Rzecznik praw obywatelskich kontynuuje dialog z resortem zdrowia w sprawie konieczności uwzględniania indywidualnych potrzeb osób z niepełnosprawnościami w dostępie do świadczeń zdrowotnych. Szczególnie podkreśla wymagające niezwłocznej poprawy uwarunkowania związane z opieką ginekologiczną i położniczą.
W odniesieniu do poprzedniego pisma sytuacja nieznacznie się poprawiła. Jednak przez cały czas aktualny stan wyposażenia placówek medycznych nie zapewnia pacjentkom z niepełnosprawnościami dostępu do świadczeń z zakresu ginekologii na równi z innymi. Brakuje gabinetów wyposażonych w obniżony fotel ginekologiczny (obecnie jest ich 124), a z podnośnika do przesadzania na fotel pacjentki mogą w tej chwili korzystać w 10 gabinetach. Pozytywne zmiany w nieco większym zakresie nastąpiły w przypadku wag. W 84 podmiotach osoba z niepełnosprawnością może uzyskać miarodajny pomiar wagi, co oznacza wzrost od ub.r. o 17 podmiotów. Mimo to przez cały czas są województwa, w których żadna placówka nie dysponuje takim sprzętem.
Akty prawne powinny wymusić dostępność gabinetów
Rzecznik stwierdza, iż stworzenie i wdrożenie standardów dostępności gabinetów lekarskich i większych podmiotów leczniczych jest najważniejsze i powinno nastąpić poprzez opracowanie aktów prawa powszechnie obowiązującego. Taki tryb jest zgodny ze Strategią na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami na lata 2021/2030.
Przejściowym rozwiązaniem mogłyby być uruchomienie mobilnych, dostępnych gabinetów ginekologicznych, w których można korzystać blisko miejsca zamieszkania.
Kolejnym poważnym wyzwaniem, z jakim mierzą się pacjentki z niepełnosprawnościami, jest komunikacja z personelem medycznym. Ich powszechne doświadczenia to: ignorowanie pacjentek i prowadzenie rozmowy z tłumaczem, asystentem lub członkiem rodziny pacjentki głuchej; stereotypowe traktowanie i założenie, iż kobiety z niepełnosprawnościami nie mogą lub nie powinny prowadzić aktywnego życia seksualnego; infantylizowanie pacjentek z niepełnosprawnościami i traktowanie ich niezgodnie z wiekiem biologicznym jako „wieczne dzieci”; naruszające godność, a choćby upokarzające uwagi.
Pacjentki oczekują, aby nie czuły się dyskryminowane, niewłaściwie traktowane czy wręcz obrażane w gabinetach. Dlatego konieczne jest jak najszersze przygotowanie personelu do współpracy z nimi, uwrażliwienie pracowników na kwestie niepełnosprawności i trudności poszczególnych osób.
MZ: Powstały standardy dostępności placówek zdrowia
Do uwag rzecznika praw obywatelskich odniosła się minister zdrowia Izabela Leszczyna, która przypomniała, iż w latach 2019-23 realizowano projekt pn. „Dostępność Plus dla zdrowia”, w ramach którego opracowano Standardy Dostępności dla placówek podstawowej opieki zdrowotnej i szpitali, a następnie przyznawano tego rodzaju placówkom granty na poprawę ich dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami. Wsparcie dotyczyło obszarów: architektonicznego, cyfrowego oraz informacyjno-komunikacyjnego. Przekazywane środki były przeznaczane m.in remont pomieszczeń i zakup niezbędnego sprzętu, w tym foteli ginekologicznych. Łącznie wsparciem w projekcie zostało objętych 272 placówek POZ oraz 78 szpitali. W nowej perspektywie finansowej UE, jako element wpisany w Program Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego (FERS) realizowany jest projekt „Dostępność Plus dla AOS”. Podobnie jak w przypadku poprzedniego projektu, jego celem jest na początku opracowanie Standardów Dostępności dla Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej (dalej: AOS), a następnie udzielanie grantów co najmniej 362 placówkom AOS na projekty podnoszące ich dostępność. W nowym projekcie planuje się przeszkolić co najmniej 1000 pracowników tych placówek w zakresie komunikacji z osobami ze szczególnymi potrzebami.
Analiza dostępności i standardy kształcenia personelu medycznego
Dodatkowo w ramach działania VI. 2.4. Wypracowanie systemowych rozwiązań w zakresie zapewnienia dostępności usług ginekologiczno-położniczych dla kobiet z niepełnosprawnościami zawartego w Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-30 Ministerstwo Zdrowia zaplanowało działania mające na celu analizę dostępności do świadczeń dla kobiet z różnymi rodzajami niepełnosprawności, realizowanych przez świadczeniodawców posiadających umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna w zakresie ginekologia i położnictwo.
Ponadto 29 września 2023 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki zmieniające rozporządzenie w sprawie standardów kształcenia przygotowujących do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty i ratownika medycznego (Dz. U. 2152).
Aktualnie prowadzone są prace nad zmianami w standardach kształcenia przygotowujących do wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej. W ramach projektowanych zmian położono nacisk na efekty uczenia kształtujące u studentów umiejętności komunikacji z pacjentem, jego rodziną/ opiekunem w różnym wieku i różnym stanie zdrowia. Dodatkowo, pielęgniarki i położne mogą podnosić kwalifikacje zawodowe w ramach specjalistycznych kursów , w tym m.in. „Podstawy języka migowego dla pielęgniarek i położnych”.
Planowane zmiany prawne
MZ planuje wprowadzić zmiany w ustawie z dnia 19 lipca 2019 o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Wszyscy świadczeniodawcy bez względu na status prawny będą w takim samym stopniu zobligowani do zapewniania dostępności, zaś pacjent z niepełnosprawnością, będzie mógł w takim samym stopniu egzekwować dostępność od podmiotów niepublicznych, jak i od podmiotów publicznych.
Wstępnie analizowana jest również możliwość uwzględnienia w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1324) zapewnienia przez podmioty wykonujące działalność leczniczą udzielające świadczeń zdrowotnych w zakresie opieki okołoporodowej dostępu osobom ze szczególnymi potrzebami. Dzięki temu świadczeniodawcy powinni zwrócić uwagę na szczególne potrzeby tej grupy osób i dołożyć wszelkich starań, aby zagwarantować swoim pacjentkom dostępność architektoniczną, cyfrową, informacyjno-komunikacyjną i sprzęt niezbędny do realizacji świadczeń dostosowany do osób ze szczególnymi potrzebami.
Info: RPO, oprac. jotka, fot. freepik.com
Data publikacji: 30.07.2024 r.
