Cukier a nadciśnienie. Istotna rola fruktozy
Coraz więcej dowodów wskazuje na istotną rolę cukru - zwłaszcza fruktozy - w rozwoju nadciśnienia. Nadmierne spożycie cukru zwiększa poziom kwasu moczowego, co może prowadzić do dalszych komplikacji zdrowotnych.
Czym jest kwas moczowy? To związek chemiczny, który powstaje w ludzkim organizmie w wyniku metabolizmu puryn - obecnych w mięsie, podrobach, roślinach strączkowych i rybach, ale także w cukrach. Największe stężenie puryn wykazuje fruktoza. Kiedy organizm wytwarza nadmiar kwasu moczowego, zaczynają się problemy zdrowotne. Ten stan nazywa się hiperurykemią i może wywoływać dnę moczanową, kamicę nerkową i właśnie nadciśnienie tętnicze.Reklama
Przyjrzyjmy się winowajcy, czyli fruktozie. W jaki sposób podnosi poziom kwasu moczowego? Fruktoza to cukier prosty, który na ogół dobrze się kojarzy, bo ze zdrowymi przecież owocami. Fakt, znajdziemy ją w owocach i miodzie, ale to nie te źródła budzą największe obawy lekarzy i dietetyków. Fruktoza, dodawana do przetworzonej żywności pod postacią syropu glukozowo-fruktozowego, stanowi największe zagrożenie.
Fruktoza jest bardzo gwałtownie rozkładana przez wątrobę. W tym procesie następuje intensywne zużycie ATP, czyli głównej energii komórkowej. Na jej miejsce wytwarzane są duże ilości AMP, który przekształcany jest w kwas moczowy. Naturalną konsekwencją spożywania nadmiaru fruktozy jest nadprodukcja kwasu moczowego.
Jak wysoki poziom kwasu moczowego wpływa na ciśnienie krwi?
To, jak wysoki poziom kwasu moczowego wpływa na ciśnienie krwi, opisał m.in. zespół amerykańskich i japońskich naukowców na łamach "Hypertension Research". Duża analiza (7848 uczestników, średnio 4-letnia obserwacja) wykazała związek pomiędzy poziomem kwasu moczowego a rozwojem nadciśnienia. Wyniki pokazują, iż nadmiar kwasu moczowego powoduje hamowanie tlenku azotu, który odpowiada za prawidłową pracę naczyń krwionośnych. W konsekwencji nie rozszerzają się prawidłowo, a ich zwężenie prowadzi do nadciśnienia.
Nadmierne spożycie cukru może prowadzić do insulinooporności, która z kolei zwiększa retencję sodu w nerkach. Zatrzymanie sodu powoduje wzrost objętości krwi, co podnosi ciśnienie tętnicze. Dodatkowo, insulinooporność sprzyja stanom zapalnym i stresowi oksydacyjnemu, co również wpływa na wzrost ciśnienia. Fruktoza może zwiększać wrażliwość organizmu na sól, co oznacza, iż choćby umiarkowane spożycie soli w połączeniu z wysokim spożyciem fruktozy może prowadzić do znacznego wzrostu ciśnienia krwi. Badania na zwierzętach wykazały, iż dieta bogata we fruktozę i sól prowadzi do retencji sodu, zwiększenia ciśnienia krwi i upośledzenia dostępności tlenku azotu w nerkach.
Fruktoza może aktywować układ współczulny, prowadząc do zwiększonego wydzielania adrenaliny i noradrenaliny. Te hormony przyspieszają akcję serca i zwężają naczynia krwionośne, co skutkuje podniesieniem ciśnienia krwi. Aktywuje również komórki zapalne w ścianach naczyń, co powoduje uszkodzenia śródbłonka naczyniowego. To nie wszystko - kwas moczowy sprawia, iż sól i woda są zatrzymywane, a krew zwiększa swoją objętość. Wszystkie te procesy razem skutkują wzrostem ciśnienia, a długofalowo - przerostem lewej komory serca, miażdżycą i uszkodzeniem nerek.
Profilaktyka nadciśnienia. Co ograniczyć?
W obliczu informacji, które przekazują naukowcy, należy zmienić podejście do profilaktyki nadciśnienia i chorób układu sercowo-naczyniowego. Wystrzeganie się soli nie wystarczy, by ich uniknąć. Trzeba również zmniejszyć ilość spożywanej fruktozy. Najlepszym sposobem jest ograniczenie się do przyjmowania jej w formie naturalnej, czyli z owoców. Natomiast napoje gazowane, słodycze i inne produkty zawierające syrop glukozowo-fruktozowy należy całkowicie wyeliminować z diety. Takie podejście sugeruje metaanaliza z 2023 roku, która wykazała, iż każde dodatkowe 250 ml słodzonego napoju dziennie wiąże się ze wzrostem ciśnienia skurczowego średnio o 0,24 mmHg.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby dodany cukier stanowił mniej niż 10 proc. dziennego spożycia kalorii, a najlepiej mniej niż 5 proc. Jak to osiągnąć w czasach, gdy mnóstwo produktów (nie tylko słodyczy) ma dodawany cukier? Najważniejsze jest czytanie składów i przygotowywanie posiłków od podstaw. Najczęściej dodatki poprawiające smak znajdują się w półproduktach i daniach gotowych - choćby tych, które z pozoru powinny być zdrowe. Zmiana sposobu odżywiania to sposób na skuteczną walkę z nadciśnieniem. Bez tego przyjmowanie leków nie przyniesie spodziewanych efektów.
Źródła:
Uric acid and hypertension [do.i.:https://www.nature.com/articles/s41440-020-0481-6].
Uric Acid and Hypertension: a Review of Evidence and Future Perspectives for the Management of Cardiovascular Risk [do.i. https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/HYPERTENS].
Kostka-Jeziorny, Katarzyna, and Andrzej Tykarski. "Cukrzyca i nadciśnienie. Słynne duety w medycynie." Kardiologia w Praktyce 15.1-2 (2021): 20-23.
CZYTAJ TAKŻE:
