W Niemczech żyje w tej chwili ok. 11 mln osób z cukrzycą, w tym 8,7 mln ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2 i 372 tys. z cukrzycą typu 1. Szacowana liczba niezgłoszonych przypadków: ok. 2 mln osób, które przez cały czas nie są świadome swojej choroby. Każdego roku u ponad pół miliona dorosłych diagnozuje się cukrzycę, co odpowiada ok. 1,6 tys. nowych przypadków dziennie. Cukrzyca wiąże się z ryzykiem innych poważnych chorób. Obejmują one różne formy raka.
Otyłość, która jest spowodowana niewłaściwą dietą, jest największym czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2. Ok. 80 proc. diabetyków ma nadwagę. Udowodniono również, iż różne nowotwory są powiązane z nadwagą lub otyłością, w tym rak nerki, rak jelita grubego, rak wątroby, rak przełyku, rak trzustki, a u kobiet rak piersi i jajnika.
Naukowcy z Wielkiej Brytanii chcieli dowiedzieć się, czy istnieje związek między nową diagnozą cukrzycy a rakiem. Przyjrzeli się nie tylko ogólnemu ryzyku zachorowania na raka, ale także ryzyku wystąpienia poszczególnych nowotworów związanych z otyłością.
Badanie zostało przeprowadzone przez zespół badawczy z Uniwersytetu w Manchesterze i zostanie zaprezentowane na Europejskim Kongresie Otyłości (ECO 2025), który odbędzie się w Hiszpanii w maju. Badanie nie zostało jeszcze poddane niezależnej wzajemnej weryfikacji, dlatego jego wyniki należy przez cały czas traktować z lekką ostrożnością.
Brytyjscy naukowcy przeprowadzili badanie kohortowe z wykorzystaniem danych z UK Biobank. Taka konstrukcja umożliwia określenie możliwych korelacji między narażeniem (np. cukrzycą) a cechą (np. rakiem piersi).
Szczegóły na temat badania
Uwzględniono dane od 23 tys. 750 osób z nowo zdiagnozowaną cukrzycą typu 2. Dla każdej z tych osób wybrano trzy osoby porównawcze (grupę kontrolną stanowiły w sumie 71 tys. 123 osoby), które nie chorowały na cukrzycę, ale były dopasowane pod względem wieku, płci i wskaźnika masy ciała (BMI). Naukowcy skupili się na występowaniu 14 zdefiniowanych nowotworów związanych z otyłością. Ryzyko zachorowania na raka analizowano oddzielnie dla mężczyzn i kobiet. Badacze zastosowali modelowanie statystyczne w celu uwzględnienia możliwych dodatkowych czynników, takich jak spożywanie alkoholu, palenie tytoniu i zwiększona opieka medyczna bezpośrednio po rozpoznaniu cukrzycy.
Średni okres obserwacji wynosił pięć lat. W tym czasie badacze udokumentowali, czy u uczestników wystąpił nowy nowotwór. Celem było ustalenie, czy osoby z nowo zdiagnozowaną cukrzycą typu 2 były bardziej narażone na rozwój niektórych rodzajów raka niż osoby bez cukrzycy.
Analizowano 14 typów nowotworów:
- rak wątroby,
- rak trzustki,
- rak jelita grubego,
- rak piersi po menopauzie,
- rak macicy,
- rak nerki,
- rak przełyku,
- rak żołądka,
- szpiczak mnogi (nowotwory kości i szpiku kostnego),
- rak pęcherzyka żółciowego,
- rak tarczycy,
- oponiak (nowotwór wywodzący się z opon mózgowych),
- rak jajnika.
Ryzyko rośnie
Podczas obserwacji naukowcy wykryli 2431 nowych przypadków raka w grupie z cukrzycą typu 2 — w porównaniu do 5184 przypadków raka w grupie kontrolnej. Dane wykazały, iż nowo zdiagnozowana cukrzyca typu 2 wiąże się z 48-procentowym wzrostem ryzyka wystąpienia nowotworów związanych z otyłością u mężczyzn i 24-procentowym u kobiet — niezależnie od BMI.
Jednak nie dotyczyło to wszystkich rodzajów raka. Na przykład badacze nie stwierdzili istotnej korelacji w przypadku raka piersi po menopauzie i raka macicy.
Z drugiej strony, następujące rodzaje raka wykazywały znacznie zwiększone ryzyko:
- rak wątroby: ryzyko wzrosło prawie czterokrotnie u mężczyzn, prawie pięciokrotnie u kobiet,
- rak trzustki: ryzyko wzrosło o 74 proc. u mężczyzn i prawie dwukrotnie u kobiet,
- rak jelita grubego: ryzyko wzrosło o 27 proc. u mężczyzn i 34 proc. u kobiet.
„Po uwzględnieniu kluczowych błędów zidentyfikowanych w poprzednich badaniach w tej dziedzinie i czynników zakłócających (poprzez dostosowanie do BMI, palenia tytoniu, alkoholu i czasu wykrycia) nasze wyniki sugerują, iż nowo rozpoznana cukrzyca typu 2 jest związana z niektórymi, ale nie wszystkimi, nowotworami związanymi z otyłością. Ścieżki, dzięki których cukrzyca może wpływać na nowotwory związane z otyłością, wymagają dalszych badań” — oceniają wyniki autorzy badania, zgodnie z komunikatem prasowym.
Cukrzyca i otyłość mogą mieć wpływ na ryzyko zachorowania na różne rodzaje raka
Znaczenie wyników badania
Szczegółowe wyniki obecnego badania mogą mieć ogromne znaczenie dla praktyki medycznej i profilaktyki. Wynika to z faktu, iż nowa diagnoza cukrzycy typu 2 nie tylko sygnalizuje chorobę metaboliczną, ale jest również znakiem ostrzegawczym przed możliwym rakiem w późniejszym okresie. Ryzyko zachorowania na raka trzustki, wątroby i jelita grubego znacznie wzrasta wraz z wystąpieniem cukrzycy — niezależnie od masy ciała.
W przypadku osób z cukrzycą typu 2 wyniki te mogą pomóc w dostosowaniu indywidualnych strategii zapobiegania i wczesnego wykrywania, zwłaszcza w przypadku wymienionych rodzajów raka, na które cukrzyca wydaje się mieć szczególnie duży wpływ.
Z naukowego punktu widzenia wyniki te podkreślają potrzebę dalszych badań nad biologicznymi mechanizmami stojącymi za tym związkiem. W szczególności wpływ hiperinsulinemii — stale podwyższonego poziomu insuliny — jest uważany za obiecujące wyjaśnienie. Insulina może promować wzrost i podział komórek, a tym samym prawdopodobnie zwiększać ryzyko zachorowania na raka. Przewlekły stan zapalny i podwyższony poziom cukru we krwi (hiperglikemia) również są omawiane jako czynniki. To, czy i w jakim stopniu efekty te objawiają się inaczej u mężczyzn i kobiet, pozostaje kwestią otwartą, którą muszą wyjaśnić przyszłe badania. Podkreślają to również sami autorzy badania.
„Na tym etapie nie jesteśmy pewni, czy różnice u mężczyzn i kobiet wynikają ze ścieżki biologicznej zależnej od płci, takiej jak poziom hormonów, wrażliwość na insulinę lub skład tkanki tłuszczowej, czy też jest to po prostu przypadkowa różnica w liczbie nowotworów stwierdzonych u mężczyzn i kobiet w UK Biobank” — piszą naukowcy.
Klasyfikacja wyników
Główną siłą badania jest jego projekt: uwzględnia on wiele wcześniejszych słabości poprzednich eksperymentów, takich jak oddzielne rejestrowanie nowo zdiagnozowanej cukrzycy, staranny dobór osób kontrolnych i dostosowanie do ważnych czynników zakłócających, takich jak BMI, palenie tytoniu lub spożywanie alkoholu. Wykorzystanie danych UK Biobank stanowi solidną podstawę, ponieważ jest to duża i dobrze udokumentowana kohorta.
Niemniej jednak istnieją pewne ograniczenia. Średni czas obserwacji wynoszący pięć lat jest stosunkowo krótki, biorąc pod uwagę, iż wiele nowotworów ma długi czas rozwoju. Pozostaje niejasne, jak ryzyko rozwija się w dłuższych okresach.
Ponadto dane opierają się na populacji brytyjskiej, co ogranicza możliwość ich przeniesienia na inne kraje i grupy etniczne. Badanie opublikowane w 2023 r. również dotyczyło możliwego wzrostu ryzyka raka jelita grubego z powodu cukrzycy. Przeanalizowano zbiory danych od ok. 86 tys. osób z Southern Community Cohort Study (SCCS), które badają związek między rakiem a innymi powszechnymi chorobami.
Wynik: cukrzyca zwiększała ryzyko zachorowania na raka jelita grubego o 47 proc. Osoby z nowo zdiagnozowaną cukrzycą i te, które nie poddawały się regularnym badaniom przesiewowym, takim jak kolonoskopia, były szczególnie zagrożone.
Ponieważ jednak 66 proc. badanych było Afroamerykanami, a 53 proc. miało niskie dochody, wątpliwe było, w jakim stopniu wyniki można przenieść na innych diabetyków.
Jednak obecne badanie z Wielkiej Brytanii może ogólnie potwierdzić, iż istnieje silny związek między cukrzycą a ryzykiem zachorowania na różne rodzaje raka. W przypadku raka jelita grubego pokazuje, iż cukrzyca znacznie zwiększa ryzyko zachorowania.
