Moje dziecko nie chce ćwiczyć w domu – jak wspierać rozwój logopedyczny i terapeutyczny poprzez zabawę

Drodzy Rodzice i Opiekunowie, zastanawiacie się, co zrobić, aby wasze dziecko po wyjściu z gabinetu tak samo chętnie ćwiczyło i wykonywało ćwiczenia zalecane przez logopedę czy terapeutę w domu? Dla dziecka zadania terapeutyczne mogą być nużące, kojarzyć się z obowiązkami lub wyzwaniami, którym nie czuje się na siłach sprostać lub po prostu uważa, iż są to zadania szkolne lub gabinetowe. Istnieją jednak sposoby, aby ćwiczenia te przekształcić w zabawę, a tym samym w sposób naturalny włączyć je do codziennego życia. Dzięki temu dziecko może rozwijać swoje umiejętności logopedyczne i terapeutyczne bez presji, a rodzic zyskuje narzędzia do skuteczniejszego wspierania rozwoju malucha, przedszkolaka czy ucznia edukacji wczesnoszkolnej.

Dlaczego dziecko nie chce ćwiczyć w domu?

Przyczyn braku chęci do ćwiczeń może być wiele:

• Brak motywacji – Dziecko może nie rozumieć, dlaczego musi wykonywać dane ćwiczenia, szczególnie jeżeli trudności z mową czy innymi funkcjami nie są dla niego widoczne.
• Monotonia – Powtarzanie tych samych zadań może być dla dziecka nużące.
• Presja – jeżeli dziecko czuje, iż rodzic oczekuje natychmiastowych wyników, może reagować oporem.
• Nieadekwatne formy ćwiczeń – Ćwiczenia mogą wydawać się dziecku za trudne lub zbyt abstrakcyjne.

Jak zmotywować dziecko do ćwiczeń?

Najlepszym sposobem na zachęcenie dziecka do pracy nad swoimi trudnościami jest połączenie ćwiczeń z zabawą. Dzieci uczą się najlepiej przez aktywność, która jest dla nich przyjemna i naturalna. Kluczem jest przekształcenie ćwiczeń logopedycznych i terapeutycznych w gry i zabawy, które angażują i dostarczają radości. Wiele ćwiczeń można wykonywać w trakcie spacerów, jazdy samochodem. Oto kilka pomysłów, jak można to zrobić.

Przykłady zabaw logopedycznych

1. Zabawa w zwierzęta

Ćwiczenia oddechowe i artykulacyjne można ukryć w zabawie naśladowania zwierząt. Na przykład:

• Dziecko udaje lwa, który musi głośno ryczeć („rrr”).
• Naśladuje syczenie węża („sss”).
• Udaje śpiew ptaków, wykonując ćwiczenia na modulację głosu („pi, pi”, „ćwir, ćwir”).
• W trakcie spacerów można naśladować śpiew ptaków, odgłosy wydawane przez samochody czy nogi.

Takie naśladowanie dźwięków pozwala ćwiczyć prawidłową wymowę głosek oraz rozwija aparat oddechowy i fonacyjny.

2. Gra w „echo”

Rodzic mówi słowo lub dźwięk, a dziecko powtarza je jak echo. Można to zrobić z różnymi emocjami (np. wesoło, smutno), co rozwija zdolność modulacji głosu oraz ćwiczy koncentrację na artykulacji.

3. Bańki mydlane

Wydmuchiwanie baniek to świetne ćwiczenie oddechowe. Dziecko uczy się kontrolować wdech i wydech, co jest najważniejsze w terapii logopedycznej.

4. Ćwiczenie języka i warg przy pomocy lustra

Dzieci uwielbiają obserwować swoje miny. Można ćwiczyć ruchy języka, pokazując różne śmieszne miny w lustrze (np. szeroki uśmiech, wysunięcie języka, oblizywanie warg). Takie ćwiczenia wzmacniają mięśnie odpowiedzialne za artykulację.

5. Zabawy ze szczoteczką elektryczną

Maluchy, które dopiero uczą się mówić i którym wyrzynają się pierwsze zęby, bardzo lubią wszystkiego próbować, a szczoteczka elektryczna nie tylko służy do mycia zębów, ale również stymulacji aparatu artykulacyjnego.

Przykłady zabaw terapeutycznych

1. Układanie puzzli

Puzzle to świetna zabawa rozwijająca zdolności wzrokowo-przestrzenne i koncentrację. W zależności od potrzeb dziecka, można dostosować poziom trudności – od prostych obrazków do bardziej skomplikowanych wzorów. Puzzle wspierają także rozwój logicznego myślenia i cierpliwości.

2. Tor przeszkód w domu

W zaburzeniach motorycznych pomocne mogą być ćwiczenia ruchowe. Stworzenie w domu prostego toru przeszkód, gdzie dziecko musi przeskakiwać przez poduszki, czołgać się pod krzesłami czy balansować na równoważni (może to być po prostu krawędź dywanu), to doskonała zabawa wspomagająca rozwój motoryki dużej.

3. Zabawa w „ciuciubabkę”

Gra polegająca na rozpoznawaniu przedmiotów dzięki dotyku (np. schowaj różne przedmioty w worku i poproś dziecko, aby wyciągnęło jeden z nich i odgadło, co to jest) rozwija percepcję dotykową oraz koncentrację.

4. Kalambury

Ruch i gesty są niezwykle ważne w rozwijaniu umiejętności komunikacyjnych i społecznych. Kalambury to zabawa, która pozwala dzieciom ćwiczyć opisywanie i rozumienie poprzez ruchy ciała, co może być pomocne szczególnie w terapii dzieci z trudnościami w zakresie komunikacji niewerbalnej.

5. Karty obrazkowe

Przy problemach z koncentracją i pamięcią można używać kart obrazkowych. Zabawa polega na tym, iż rodzic pokazuje kilka kart, po czym dziecko musi je zapamiętać i odtworzyć w odpowiedniej kolejności. To ćwiczenie wspomaga pamięć wzrokową i sekwencyjną.

Integracja ćwiczeń w codzienności

Aby ćwiczenia stały się naturalną częścią dnia, warto włączać je w codzienne czynności. Na przykład podczas spaceru można wymyślać rymowanki, naśladować dźwięki przyrody lub opisywać otaczający świat. Podczas kąpieli można ćwiczyć wymawianie trudnych głosek, udając, iż postacie z wody rozmawiają ze sobą. Przygotowanie posiłków może być świetną okazją do ćwiczenia słownictwa (np. nazwy warzyw) i planowania działań krok po kroku. Segregacja prania służy nie tylko rozwijaniu motoryki małej i dużej, ale
również kształtowaniu spostrzegawczości i koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Dbanie o relację i wspieranie dziecka

Najważniejsze jest jednak, aby nie zapominać, iż dla dziecka kluczowa jest relacja z rodzicem, warto pamiętać, iż zejście do „parteru” przyniesie szybciej pozytywny skutek niż siedzenie przy biurku i powtarzanie w kółko tych samych ćwiczeń. jeżeli dziecko czuje się wspierane, akceptowane i nieprzeciążane obowiązkami, chętniej podejmie wyzwania. Warto doceniać każdy postęp, choćby najmniejszy i starać się, by ćwiczenia były przyjemnością, a nie obowiązkiem. Nagradzanie dziecka za wysiłek (np. wspólną zabawą po ćwiczeniach) pomoże mu zrozumieć, iż praca nad sobą może być satysfakcjonująca i przynosić radość.

Literatura:

1. Demel, G. (2012). Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
   Książka wprowadza w zagadnienia dotyczące logopedii i wskazuje, jak nauczyciele przedszkolni mogą wspierać rozwój mowy dzieci, podając przy tym liczne praktyczne ćwiczenia i przykłady zabaw.
2. Emerson, E., Einfeld, S. (2011). Zaburzenia rozwoju u dzieci: ocena i terapia. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
   Publikacja opisuje różnorodne zaburzenia rozwojowe u dzieci oraz metody ich diagnozowania i terapii, kładąc duży nacisk na rolę rodziców i specjalistów we wspieraniu rozwoju dzieci.
3. Cieszyńska, J. (2008). Metoda Krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci. Kraków: Wydawnictwo Omega Stage System.
   Opisuje Metodę Krakowską, podejście stosowane w terapii dzieci z zaburzeniami mowy i komunikacji, z licznymi przykładami ćwiczeń logopedycznych i terapeutycznych do stosowania w domu.
4. Styczek, I. (1981). Logopedia: zarys nauki o zaburzeniach mowy. Warszawa: PWN.
   Klasyczna pozycja dotycząca teorii i praktyki logopedycznej, która wprowadza w zagadnienia dotyczące zaburzeń mowy i proponuje metody pracy terapeutycznej.
5. Płóciennik, E. (2013). Zabawy logopedyczne dla przedszkolaków. Warszawa: Wydawnictwo Harmonia.
   Książka oferuje zestaw kreatywnych gier i zabaw logopedycznych, które wspierają rozwój mowy dzieci w wieku przedszkolnym, z naciskiem na ćwiczenia, które można przeprowadzać w domu.
6. Szumska, A., Michalik, E. (2017). Zaburzenia mowy i języka u dzieci: praktyczny poradnik dla logopedów i nauczycieli. Kraków: Impuls.
   Praktyczny poradnik skierowany do logopedów i rodziców, opisujący przyczyny, objawy oraz sposoby pracy z dziećmi z zaburzeniami mowy, w tym przykłady ćwiczeń logopedycznych.
7. Wianecka, A., Olechowska, A. (2019). Gry i zabawy wspierające rozwój dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Helion.
   Książka zawiera liczne propozycje zabaw i gier terapeutycznych, które można wykorzystać zarówno w przedszkolu, jak i w domu, wspierając rozwój funkcji poznawczych, motorycznych i społecznych dziecka.

Powyższa literatura oferuje cenne wskazówki i zasoby dla rodziców oraz terapeutów, chcących efektywnie wspierać rozwój dziecka w zakresie logopedii i terapii poprzez zabawę.

Ćwiczenia logopedyczne i terapeutyczne w domu mogą być wyzwaniem, ale dzięki włączeniu ich w formie zabawy do codziennego życia dziecka, stają się one przyjemniejsze i bardziej akceptowalne. Ważne, by ćwiczyć regularnie, ale bez presji i z ochotą. Kreatywność rodziców w dostosowywaniu zadań do zainteresowań i możliwości dziecka jest kluczowa, a efekty takiej zabawy z pewnością przyniosą korzyści w postaci poprawy funkcji językowych i poznawczych.

Autor: Bożena Osenkowska-Rajchel – Czytelniczka Portalu