Dziś coraz większą wagę przykłada się do akceptacji różnorodności, także tej w kontekście funkcjonowania ludzkiego mózgu. Pojęcia takie jak neurotypowość, neuroatypowość czy neuroróżnorodność stają się nie tylko tematem rozmów w środowisku psychologicznym, ale również istotnymi terminami w rozmaitych debatach dotyczących inkluzywności i równych szans. Co takiego kryje się za tymi określeniami? Jakie znaczenie mają w naszym codziennym życiu? Warto zrozumieć te pojęcia, ponieważ dają one szerszą perspektywę na to, jak różnorodne są ludzkie umysły i jak ważne jest tworzenie przestrzeni, w której każdy – niezależnie od tego, czy jest neurotypowy, czy neuroatypowy – może rozwijać swoje pełne potencjały.
Neurotypowość – co to adekwatnie oznacza?
Termin „neurotypowość” odnosi się do osób, które nie wykazują cech ani objawów zaburzeń neurologicznych, psychicznych czy rozwojowych. Czyli po prostu oznacza to, iż ich sposób myślenia, przetwarzania informacji i reagowania na bodźce jest zgodny z powszechnie uznawanymi za „typowe” normami neurologicznymi w danym społeczeństwie.
Neurotypowość – objawy
W kontekście neurotypowości mówi się głównie o braku objawów jakichkolwiek zaburzeń, co oznacza, iż zachowania neurotypowe nie przejawiają żadnych trudności w takich obszarach jak:
- komunikacja werbalna i niewerbalna;
- zdolność do utrzymania relacji międzyludzkich;
- umiejętności rozwiązywania problemów i przetwarzania emocji.
Warto jednak podkreślić, iż choćby neurotypowa osoba może doświadczać innych trudności, ale nie są one zwykle wynikiem problemów neurologicznych czy rozwojowych. Zatem neurotypowość nie idzie w parze z ADHD czy autyzmem.
Neuroatypowość – co to znaczy?
Znając już pojęcie neurotypowości, nietrudno będzie się domyślić, co to neuroatypowość. To pojęcie z kolei odnosi się bowiem do osób, które wykazują cechy lub objawy różnego rodzaju zaburzeń neurologicznych lub rozwojowych, takich jak:
- ADHD;
- autyzm;
- dysleksja
- zespół Tourette’a;
- zaburzenia lękowe czy depresyjne.
Co to znaczy być neuroatypowym? Oznacza to posiadanie cech neurologicznych lub rozwojowych, które odbiegają od tzw. „normy”. Osoby neuroatypowe mogą doświadczać różnych trudności lub mieć specyficzne umiejętności związane z przetwarzaniem informacji, myśleniem, zachowaniem czy interakcjami społecznymi.
Sprawdź też popularny wpis na blogu SUPER-ego o najczęstszych zaburzeniach psychicznych.
Neuroatypowość – objawy
Neuroatypowość objawia się tak naprawdę różnorodnymi cechami, które mogą obejmować zarówno trudności, jak i wyjątkowe talenty w pewnych obszarach. Przykłady objawów neuroatypowości to:
- trudności w koncentracji (często w przypadku ADHD);
- problemy z nawiązywaniem relacji interpersonalnych (często występujące u osób z autyzmem);
- specyficzne wzorce myślenia i rozumowania, które mogą być bardziej lub mniej efektywne w różnych sytuacjach życiowych.
Czy ADHD to neuroatypowość?
Tak, ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) jest jednym z najczęstszych przykładów neuroatypowości. Osoby z ADHD mogą mieć trudności z utrzymaniem uwagi, organizowaniem zadań i kontrolowaniem impulsów. Warto jednak pamiętać, iż neuroatypowość to nie tylko trudności – osoby z ADHD często wykazują także wyjątkowe zdolności, takie jak kreatywność, umiejętności szybkiego przetwarzania informacji w dynamicznych sytuacjach czy łatwość w rozwiązywaniu nietypowych problemów.
Neuroróżnorodność – co to znaczy?
Neuroróżnorodność to bardzo szerokie pojęcie, które obejmuje różnorodność sposobów przetwarzania informacji przez ludzki mózg. Odnosi się do tego, iż każdy mózg jest inny, a różnice te są naturalne i mogą wynikać z genetyki, środowiska czy doświadczeń życiowych. W kontekście tego pojęcia widać swoiste przesunięcie perspektywy z „naprawiania” różnic na „celebrację” tej różnorodności. Często mówi się więc, iż osoby neuroatypowe – z ADHD, autyzmem, dysleksją czy innymi zaburzeniami – wnoszą do społeczeństwa wartość, której nie da się zmierzyć standardowymi miarami. A wartość ta polega choćby na wspomnianym już wyżej unikalnym podejściu do rozwiązywania problemów, czy też dość innowacyjnych pomysłach. Objawami neuroróżnorodności są przecież często specyficzne talenty, takie jak zdolności analityczne, artystyczne lub techniczne. Nic więc dziwnego, że neuroróżnorodność w pracy jest coraz częściej uznawana za wartość dodaną. Zrozumienie neuroróżnorodności w miejscu pracy polega na akceptowaniu i wspieraniu osób, które mogą mieć różne potrzeby i preferencje w zakresie organizacji pracy. Pracodawcy wprowadzają z tego tytułu elastyczne rozwiązania, takie jak dostosowanie stanowisk pracy do indywidualnych potrzeb, czy też m.in. tworzenie zróżnicowanych zespołów, w których umiejętności osób neuroatypowych są w pełni wykorzystywane.
Ważne: zachowania neuroatypowe mogą odbiegać od „normy”, jednak nie oznacza to, iż są one niewłaściwe – to tylko inny sposób myślenia lub reagowania na otoczenie.
Zapraszamy do Dolnośląskiego Centrum Psychiatrii i Psychoterapii. Nasi doświadczeni specjaliści oferują indywidualne wsparcie w zakresie rozwoju osobistego i zdrowia psychicznego, dostosowane do Twoich unikalnych potrzeb. Skontaktuj się z nami, aby rozpocząć swoją podróż ku lepszemu zrozumieniu siebie i budowaniu pełniejszego życia. Twój umysł zasługuje na przestrzeń, by być w pełni sobą.
