– Trybunał Sprawiedliwości UE zwrócił uwagę przede wszystkim na trzy obszary.
Po pierwsze, każdy kraj członkowski Unii miał obowiązek wdrożenia dyrektywy o handlu elektronicznym. W związku z tym zawody regulowane, takie jak farmaceuta, lekarz, radca prawny, adwokat czy notariusz, powinny mieć zagwarantowane prawo do informowania o zakresie swoich usług. A informacja o usługach to nic innego jak informacja handlowa – tłumaczy w rozmowie z agencją Newseria dr Anna Banaszewska, radczyni prawna i magister farmacji.
Informacja handlowa nie może wykluczać możliwości reklamowania działalności apteki
W czerwcu Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, iż obowiązujący w Polsce całkowity zakaz reklamy aptek narusza prawo UE. To oznacza, iż Polska będzie musiała dostosować regulacje. Dla pacjentów wyrok oznacza szerszy dostęp do informacji o usługach farmaceutycznych, a dla właścicieli aptek – możliwość legalnej komunikacji z rynkiem. Naczelna Rada Aptekarska obawia się chaosu prawnego i wezwała resort zdrowia do uregulowania sytuacji prawnej.
Wyrok wskazuje, iż informacja handlowa może być ograniczana, np. przez kodeksy etyki zawodowej, ale nie może wykluczać możliwości reklamowania działalności apteki w ogóle. Wprowadzenie całkowitego zakazu reklamy – jak to miało miejsce w Polsce – jest zatem sprzeczne z dyrektywą o handlu elektronicznym. Kolejny aspekt, na który zwrócił uwagę TSUE, to naruszenie podstawowych swobód UE – swobody przedsiębiorczości oraz swobody świadczenia usług. Polska próbowała bronić zakazu, wskazując na interes publiczny w dwóch aspektach: ochrony zdrowia publicznego oraz niezależności zawodu farmaceuty.
Niezależność zawodu farmaceuty zapewniają i gwarantują inne przepisy ustaw zawodowych
– Polska wskazywała, iż zniesienie całkowitego zakazu reklamy aptek będzie prowadziło do nadmiernej podaży leków na skutek reklamy. Drugi obszar dotyczył zachowania niezależności zawodu farmaceuty. Chodziło o to, iż o ile apteki mogłyby się reklamować, to wówczas kierownicy aptek mogliby nakazywać farmaceutom reklamę leków, których w normalnych warunkach nie proponowaliby pacjentom. Oczywiście Trybunał uznał, iż oba te aspekty są nieudowodnione, dlatego iż reklama leków jest regulowana innymi przepisami, co więcej, przepisy i polskie, i europejskie dopuszczają reklamę leków kierowaną do pacjentów pod pewnymi warunkami. Natomiast niezależność zawodu farmaceuty zapewniają i gwarantują inne przepisy ustaw zawodowych – wyjaśnia dr Anna Banaszewska.
Wyrok nie oznacza automatycznego uchylenia zakazu reklamy, bo TSUE nie ma takiej kompetencji. Obowiązek dostosowania przepisów spoczywa na państwie członkowskim. Choć wyrok nie pozostało prawomocny, to jest już wykonalny, Polska musi więc go respektować niezależnie od ewentualnego odwołania. W przypadku niewykonania wyroku TSUE może nałożyć na Polskę kary finansowe (dzienne lub ryczałtowe).
To jest proces, który powinien zająć nie więcej niż dwa miesiące
– Należy uchylić art. 94a ustawy Prawo farmaceutyczne, bo to on właśnie ustanawia całkowity zakaz reklamy dla aptek. Czy to jest duża zmiana? Wydaje się, iż nie. Patrząc na ostatnie zmiany deregulacyjne w obszarze prawa farmaceutycznego, zaobserwowałam w krótkim czasie trzy bardzo gwałtownie przeprocesowane zmiany, polegające na uchyleniu bądź drobnej zmianie danego przepisu. Więc umówmy się, iż to jest proces, który powinien zająć nie więcej niż dwa miesiące i też takie powinno być wykonanie właśnie wyroku Trybunału – ocenia radczyni prawna.
Zdaniem dr Anny Banaszewskiej wyrok TSUE umożliwia aptekom rzetelne informowanie pacjentów o dostępnych usługach.
Pacjent może poprosić farmaceutę o wystawienie recepty farmaceutycznej
– W aptece, oprócz szczepień, możemy na przykład uzyskać usługę opieki farmaceutycznej. Czyli pacjent np. z nadciśnieniem technicznym, cukrzycą może się zwrócić do farmaceuty z prośbą, żeby w ramach opieki farmaceutycznej udzielił mu informacji, jakie leki czy też jakie wyroby powinien stosować w ramach leczenia, inne niż te, które przepisze mu lekarz – mówi prawniczka. – Nie zawsze pacjent wie o tym, iż może poprosić farmaceutę o wystawienie recepty farmaceutycznej, a proszę sobie wyobrazić, iż w piątek wieczorem pacjent przychodzi do apteki z nieprawidłowo wystawioną receptą przez lekarza. o ile jest to lek na kontynuację leczenia, ale pacjent ma jeszcze w domu zapas leku, to nie ma problemu, może wrócić do lekarza, ale czasem jest tak, iż lek mu się kończy dokładnie w piątek. Pacjenci nie wiedzą o takich możliwościach, więc będą mogli się z nimi zapoznać.
Dotychczasowe przepisy wskazywały, iż apteki mogą udostępniać publicznie jedynie informacje o swojej lokalizacji i godzinach otwarcia. Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny mógł więc nałożyć karę za umieszczanie w aptece napisów, które sugerują reklamę.
