Podczas przeprowadzonej kontroli doraźnej Najwyższa Izba Kontroli zbadała nadzór Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku nad Laboratorium Obrazowania Molekularnego i Rozwoju Technologii Sp. z o. o. Stwierdziła, iż nie wykorzystano wszystkich możliwości wysokospecjalistycznego sprzętu Biograph mMR, przeznaczonego do badań PET/MR.
Głównie MRI zamiast PET/MR
Jak ustalili kontrolerzy NIK, kosztownym urządzeniem diagnostycznym wykonywano głównie obrazowanie rezonansem magnetycznym, które stanowiło 96,4 proc. wszystkich zrealizowanych w latach 2015–2022 badań. Z kolei badania PET/MR, do których urządzenie było przeznaczone, wyniosły zaledwie 3,6 proc.
Spółka pod nazwą Laboratorium Obrazowania Molekularnego i Rozwoju Technologii została utworzona przez Uniwersytet Medyczny w Białymstoku w 2014 roku. Jest jednym z dwóch ośrodków w kraju (obok Centrum Onkologii w Bydgoszczy), w których wykonywane jest badanie PET/MR. W 2015 roku NZOZ Bioskaner rozpoczął wynajem od Białostockiego Parku Naukowo-Technologicznego pomieszczenia Laboratorium Obrazowania Molekularnego wraz z urządzeniem Biograph mMR, które zostało zakupione przez Białystok w 2013 roku za ponad 16,5 mln zł.
Celem powołania spółki było między innymi prowadzenie działalności leczniczej oraz realizacja usług w zakresie ochrony zdrowia, realizacja zadań badawczych z wykorzystaniem urządzenia PET/MR zlokalizowanego na terenie Białostockiego Parku Naukowo-Technologicznego, komercjalizacja wyników badań naukowych i prac rozwojowych oraz zarządzanie prawami własności przemysłowej uczelni w zakresie jej komercjalizacji.
W latach 2015–2022 wykonano nim zaledwie 1576 badań (w tym co najmniej 875 badań na rzecz Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku w ramach realizowanych projektów). Działalność spółki była skoncentrowana głównie na realizacji badań rezonansem magnetycznym (w tym na podstawie umowy podpisanej z Narodowym Funduszem Zdrowia) na wysoce specjalistycznym sprzęcie. Przychody z tego tytułu stanowiły od 47 proc. do 71 proc. całkowitych przychodów uzyskanych przez spółkę.
Nieprawidłowości w nadzorze
Kontrolerzy NIK w trakcie kontroli stwierdzili wiele nieprawidłowości w funkcjonowaniu i nadzorze nad Laboratorium Obrazowania Molekularnego i Rozwoju Technologii Sp. z o. o. Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Spółka uzyskała w latach 2016–2022 dodatni wynik finansowy, wynoszący od 145 tys. zł do 2,199 mln zł, przy czym głównym źródłem przychodów były umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia w zakresie badań dzięki rezonansu magnetycznego.
NIK zwróciła uwagę, iż sporządzone przed powstaniem spółki analizy dotyczące zasadności jej powołania zawierały cele nierealne do osiągnięcia. W dokumentach tych zakładano m.in. wykonanie 9700 badań PET/MR w ciągu pięciu lat od rozpoczęcia działalności, z czego w latach 2015–2022 wykonano jedynie 1576 badań.
Uzyskane przychody ze sprzedaży wszystkich usług (w tym również z tytułu badań MR) w latach 2016–2022 wyniosły około 30 mln zł, co stanowiło 60 proc. przychodów planowanych w ciągu pięciu lat od utworzenia spółki. Założone plany były nierealne do osiągnięcia, do czego przyczyniły się istniejące bariery wynikające przede wszystkim z braku dofinansowania badań PET/MR przez NFZ.
Spółka w latach 2015–2022 w kontrolowanym okresie nie dokonała komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych oraz nie zarządzano prawami własności przemysłowej uniwersytetu, ponieważ brakowało wówczas odpowiednich innowacji na uczelni, które można byłoby wdrożyć na rynku.
Kontrola wykazała, iż 13 pracowników Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku realizowało projekty, w których wykonawcą badań była spółka, przy czym wszyscy zatrudnieni byli również w niej (w tym prezes zarządu i członek zarządu). Czterech z nich otrzymywało wynagrodzenie jednocześnie z tytułu zatrudnienia w spółce oraz z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, w związku z zaangażowaniem w projekty.
Nienależne premie
O ile izba pozytywnie oceniła efektywność funkcjonowania spółki, to jej działania nie we wszystkich aspektach były prawidłowe. Brak odpowiedniego nadzoru ze strony uniwersytetu sprawił, że doszło do nienależnej wypłaty dwóm członkom zarządu premii w łącznej wysokości 94 tys. zł. Niegospodarnie wydatkowano 66,4 tys. zł na przygotowanie materiałów do opracowania biznesplanu, który ostatecznie nie powstał. Nie wywiązano się także z obowiązku wskazania cen świadczonych usług medycznych w regulaminie spółki, a także nie określono w umowie udostępnienia zawartej z Uniwersytetem Medycznym w Białymstoku zakresu czasowego wykorzystania Laboratorium Obrazowania Molekularnego (LOM). Ponadto nie wywiązano się z części obowiązków sprawozdawczych (tj. nie przekazano wojewodzie podlaskiemu kwartalnych informacji o sytuacji finansowej spółki oraz struktury jej zobowiązań).
Kontrola przeprowadzona w Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku wykazała natomiast, iż uczelnia jako jedyny udziałowiec niewystarczająco i nieskutecznie wykonywała uprawnienia i obowiązki udziałowca i członka zgromadzenia wspólników w zakresie władztwa korporacyjnego nad powołaną spółką.
Nie podjęto także działań w celu przyjęcia uchwał zgromadzenia wspólników lub zmian umowy spółki w kwestiach dotyczących: określenia wymogów, jakie musi spełniać kandydat na członka zarządu, ukształtowania i stosowania w spółce zasad wynagradzania członków zarządu w zakresie wynagrodzenia zmiennego oraz zasad zbywania składników aktywów trwałych.
Analizą objęto 13 postępowań o udzielenie zamówień publicznych przeprowadzanych przez Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, dotyczących badań PET/MR, PET/CT i MR, w wyniku których podmiotem wyłonionym do realizacji badań była spółka (jako jedyna brała udział w tych postępowaniach). Kontrola wykazała liczne nieprawidłowości podczas ich przeprowadzania, w tym związane z naruszeniem ustawy Prawo zamówień publicznych.
W związku z wynikami przeprowadzonej kontroli, niezależnie od wniosków pokontrolnych skierowanych do prezesa zarządu spółki oraz rektora Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, NIK złożyła zawiadomienie do Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych w związku z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych.
