych na świecie pod względem kapitalizacji rynkowej. To sukces, przywilej, ale także odpowiedzialność. Rozmawialiśmy o tym z Wojciechem Grytą, senior director, patient access & public affairs w Novo Nordisk Polska.
Jak firma Novo Nordisk może wpływać na bezpieczeństwo zdrowotne i lekowe Polski oraz Europy – i czy powinna?
Nasz firma jest na tyle duża i wpływowa, że może oddziaływać na bezpieczeństwo lekowe Polski i Europy – jesteśmy liczącym się producentem innowacyjnych leków. Działamy od ponad 100 lat. Zatrudniamy 72 tys. pracowników na 80 rynkach. Nasze produkty docierają do 140 krajów. Z naszych rozwiązań terapeutycznych korzysta 45 mln pacjentów na całym świecie – i dostrzegamy coraz większe zapotrzebowanie na nasze leki. Można powiedzieć, że firma Novo Nordisk jest liderem, jeśli chodzi o leczenie chorób metabolicznych, których rozwój jest związany z postępem cywilizacji. Na początku działalności w obrębie naszego zainteresowania była cukrzyca. Z biegiem lat obszar badań się zwiększył. Dziś działamy aktywnie także w zakresie leczenia choroby otyłościowej. Inwestujemy w badania nad rozwiązywaniem problemów z chorobami kardiologicznymi i innymi o podłożu metabolicznym.
Odpowiadając na pytanie – jeżeli chodzi o bezpieczeństwo lekowe, najważniejsze, aby wziąć pod uwagę fakt, iż konieczne są krótkie łańcuchy dystrybucji i produkcja zlokalizowana w Europie. Istotne jest wspieranie naszego kontynentu działaniami, które spowodują, iż fabryki będą przenoszone do państw unijnych, by produkcja nie uciekała z Europy. To dlatego – jako firma Novo Nordisk – zdecydowaliśmy, że wszystkie aktywne składniki farmaceutyczne (active pharmaceutical ingredients – API) potrzebne do wytwarzania naszych leków są produkowane na terenie Unii Europejskiej lub w Stanach Zjednoczonych, a nie sprowadzane z Azji Wschodniej czy Indii. To istotne, bo łańcuchy dystrybucji z tych kierunków łatwo się zrywają, co pokazała pandemia COVID-19. Podkreślę, iż zwracamy uwagę na łańcuchy dostaw i dostępność produktów w regionie, co stanowi istotny element budowania bezpieczeństwa lekowego w Europie. Podsumowując: produkcja leków w naszych regionie – to po pierwsze. Drugi czynnik dotyczący bezpieczeństwa lekowego związany jest z priorytetową dla nas sprawą wytwarzania skutecznych i bezpiecznych leków, do których mają dostęp polscy i szerzej – europejscy pacjenci, co powoduje istotne efekty dla zdrowia populacyjnego. Mowa na przykład o zmniejszeniu liczby powikłań – udarów mózgu, zawałów serca i innych chorób sercowo-naczyniowych.
Novo Nordisk od ponad wieku wyznacza kierunki w leczeniu chorób przewlekłych. Przez dekady byliśmy świadkami, jak dzięki innowacyjnym rozwiązaniom terapeutycznym cukrzyca z choroby śmiertelnej stała się chorobą przewlekłą i możliwą do kontrolowania. Dziś osoby z cukrzycą typu 1 i 2 mogą żyć znacząco dłużej, lepiej i zdrowiej, unikając wielu powikłań związanych z tą chorobą. To także ważne, jeśli chodzi o bezpieczeństwo lekowe. Po trzecie – ważne są inwestycje. Novo Nordisk jest firmą europejską, dużo inwestujemy na naszym kontynencie, także w Polsce. Nasz kraj jest bardzo ważny w kontekście działań firmy np. w zakresie badań klinicznych. W Warszawie w 2019 r. zostało utworzone Centrum Badań Klinicznych, które koordynuje badania prowadzone już na trzynastu rynkach w Europie Środkowej i Wschodniej. Obecnie mamy rozpoczętych kilkadziesiąt badań, w których już teraz kilka tysięcy pacjentów zyskuje dostęp do innowacyjnych terapii.
Ponadto Polska jest dla nas bardzo ważnym centrum strategicznym, nie tylko w obszarze badań klinicznych, ale także rozwoju struktur biznesowych. W 2022 r. powstał Warsaw Hub, który wspiera nasze globalne operacje w obszarze human resources, data & AI, digital & IT. Dodatkowo w Warszawie znajduje się biuro regionalne, które zarządza operacjami biznesowymi prowadzonymi na dziewiętnastu rynkach w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Novo Nordisk zatrudnia w Polsce kilkaset osób. Ma to wpływ na zwiększenie bezpieczeństwa lekowego, wzrost zatrudnienia i wsparcie rozwoju gospodarczego naszego kraju.
Co decyduje o atrakcyjności Polski w Europie? Powodów jest kilka, m.in. dobre relacje handlowe i rządowe, współpraca w przemyśle farmaceutycznym. Na arenie międzynarodowej docenia się także wysoki odsetek ludzi z wyższym wykształceniem i doskonałą znajomością języków obcych.
Po czwarte – w kontekście szeroko rozumianego bezpieczeństwa lekowego ważne są także profilaktyka pierwotna, czyli przeciwdziałanie chorobom, oraz szczepienia, które mogą zapobiec powstawaniu ciężkich i kosztochłonnych powikłań.
Jakie programy edukacyjne są obecnie realizowane przez Novo Nordisk?
Od 2020 r. prowadzimy kampanię „Porozmawiajmy szczerze o otyłości”, której celem jest przede wszystkim budowanie świadomości otyłości jako choroby. Chcemy zwiększać zrozumienie, czym jest otyłość, jak się ją diagnozuje i leczy. Kolejnym celem kampanii jest zmniejszenie stygmatyzacji osób chorujących na otyłość. To ważne, bo wciąż w społeczeństwie brakuje świadomości, iż otyłość to choroba, a nie zaniedbanie czy wręcz wybór. Większość ludzi uważa, iż jest to defekt estetyczny. Tymczasem według ekspertów otyłość, która zwykle jest rozpoznawana na podstawie BMI ≥ 30 kg/m2, to choroba przewlekła, która może prowadzić do ponad 200 powikłań, w tym cukrzycy typu 2, chorób układu sercowo-naczyniowego i niektórych nowotworów. Tegoroczna edycja naszej kampanii odbywa się pod hasłem „Słuchaj serca. ale otyłość”. Chcemy zachęcić społeczeństwo do wsłuchania się w swoje potrzeby zdrowotne, a także zwrócić uwagę, iż otyłość jest powiązana z wieloma powikłaniami, w tym właśnie sercowo-naczyniowymi, które są jedną z głównych przyczyn zgonów w Polsce. Więcej informacji na temat kampanii jest dostępnych na stronie www.ootylosci.pl. Kolejną incjatywą edukacyjną prowadzoną przez Novo Nordisk w Polsce jest projekt Cities for Better Health. To inicjatywa globalna, która w Polsce jest realizowana w formie programu „Uczniowie zmieniają cukrzycę” we współpracy z dwoma miastami: Warszawą i Krakowem. Jego celem jest uzupełnienie szkolnej wiedzy i umiejętności uczniów z zakresu dbania o szeroko rozumiane zdrowie, np. podstawy adekwatnego odżywiania, znaczenie regularnej aktywności fizycznej, odpowiedniego nawodnienia, higieny snu czy jakości relacji z rówieśnikami. Program objął swoim zasięgiem już ponad 12 tys. uczniów warszawskich i krakowskich szkół podstawowych.
Wracając do bezpieczeństwa lekowego – jakie działania są podejmowane, aby Polska była bezpieczna lekowo?
Dobrze, iż bezpieczeństwo lekowe stało się ważnym tematem podczas polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Dzięki naszym działaniom udało się przekonać przedstawicieli wielu państw, że bezpieczeństwo lekowe jest tak samo ważne jak bezpieczeństwo militarne i energetyczne. Należy też podkreślić, iż podczas naszej prezydencji Rada Unii Europejskiej przyjęła zaproponowany przez Polskę kompromis w sprawie pakietu farmaceutycznego.
Ponadto Polska otrzymała od Rady ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów (EPSCO) mandat negocjacyjny do rozpoczęcia trilogów, co było konsekwencją tego, iż udało nam się zakończyć dwuletni proces negocjacji dotyczący pakietu farmaceutycznego. Celem wypracowanego kompromisu jest m.in. zwiększenie konkurencyjności europejskiego przemysłu farmaceutycznego. To sukces, bo powinniśmy dążyć do tego, aby inwestycje w sektor farmaceutyczny były realizowane na terenie państw europejskich.
Co należałoby zrobić, aby poprawić bezpieczeństwo lekowe naszego kraju?
Przede wszystkim wspomóc inwestycje w produkcję farmaceutyczną i badania w Polsce, a także w całej Europie. Kluczowym zagadnieniem, w przypadku którego mamy możliwości poprawy, są kwestie regulacyjno-legislacyjne. Mam na myśli stabilność i – co się z tym bezpośrednio wiąże – przewidywalność prawa. Byłoby idealnie, gdyby powstała wieloletnia strategia dotycząca ochrony zdrowia, uzgodniona między głównymi siłami politycznymi w Polsce, która nie ulegałaby zmianom w zależności od tego, kto w danym momencie jest u władzy.
Wywiad z ekspertem – w ramach konferencji Priorities and Challenges in Polish and European Drug Policy 2025 – poniżej.
