Niedobory magnezu i potasu – jak skutecznie wspierać pacjentów?

mgr.farm 6 dni temu

Magnez i potas to najważniejsze makroelementy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ich adekwatne stężenie warunkuje sprawność układów mięśniowego, nerwowego i sercowo-naczyniowego, a niedobory mogą prowadzić do szerokiego spektrum zaburzeń, od skurczów mięśni po zaburzenia oddychania i problemy trawienne.¹

Doradztwo dotyczące adekwatnej diety oraz zastosowanie, w uzasadnionych przypadkach, leku o potwierdzonej skuteczności pozwala budować zaufanie i wzmacniać relację z pacjentem, podkreślając tym samym rosnące znaczenie farmaceuty w kompleksowej opiece zdrowotnej.

Dlaczego magnez jest najważniejszy dla zdrowia człowieka?

Magnez jest jednym z najważniejszych makroelementów w organizmie.²Magnez znajduje się przede wszystkim w kościach, co tłumaczy jego istotny wpływ na proces mineralizacji oraz ochronę układu kostnego przed złamaniami. Około jedna trzecia magnezu w organizmie znajduje się w mięśniach. Pierwiastek ten uczestniczy w licznych procesach metabolicznych, działając jako kofaktor enzymów biorących udział w przemianach węglowodanów, białek, tłuszczów i kwasów nukleinowych.³ Reguluje także pobudliwość komórek nerwowych, wpływa na wydzielanie neuroprzekaźników, rytm snu oraz stabilizuje czynność bioelektryczną serca.²

Jego zalecane dzienne spożycie zależy od wieku, płci oraz stanu fizjologicznego i wynosi 300–400 mg. Jednakże w okresie ciąży, laktacji, intensywnego wysiłku fizycznego oraz przy chorobach takich jak cukrzyca czy nadciśnienie zapotrzebowanie na ten pierwiastek wzrasta.²

Doskonałym źródłem magnezu w diecie są produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, orzechy, kakao, gorzka czekolada, sery oraz wysoko zmineralizowane wody mineralne.^{1, 4}

Choć magnez znajduje się w wielu powszechnie spożywanych produktach, szacuje się, iż od 30 do 60% Polaków dostarcza go w diecie w niewystarczającej ilości.⁴ Wynika to nie tylko z niewłaściwej diety, ale również nadużywania alkoholu, przyjmowania leków, w tym diuretyków, antykoncepcji czy leków przeczyszczających.⁵Zalecenie pacjentom odpowiedniej diety lub suplementacji magnezem może zapobiec objawom niedoboru, które najczęściej objawiają się jako skurcze mięśni, zmęczenie czy osłabienie. Do poważniejszych objawów niedoboru tego pierwiastka zaliczają się zaburzenia pracy serca oraz zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2 i osteoporozy.²

Znaczenie potasu dla zdrowia i konsekwencje jego niedoboru

Potas to jeden z najważniejszych jonów wewnątrzkomórkowych występujących w organizmie człowieka. Odpowiada on za utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, a dodatkowo bierze udział w generowaniu i przewodzeniu impulsów nerwowych, przez co wpływa na skurcz mięśni.⁶ W efekcie, jego obecność jest niezbędna dla prawidłowej czynności mięśnia sercowego, ponieważ reguluje rytm serca i napięcie naczyń krwionośnych. Poprawia również ukrwienie mózgu, wspierając koncentrację i funkcje poznawcze.¹

Według zaleceń WHO dobowe zapotrzebowanie dorosłego człowieka na potas wynosi około 3500 mg.⁶ Zapotrzebowanie to łatwo jest zaspokoić, ponieważ pierwiastek ten występuje w większości produktów spożywczych. Najwięcej jednak znajduje się w produktach zbożowych i suszonych owocach, a także w ziemniakach, orzechach, pomidorach i bananach.⁷

Należy pamiętać, iż ograniczenie spożycia potasu rzadko powoduje hipokaliemię u zdrowych osób. Niedobory tego pierwiastka częściej występują u osób starszych, głównie z powodu niskiej podaży, zwiększonych strat przez przewód pokarmowy oraz częstego stosowania diuretyków. Do najczęstszych objawów niedoboru potasu należą nieregularna praca serca, skurcze i osłabienie mięśni, nadciśnienie, obrzęki nóg, zmęczenie, a w ciężkich przypadkach zatrzymanie akcji serca.⁶

Mechanizmy utraty magnezu i potasu oraz jak rozpoznać niedobory

Jak już wcześniej wspomniano, utrata magnezu i potasu może zachodzić wieloma drogami i być spowodowana przez różnorodne czynniki. Choć niedobór potasu nie wpływa bezpośrednio na poziom magnezu, to brak magnezu prowadzi do utraty potasu z komórek na skutek zaburzenia działania pompy sodowo-potasowej. W efekcie hipokaliemia nie ustępuje, dopóki nie zostanie uzupełniony magnez. Wyrównanie niedoboru magnezu jest często konieczne, by skutecznie skorygować niedobór potasu.⁸

Warto zwrócić uwagę, iż objawy niedoborów są często mało swoiste i mogą być ignorowane lub przypisywane innym przyczynom. Dlatego analiza symptomów, z którymi zgłasza się pacjent, powinna opierać się na całościowej ocenie stanu zdrowia, wywiadzie żywieniowym oraz stylu życia. W niektórych przypadkach niezbędne jest również zalecenie odpowiednich badań diagnostycznych, które pozwolą na potwierdzenie lub wykluczenie niedoborów poszczególnych składników.

Zastosowanie Asparginu w profilaktyce i terapii niedoborów elektrolitów

W sytuacjach, gdy codzienna dieta nie jest w stanie zapewnić odpowiedniego uzupełnienia niedoborów elektrolitów, zasadna może być suplementacja farmakologiczna.

Lekiem, który stosowany jest u pacjentów z zaburzeniami rytmu serca, w profilaktyce i rekonwalescencji po zawale mięśnia sercowego, a także u osób długotrwale przyjmujących leki moczopędne lub glikozydy nasercowe jest Aspargin. Preparat dostarcza magnez i potas w postaci dobrze przyswajalnych soli kwasu asparaginowego.⁹

Magnez bierze udział w licznych przemianach metabolicznych, a jego obecność jest istotna dla prawidłowego funkcjonowania mięśnia sercowego, układu nerwowego oraz mięśniówki gładkiej naczyń krwionośnych. Potas z kolei odgrywa kluczową rolę w przewodnictwie nerwowo-mięśniowym, funkcjonowaniu układu sercowo-naczyniowego oraz w utrzymaniu równowagi wodno-elektrolitowej. Ich działanie, jak to zostało już przedstawione powyżej, wykazuje ścisłą współzależność w licznych procesach fizjologicznych zachodzących w organizmie. Jest ono wspierane przez kwas asparginowy, który dodatkowo uczestniczy w przekazywaniu impulsów nerwowych w ośrodkowym układzie nerwowym.⁹

Nie jest on jednak przeznaczony dla dzieci poniżej 12 lat. Przyjmuje się go doustnie, najlepiej po posiłku, popijając wodą. Ponad to, ze względu na zawartość sacharozy należy zachować ostrożność u osób z cukrzycą lub stosujących diety niskocukrowe.⁹

Choć dieta jest fundamentem, w pewnych stanach klinicznych, zwłaszcza u pacjentów z chorobami układu krążenia lub przewlekłymi utratami elektrolitów, interwencja farmakologiczna może być niezbędna. Aspargin jest preparatem uzupełniającym niedobory magnezu i potasu, który wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego i nerwowego oraz zapobiega zaburzeniom elektrolitowym, szczególnie u osób zagrożonych ich niedoborem lub wymagających dodatkowego wsparcia mineralnego. W codziennej praktyce medycznej warto pamiętać, iż niedobory magnezu i potasu często współistnieją, a ich skutki mogą być istotne klinicznie.

Bibliografia:

Nowicka-Zuchowska A. . Wpływ magnezu i potasu na układ sercowo-naczyniowy. Lek w Polsce 2020, 30 (5),15-19. Pobrano z: https://lekwpolsce.pl/post-5f22b4c9e3385
Fatima G., Dzupina A., B Alhmadi H., Magomedova A., Siddiqui Z., Mehdi A., Hadi N. . Magnesium Matters: A Comprehensive Review of Its Vital Role in Health and Diseases. Cureus, 2024, 16(10), e71392. https://doi.org/10.7759/cureus.71392. Pobrano z: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11557730/
Liguori S., Moretti A., Paoletta M., Gimigliano F., & Iolascon G. . Role of Magnesium in Skeletal Muscle Health and Neuromuscular Diseases: A Scoping Review. International Journal of Molecular Sciences 2024,25(20), 11220. https://doi.org/1 0.3390/ijms252011220. Pobrano z: https://www.mdpi.com/1422-0067/25/20/11220
Wyskida K., Chudek J.. Suplementacja doustna magnezu – wskazania, przeciwwskazania, sytuacje niejednoznaczne. Medycyna po dyplomie 2016, (25). 12-17. Pobrano z: https://www.researchgate.net/publication/299600014_Suplementacja_doustna_magnezu_-_wskazania_przeciwwskazania_sytuacje_niejednoznaczne
Lebiedowska A. Znaczenie magnezu w diecie w odniesieniu do najnowszych wytycznych żywieniowych. Pobrano z: https://media.journoportfolio.com/users/238168/uploads/0757fee9-ea15-4db7-9c47-414f2426d84e.pdf
Wyskida K., Chudek J. Suplementacja doustna potasu – wskazania, przeciwwskazania, sytuacje niejednoznaczne. Medycyna po dyplomie 2015 (24). 85-90. Pobrano z: https://www.researchgate.net/publication/280715992_Suplementacja_doustna_potasu_-_wskazania_przeciwwskazania_sytuacje_niejednoznaczne
Cohn JN, Kowey PR, Whelton PK, Prisant LM. New Guidelines for Potassium Replacement in Clinical Practice: A Contemporary Review by the National Council on Potassium in Clinical Practice. Arch Intern Med.2000;160(16):2429–2436. doi:10.1001/archinte.160.16.2429. Dostęp [10.11.2025]: https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/fullarticle/485434
Solomon R. The relationship between disorders of K+ and Mg+ homeostasis. Seminars in nephrology 1987, 7(3), 253–262. Pobrano z: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3317639/
Charakterystyka Produktu Leczniczego: Aspargin 17 mg jonów magnezu + 54 mg jonów potasu, tabletki (nr R/2107). Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Pobrano z: https://rejestry.ezdrowie.gov.pl/medicinal-products/774/characteristic.