Niedotlenienie tkanek – przyczyny i wpływ na gojenie ran

Hipoksja tkanek, czyli niedotlenienie tkanek, to stan, w którym komórki organizmu nie otrzymują odpowiedniej ilości tlenu. To jeden z najważniejszych czynników opóźniających lub hamujących gojenie ran. Stan ten prowadzi do zmniejszenia lub braku dopływu do rany tlenu cząsteczkowego, substancji odżywczych, hormonów oraz innych składników potrzebnych do zainicjowania procesów regeneracji.

Tlen jest kluczowym elementem gojenia się rany. Jest bezpośrednio zaangażowany w we wszystkie procesy związane z regeneracją urazu. Wspiera odporność wobec bakterii, bierze udział w tworzeniu się kolagenu, migracji komórek nabłonkowych i tworzeniu się nowych naczyń krwionośnych. Pełni istotną rolę w metabolizmie, angiogenezie, produkcji reaktywnych form tlenu czy remodelingu.

Uszkodzenie naczyń krwionośnych podczas urazu tkanki prowadzi do niedokrwienia, a co za tym idzie niedotlenienia rany, czyli hipoksji. To zjawisko bardzo niepożądane w procesie gojenia, ponieważ może przyczynić się do zmniejszenia produkcji cytokin IL-2 i IL-8, które odgrywają znaczącą rolę w aktywacji neutrofilów, makrofagów, limfocytów T, a także komórek śródbłonka. Gdy krew, a wraz z nią tlen, nie dopływają do miejsca urazu lub dopływa ich zbyt mało, do rany nie docierają składniki odżywcze, a procesy gojenia nie mogą dojść do skutku lub przebiegają nieprawidłowo. Stan ten poważnie utrudnia oraz spowalnia gojenie, a niejednokrotnie całkowite wygojenie jest wręcz niemożliwe.

Jakie są przyczyny niedotlenienia tkanek?

Hipoksję tkanek powoduje upośledzenie mikrokrążenia, poprzez które organizm niedostatecznie zaopatruje tkanki w tlen. Niedotlenienie tkanek może wywołać wiele chorób przewlekłych, m.in. cukrzyca, niewydolność tętnicza, niewydolność żylna, choroby układu oddechowego, choroby serca, anemia. Niedobór tlenu w tkankach powoduje w szczególności:

• zmniejszony przepływ krwi przez tętnice (np. ucisk w przypadku odleżyn);
• obrzęk w niewydolności żylnej;
• pogrubienie ścian naczyń włosowatych i przetoki żylno-tętnicze w przebiegu cukrzycy;
• odkładanie fibryny w nadciśnieniu żylnym;
• zapalenie naczyń, w tym naczyń skóry;
• przewlekły stan zapalny i zakażenia rany, biofilm;
• hipoksemia tętnicza (obniżenie poziomu tlenu we krwi) w chorobach płuc, wątroby, hemodializie, niedokrwistości, hipoksemii wysokościowej, terapii nitrogliceryną, przy zatkaniu nosa, w stanie krytycznym, bólu i hipotermii, przy leczeniu lekami zwężającymi naczynia.

Jak niwelować niedotlenienie rany?

W przypadku ran niedotlenionych w pierwszej kolejności należy uregulować chorobę powodującą hipoksję. Oprócz tego stosuje się również metody wspomagające, należą do nich między innymi:

• terapia w komorze hiperbarycznej – technika dostarczająca tlen do wszystkich części ciała. Pacjent przebywa w komorze hiperbarycznej z podwyższonym ciśnieniem, wyższym niż w otoczeniu. Nasycenie komórek tlenem w warunkach podwyższonego ciśnienia poprawia krążenie krwi w całym organizmie. Terapia ta stymuluje natlenienie tkanek i zwiększa zasięg tlenu obwodowego do ran, aktywując angiogenezę i gojenie;
• miejscowa tlenoterapia – to alternatywa dla komory hiperbarycznej. Metoda ta polega na zastosowaniu przenośnego urządzenia, które generuje wysokie stężenie tlenu pobranego z powietrza;
• ozonoterapia – ozon podawany w różny sposób (bezpośrednie ozonowanie krwi żylnej, na ranę w postaci gazowej, do przemywania ran w postaci soli fizjologicznej lub wody destylowanej, w opatrunku) wpływa na poprawę utlenowania i odżywienia tkanek, stymuluje metabolizm komórkowy, przyspiesza proces ziarninowania, usprawnia gojenie.

Źródła:

1. archrazi.areeo.ac
2. M. Klimek, W. Szaraniec, E. Rojczyk i wsp., „Rola tlenu w procesie gojenia ran”, „Leczenie Ran” 2017;14(3):103-10
3. G. Oszkinis, M.Gabriel, F. Pukacki, W. Majewski, „Czynniki opóźniające gojenie się ran, blizny przerostowe i bliznowiec” w: „Leczenie ran trudno gojących się”, str. 33, 2006, Blackhorse
4. Materiały edukacyjne autorstwa dr n. med. Elżbiety Szkiler