Niestabilność polityczna, niekorzystne warunki środowiskowe i nierówności społeczne przyspieszają proces starzenia się organizmu – informuje „Nature Medicine”. Autorzy badania wzywają do rozszerzenia strategii zdrowia publicznego poza zalecenia dotyczące stylu życia, aby rozwiązać problemy nierówności strukturalnych i deficytów w zarządzaniu.
Międzynarodowe badanie, w którym brali udział naukowcy z Ameryki Łacińskiej, Afryki, Europy, Azji i Ameryki Północnej objęło 161 981 uczestników z 40 krajów. Przeanalizowano czynniki środowiskowe, społeczne i polityczne oraz ich wpływ na starzenie się mózgu, wykorzystując zaawansowaną sztuczną inteligencję i modelowanie epidemiologiczne.
Czym jest zdrowe starzenie?
Badacze oceniali ekspozom objętych badaniem osób. Pojęcie „ekspozom” określa wszystkie czynniki, na jakie wystawia się człowiek przez całe swoje życie. Wpływ czynników środowiskowych (w tym wynikających ze stylu życia) jest dopełnieniem cech związanych z genomem.
Jak wynika z analizy danych, zanieczyszczenie powietrza, nierówności społeczne i słabe instytucje demokratyczne znacznie przyspieszają starzenie się. Autorzy wprowadzają globalne ramy ekspozomu (badanie wpływu narażenia środowiskowego – fizycznego, społecznego i politycznego – na zdrowie i choroby) oraz jego wpływ na biobehawioralne luki wiekowe (BBAG) – nowatorski miernik przyspieszonego starzenia.
BBAG to różnica między rzeczywistym wiekiem danej osoby a wiekiem ocenianym na podstawie jej stanu zdrowia, funkcji poznawczych, wykształcenia, funkcjonalności i czynników ryzyka, takich jak zdrowie kardiometaboliczne czy upośledzenie sensoryczne. Nowe badanie redefiniuje zdrowe starzenie się jako zjawisko środowiskowe, społeczne i polityczne.
Autorzy wzywają do rozszerzenia strategii zdrowia publicznego poza zalecenia dotyczące stylu życia, aby rozwiązać problemy nierówności strukturalnych i deficytów w zarządzaniu.
Kod pocztowy decyduje o procesie starzenia
Jak wynika z badania, miejsce zamieszkania i związane z nim czynniki ekspozomu mogą powodować starzenie się szybsze o kilka lat, zwiększając ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych i funkcjonalnych.
– Nasz wiek biologiczny odzwierciedla świat, w którym żyjemy. Ekspozycja na toksyczne powietrze, niestabilność polityczną i nierówności oczywiście wpływają na społeczeństwo, ale także kształtują nasze zdrowie. Musimy przestać postrzegać zdrowie mózgu jako wyłącznie indywidualną odpowiedzialność i rozważyć bardziej ekologiczne i neurosyndemiczne ramy – wskazał Agustin Ibanez, autor korespondencyjny badania i stypendysta Atlantic Fellow w Global Brain Health Institute (GBHI) w Trinity College Dublin oraz Latin American Brain Health Institute (BrainLat).
Uzyskane dane stanowią pierwszy dowód na to, iż połączone czynniki strukturalne, wykraczające poza indywidualny styl życia, są głęboko zakorzenione w procesie starzenia się.
– To nie metafora: warunki środowiskowe i polityczne pozostawiają mierzalne ślady w 40 krajach, ujawniając wyraźny gradient przyspieszonego starzenia się od Afryki, przez Amerykę Łacińską, Azję, po Europę – wskazał dr Hernan Hernandez z BrainLat i główny autor badania.
Wykorzystując narzędzia obliczeniowe, naukowcy opracowali biobehawioralną lukę wieku (BBAG), biologiczny marker porównujący wiek przewidywany z wiekiem chronologicznym.
BBAG ściśle odpowiadały rzeczywistemu wiekowi ludzi, ale wiele z nich wykazywało opóźnione lub przyspieszone starzenie się, wykraczające poza oczekiwania.
Europa starzeje się najzdrowiej
Naukowcy wykorzystali te luki do zbadania wzorców w różnych regionach świata i rodzajów ekspozycji, które mogą przyspieszać starzenie się.
Europa charakteryzowała się najzdrowszym starzeniem się w porównaniu z innymi regionami, podczas gdy Egipt i Republika Południowej Afryki wykazały najszybsze starzenie się. Mieszkańcy Azji i Ameryki Łacińskiej plasowali się pośrodku.
W Europie szybsze starzenie się zaobserwowano w krajach wschodnich i południowych. Globalnie było silnie powiązane z niższym poziomem dochodów narodowych. Z szybszym starzeniem się powiązane były:
- czynniki fizyczne, takie jak zła jakość powietrza,
- czynniki społeczne, w tym nierówności ekonomiczne, płci i migracje,
- czynniki społeczno-polityczne, takie jak brak reprezentacji politycznej, ograniczona wolność partii, ograniczone prawa wyborcze, nieuczciwe wybory i słabe systemy demokratyczne.
Co ważne, wyższe wskaźniki BBAG były powiązane z realnymi konsekwencjami: przewidywały przyszły spadek zarówno zdolności poznawczych, jak i codziennego funkcjonowania.
Osoby z większymi różnicami wieku częściej wykazywały w miarę upływu czasu znaczące pogorszenie w tych obszarach. – To, czy dana osoba starzeje się w zdrowy, czy przyspieszony sposób, zależy nie tylko od indywidualnych wyborów lub biologii, ale także od jej środowiska fizycznego, społecznego i politycznego – a te efekty są bardzo zróżnicowane w zależności od kraju – powiedziała Sandra Baez, współautorka i stypendystka Atlantic Fellow for Equity in Brain Health w GBHI.
Powiązane
