Spis Treści
Wstęp
Rozdział I. Projekt edukacyjny, jako metoda nauczania
- Definicja projektu edukacyjnego
- Istota metody projektów
- Etapy pracy metodą projektów
Rozdział II. O projekcie
- Charakterystyka projektu
- Cele projektu
- Fazy projektu
- Realizacja zadań
Rozdział III. Ewaluacja
Podsumowanie
Bibliografia
Załączniki
Wstęp
Radosne, prawidłowo rozwijające się dziecko, to w latach późniejszych kreatywny i samodzielny dorosły. Jednak by do tego doszło, proces ten wymaga wysiłku rodziców, następnie nauczycieli, niejednokrotnie terapeutów i wielu innych osób, które mają pośredni bądź bezpośredni wpływ na rozwój potencjału dziecka. Współczesny świat nie zawsze sprzyja harmonijnemu rozwojowi dziecka. Na ten rozwój ma wpływ wiele czynników: sytuacja rodzinna, rozwój psychofizyczny, a także środowisko szkolne, które ma ogromny wpływ na wychowanie i edukację dziecka. Rodzina jest szkołą życia przede wszystkim społecznego, to właśnie tutaj dziecko nabywa doświadczeń, które mają odzwierciedlenie w przyszłości. Inne czynniki mające wpływ na rozwój dziecka, to niewątpliwie jego uwarunkowania psychofizyczne, a w szczególności choroby ośrodkowego układu nerwowego, obniżony poziom możliwości umysłowych, ale także zaburzenia somatyczne. Te wszystkie czynniki oraz skuteczne wspomaganie rozwoju dziecka w szkole mają niewątpliwie wielki wpływ na rozwój dziecka, na jego umiejętność nabywania wiedzy i opanowywanie technik uczenia się.
Życie w nieustannym biegu powoduje, iż wciąż na nic nie mamy czasu, przez to często zapominamy, iż proces kształtowania jednostki, tym bardziej jednostki z obniżonym poziomem sprawności umysłowej czy specjalnymi trudnościami edukacyjnymi, wymaga długofalowego i przemyślanego działania ze skutkami tych decyzji w przyszłości. Działania te powinny być wdrażane już w domu rodzinnym, który jako pierwszy powinien zaspokajać potrzeby dziecka związane z rozwojem fizycznym, psychicznym, emocjonalnym czy społecznym. Są to najprostsze zabawy, naśladowanie, bliskość emocjonalna i otoczenie dziecka opieką we wszystkich sferach jego rozwoju. Jednak w dalszej przyszłości ważne jest także, aby otoczyć takie dzieci opieką poza ich rodzinnym domem. Zadania te spełnia szkoła, placówki oferujące wczesne wspomaganie rozwoju, gabinety terapii sensorycznej, grupy terapeutyczne wraz z szeregiem specjalistów. To ich zadaniem jest pomóc w rehabilitacji dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz wspierać rodziców, którzy stoją przed trudnym zadaniem macierzyństwa.
W związku z tym, iż w tej chwili dzieci, ale i młodzież, dorasta w rzeczywistości, która nieustannie i w zastraszającym tempie zmienia się na ich oczach, przed rodzicami, nauczycielami i terapeutami stoi ważne do zrealizowania zadanie, mianowicie muszą oni nieustannie dokonywać refleksji nad stosowanymi przez nich metodami i technikami pracy z dziećmi. Dostępność dzieci do wszelkich zasobów multimedialnych, sprzętów elektronicznych, bombardowanie ich ogromną ilością bodźców audiowizualnych powoduje, iż wykorzystywane przez dorosłych metody wychowawcze są często niedostatecznie dobre, słabo skuteczne lub mało atrakcyjne dla naszych podopiecznych. Okazuje się więc, iż w obecnym świecie dzieci coraz częściej potrzebują wykorzystania w nauczaniu nowatorskich metod i technik pracy. Szczególnie o ile dotyczy to tych podopiecznych, którzy mają trudności ze względu na różnorakie deficyty rozwojowe. Stąd też, wychodząc naprzeciw wymagającym czasom, na horyzoncie pojawiają się metody aktywizujące, które może są bardziej wymagające i absorbujące, zarówno dla dzieci jak i opiekunów, ale przynoszą wymierne efekty w edukacji i rehabilitacji dzieci.
Praca w szkole daje nauczycielowi dużo możliwości bez względu na to czy jest to szkoła masowa czy integracyjna. Zastosowanie odpowiednich technik nauczania ma prowadzić do wspierania wszechstronnego rozwoju uczniów i usprawniania dysfunkcji tych podopiecznych, którzy sami nie sprostają stawianym im wymaganiom. Ważne, by nauczyciel wykazywał się kreatywnością oraz przede wszystkim empatią i chęcią pomocy dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, aby w przyszłości w miarę samodzielnie mogły funkcjonować w społeczeństwie. Aby zamierzenia te mogły się spełnić, potrzebne jest zastosowanie metod innowacyjnych, które pozwalają na pewną elastyczność, ale też kreatywność i dowolność w doborze treści edukacyjnych. Jednym z przykładów takiej praktyki jest praca metodą projektów, która w ostatnich latach cieszy się wielkim zainteresowaniem. Jest to jedna z ciekawszych form pracy z uczniami na każdym poziomie edukacyjnym. Wyzwala ona w uczniach samodzielność w kierowaniu własnym uczeniem się i zdobywaniem wiedzy. Rola nauczyciela sprowadza się tutaj do funkcji wspierającej i kierującej na adekwatny tor. Taki sposób i zdobywania erudycji pozwala uczniowi poznać siebie bardziej, wymagać od siebie więcej oraz ma wpływ na kształtowanie się umiejętności interpersonalnych i społecznych dziecka.
Tak narodził się pomysł na wdrożenie i realizację projektu edukacyjnego „Mój plan na przyszłość”. Niniejszy projekt jest ukierunkowany na rehabilitację i wyrównywanie szans edukacyjnych Tomasza (imię zmienione) – (7 lat), u którego stwierdzono autyzm wczesnodziecięcy. Żyjemy w czasach gdy, na szczęście coraz więcej mówi się o autyzmie, coraz częściej słychać o kampaniach informacyjnych na ten temat. I chociaż to ciągle jeszcze zbyt mało, to jednak postanowiliśmy zwrócić naszą uwagę bezpośrednio na pomoc i terapię dziecka z ASD. Wydaje nam się, iż taki projekt mimo wszystko przyniósłby więcej korzyści, a przynajmniej dla konkretnego dziecka, które nie oczekuje od nas uświadamiania innych, ale jak najszybszego wsparcia w niwelowaniu deficytów rozwojowych. Nasz projekt zakłada pracę z konkretnym dzieckiem, podczas której będziemy chcieli także „przemycić” treści dotyczące relacji i współpracy z innymi dziećmi oraz zasad funkcjonowania w grupie. Każde z zaplanowanych w projekcie działań będzie stanowić odrębny temat do przepracowania z dzieckiem na zajęciach indywidualnych raz w tygodniu – każdorazowo po 50 minut. Czas trwania projektu – 10 tygodni.
Tomasz jest miłym i pogodnym chłopcem. Dokonując analizy orzeczenia, które udostępnili nam rodzice Tomasza oraz po obserwacji chłopca zauważyliśmy, iż ma on spore problemy w rozumieniu sytuacji społecznych oraz inicjowaniu kontaktu. Zauważalne są u niego nieadekwatne zachowania emocjonalne w danej sytuacji, które należałoby korygować i wyciszać. Ale przede wszystkim chłopiec potrzebuje wsparcia w usprawnianiu wszystkich obszarów dysfunkcyjnych, które sprawiają mu trudności, a są nieodłącznym elementem samodzielnego funkcjonowania człowieka. Na podstawie analizy orzeczenia dziecka wiemy, iż chłopiec ma trudności w funkcjonowaniu emocjonalnym i poznawczym. Największe opóźnienia w rozwoju chłopca dotyczą naśladowania, percepcji, czynności poznawczych i komunikacji. Trudności sprawiają chłopcu zadania wymagające koordynacji wzrokowo-ruchowej, angażujące motorykę małą. Dziecko ma także problem z kontaktem dialogowym i skupieniem uwagi. W zabawie występują stereotypie, ograniczona spontaniczność oraz zauważalny jest brak teorii umysłu. Zaburzony jest kontakt wzrokowy, postawa ciała i gestykulacja. Chłopiec ma problemy z odczytywaniem emocji oraz z angażowaniem się w relacje i podtrzymywaniem kontaktów społecznych. Ma także trudności w tolerowaniu zmian w porządku dnia i rutynowych czynnościach.
Biorąc pod uwagę zalecenia wynikające z orzeczenia PP-P oraz sugestie rodziców i pracujących z Tomaszem terapeutów, postanowiliśmy zaplanować szereg działań, które w naszej ocenie, będą pomoce w kształtowaniu umiejętności społecznych: nawiązywania relacji, wyrażania uczuć, adekwatnych zachowań, wprowadzaniu kodeksu norm i zasad, doskonaleniu umiejętności samoobsługowych. Dzięki wykorzystaniu metody projektu i zaplanowaniu różnorodnych sytuacji chcemy wspierać Tomka w jego rozwoju funkcji poznawczych, wzbogacaniu życiowych doświadczeń, a także w rozwoju mowy i umiejętności komunikowania się.
Rozdział I. Projekt edukacyjny, jako metoda nauczania
1. Definicja projektu edukacyjnego
W literaturze spotykamy wiele różnych definicji projektu. Czym zatem jest ta metoda, skąd pochodzi i kto ją zapoczątkował? Wszyscy pedagodzy są zgodni co do jednego pochodzenia owej metody. Jej początki przypadają na pierwszą połowę XX wieku w Stanach Zjednoczonych. Termin „projekt” do pedagogiki wprowadził Charles Richards przed 1900 rokiem. Był on wtedy postrzegany jako działalność uczniowska i nastawiona na wykonanie konkretnego produktu. Natomiast innego zdania był John Dewey. Był on krytycznie nastawiony na pogląd dotyczący tego, iż metoda projektu miała być uważana jako celowa działalność bez roli nauczyciela. Podkreślał istotną rolę nauczyciela, który to powinien być cały czas przy dziecku. Metoda miała istotną rolę do odegrania w harmonijnym i wszechstronnym rozwoju uczniów. Naczelnym celem w pedagogice Deweya była praca zespołowa uczniów. [1] W wyniku różnych spostrzeżeń odnośnie metody projektów i jej zadania, próby jej zdefiniowania i usystematyzowania dotychczasowych poglądów podjął się uczeń J. Deweya – William H. Kilpatrick, który pisał tak: „metoda projektów to planowanie i planowe działanie w środowisku społecznym oraz przyjmowanie odpowiedzialności za skutki wynikające z realizacji własnych planów”.[2] Zatem projekt jest to planowe działanie, które rozwija wszystkie strony życia i prowadzi do samodzielnego rozwiązania problemów praktycznych, ale także uczy ponoszenia odpowiedzialności za swoje działanie. W Polsce propagatorką metody projektu była niewątpliwie Wanda Dzierzbicka, natomiast od roku 1989 metoda projektów rozpowszechnia się za sprawą Centrum Edukacji Obywatelskiej.[3]
Autorzy Nowego Słownika Pedagogiki Pracy o metodzie projektu piszą tak: „metoda projektów na przedsiębraniu przez grupy uczniowskie opracowania, zaplanowania i zaprojektowania, a następnie realizacji wykonania projektu. (…) Jej zalety polegają na organizowaniu samodzielnej pracy uczniów w obmyślaniu projektu i jego realizacji, przygotowaniu przez to i rozwinięciu umiejętności samodzielnej pracy, a jednocześnie zespołowości. (…) Jest to jednak nie tylko metoda, ile strategia, przedstawiająca ogromne walory nie tylko w zakresie rozwoju umiejętności umysłowych i praktycznych uczniów, ale także ich socjalizacji. Wywołuje wzmożoną aktywność uczniów, a szkoła staje się dla nich w pełni atrakcyjna jako miejsce wyzwalania sił twórczych.”[4] Jak zauważamy, idąc za tymi słowami, metoda projektów daje uczniom wiele swobody w poszukiwaniu wiedzy, ale też uczy umiejętności współpracy w zespole. Szkoła, w której wprowadzane są projekty edukacyjne, staje się dla uczniów atrakcyjnym miejscem w poszukiwaniu wiedzy.
Mirosław S. Szymański w swojej książce „O metodzie projektów” pisze, iż corocznie pojawia się bardzo dużo publikacji poświęconych metodzie projektów, jednak mimo tak wielu artykułów i książek poświęconych tej metodzie do dzisiaj nie ma jednej spójnej definicji. [5] On sam metodę spostrzega tak: „metoda projektów, przy korzystaniu z której odchodzi się zasadniczo od nauczania przedmiotowego i systemu klasowo – lekcyjnego, wykorzystując najrozmaitsze formy pracy grupowej, jakkolwiek w grę wchodzić też mogą i praca indywidualna, i praca zbiorowa, jest metodą kształcenia sprowadzającą się do tego, iż zespół uczniów – a szerzej: osób uczących się – samodzielnie inicjuje, planuje i wykonuje pewne przedsięwzięcie oraz ocenia jego wykonanie. Grupę realizującą jakiś projekt tworzyć może zarówno kilka osób, jak i wszyscy uczniowie danej klasy, czy choćby szkoły.”[6] Według Szymańskiego, o projekcie edukacyjnym mówimy wtedy, gdy odchodzimy od systemu klasowo – lekcyjnego, pozostawiając grupie uczniów bądź jednostce swobodę w działaniach, poszukiwaniach rozwiązania problemu. Nie można zapomnieć tutaj o roli nauczyciela, który wspólnie z uczniami przygotowuje zadania na podstawie wcześniej opracowanych założeń.
Podsumowując możemy rzec, iż metoda projektów ukierunkowuje się przede wszystkim na uczeniu podejmowania samodzielnych decyzji, szukania rozwiązań przez co i popełniania błędów, za które uczeń uczy się brać odpowiedzialność. To metoda, w której rola nauczyciela schodzi na plan drugi, a uczeń powinien wykazywać się wewnętrzną ciekawością i kreatywnością w drodze do samokształcenia.
[1] J. Nawój – Połoczańska, Metoda Projektu w Doradztwie Zawodowym, Wyd. Difin SA, Warszawa 2018, s 57.
[2] Mirosław S. Szymański, O metodzie projektów, Wyd. Żak, Warszawa 2010, s. 35.
[3] Ośrodek Rozwoju Edukacji, Projekt edukacyjny jako metoda, [online] http://www.ore.edu.pl/stronaore/ phocadownload/EFS/projekt%20edukacyjny%20jako%20metoda.pdf, [dostęp: 05.05.2013 r.]
[4] T. W. Nowacki, K. Korabinowska-Nowacka, B. Baraniak, Nowy słownik Pedagogiki Pracy, Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej Towarzystwa Wiedzy powszechnej, Warszawa 1999, s. 130.
[5] Mirosław S. Szymański, O metodzie projektów, Wyd. Żak, Warszawa 2010, s. 59.
[6] Tamże, s. 66.
Bibliografia:
- Budzyńska A., Skuteczna terapia dziecka z autyzmem. Praktyczny poradnik dla terapeutów i rodziców. Wyd. GWO, Sopot 2020.
- Cieszyńska J., Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych. Metoda Krakowska. Kraków 2011, Wyd. Centrum Metody Krakowskiej.
- Chałas K., W poszukiwaniu strategii edukacyjnych zreformowanej szkoły. Metoda projektów i jej egzemplifikacja w praktyce. Wyd. Nowa Era, Warszawa 2000.
- Grozińska E., Metoda projektów, [w:] red. E. Grozińśka, Reforma Kształcenia Zawodowego. Kształcenie w zawodach wg klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Warszawa 1997.
- Mikina A., B. Zajac, Jak wdrażać metodę projektów? Poradnik dla nauczycieli i uczniów gimnazjum, liceum i szkoły zawodowej. Wyd. IMPULS, Kraków 2004.
- Nawój-Połoczańska J., Metoda Projektu w Doradztwie Zawodowym, Wyd. Difin SA, Warszawa 2018.
- Nowacki T. W., K. Korabinowska-Nowacka, B. Baraniak, Nowy słownik Pedagogiki Pracy, Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej Towarzystwa Wiedzy powszechnej, Warszawa 1999.
- Nowak J., Metoda projektów a efektywność kształcenia na etapie edukacji wczesnoszkolnej, [w:] J. Grzesiak (red.), Ewaluacja i innowacje w dialogu. Ewaluacja w dialogu – dialog w ewaluacji, Wyd. UAM, Poznań 2008 r.
- Ośrodek Rozwoju Edukacji, Projekt edukacyjny jako metoda, [online] http://www.ore.edu.pl/stronaore/ phocadownload/EFS/projekt%20edukacyjny%20jako%20metoda.pdf, [dostęp: 5.05.2013r.]
- Stevenson J. A., Metoda projektów w nauczaniu. Przekł. W. Piniówna, Lwów – Warszawa 1930.
- Szymański M. S., O metodzie projektów, Wyd. Żak, Warszawa 2010.
Autorzy: Renata Kaim i Jarosław Maszluch – Czytelnicy Portalu
