Mitomania: życie w świecie kłamstw i jak rozpoznać mitomana

Nie da się ukryć, iż ludzka psychika jest czymś niezwykle złożonym. To prawdziwy labirynt, w którym może wykształcić się również mitomania – zaburzenie, które wprowadza ludzi do świata fantazji i odrywa od rzeczywistości. Mitomanii są prawdziwymi, niekwestionowanymi władcami fikcyjnego, wykreowanego przez siebie świata, a ich prawdziwa tożsamość zlewa się z tożsamościami, które sami dla siebie wykreowali, by wieść swoje nierealne, wręcz bajkowe życie. Wszystko to może brzmieć na pozór nieszkodliwie, ale w gruncie rzeczy jest niezwykle szkodliwe. W końcu nikt nie lubi być okłamywany, a mitomani kłamią praktycznie bez przerwy, zapominając w tym wszystkim, kim tak naprawdę są i nie będąc w stanie czerpać satysfakcji ze swojego prawdziwego życia. Dlatego tak bardzo potrzebują profesjonalnej pomocy.

Czym jest mitomania?

Mitomania to zaburzenie znane też jako pseudologia fantastyczna lub zespół Delbrücka to bardzo rzadkie i niezwykłe zaburzenie, które dotykać może ludzi. Zaburzenie po raz pierwszy opisał niemiecki psychiatra Anton Delbrück. Zrobił to w 1891 roku, stąd też inna nazwa mitomanii. Osoby, które dotknięte są mitomanią opowiadają ciągłe i fantastyczne kłamstwa na swój temat, tworzą nieprawdziwe historie dotyczące ich życia i wyolbrzymiają swoje doświadczenia. Co ważne – takie osoby nie okłamują wyłącznie otoczenia, ale też same wierzą w swoje własne kłamstwa. Przez to mają problemy z rozróżnianiem tego, co wykreowały w swoim umyśle a tego, co jest rzeczywiste.

Choć można by uważać, iż mitoman po prostu kłamie, to nie do końca tak wygląda. Mitomania to kłamstwa impulsywne, niekontrolowane i nieracjonalne – nie ma żadnego powodu, by mitoman kłamał na jakikolwiek temat, a i tak to robi. Nie stara się skłamać z konkretnego powodu, nie robi tego po to, by uniknąć konsekwencji czy zyskać jakiekolwiek korzyści – kłamie dla samego faktu kłamania. Osoby dotknięte mitomanią bowiem bardzo często są zafascynowane światem, które same sobie kreują i w ten sposób coraz bardziej oddalają się od rzeczywistości. Na tyle, iż choć na co dzień posługują się kłamstwami, nie zdają sobie sprawy z tego, iż kłamią – w ich głowie historia, którą właśnie opowiedzieli jest prawdziwa.

Dlatego choć mitoman kłamie, nie można nazwać go po prostu kłamcą. Kłamca zdaje sobie sprawę ze swoich kłamstw, panuje nad nimi i zwykle kłamie, by osiągnąć zamierzony cel. Chce się wydawać swoim rozmówcom bardziej interesującym, bogatszym, prowadzącym ciekawsze życie lub po prostu chce uniknąć negatywnych konsekwencji swoich działań. Kłamstwa tego typu mają swój cel, kłamca z reguły je pamięta i potrafi być konsekwentny. Mitoman z kolei kłamie, bo inaczej już nie potrafi – sam w dodatku nie uważa się za kłamcę, bo wierzy w to, co mówi.

Mitomania to bardzo rzadkie zaburzenie, które dotyka stosunkowo kilka osób. przez cały czas jeszcze więc nie są w pełni zrozumiałe przyczyny występowania mitomanii, ale naukowcy ciągle badają tę kwestię, wskazując na coraz bardziej zróżnicowane czynniki, które mogły doprowadzić do wystąpienia zaburzenia.

Osoby dotknięte mitomanią, mitomani, bardzo często mają duże problemy z relacjami z innymi ludźmi. Ich kłamstwa mogą bowiem znacząco obniżać poziom zaufania, jaki inni ludzie do nich żywią. Bardzo trudno jest przecież zbudować trwałą, zdrową relację – romantyczną lub opartą na przyjaźni – z kimś, kto ciągle kłamie i udaje kogoś, kim nie jest. Dlatego mitomania bardzo często prowadzi do pewnego ostracyzmu społecznego – ze strony osób, które nie rozumieją tego zaburzenia, co może doprowadzić do pogłębiającej się izolacji takiej osoby i jej oderwaniu od społeczeństwa.

Jeśli masz podejrzenia, iż ktoś Ci bliski może cierpieć właśnie na mitomanię, bardzo ważne jest to, by podejść do niego z empatią i zrozumieniem. Może to być trudne – nikt w końcu nie lubi być okłamywany. Jednak mitoman nie kłamie po to, by krzywdzić ludzi. Kłamie, bo zagubił się w świecie własnych kłamstw i fantazji i trudno mu powrócić do rzeczywistości. Na szczęście jednak istnieją sposoby, by mu w tym pomóc.

Objawy mitomanii

Osoby cierpiące z powodu mitomanii kłamią w sposób ciągły i niekontrolowany. Tworzą w ten sposób coraz bardziej fantastyczne opowieści. Mają też bardzo poważny problem w oddzielaniu fikcji od rzeczywistości – zaczynają bowiem wierzyć w to, co sami zmyślą, jest to dla nich bowiem wydarzenie całkowicie realne i prawdopodobne, nie dostrzegają żadnych sprzeczności i nierzadko są gotowe gorąco bronić kreowanej przez siebie wizji rzeczywistości jako tej prawdziwej. Warto bliżej orientować się w objawach mitomanii, by móc zauważyć niepokojące sygnały odpowiednio wcześniej i spróbować pomóc osobie nią dotkniętej. Wśród głównych objawów mitomanii można wymienić:

• Ciągłe kłamstwa – to najbardziej charakterystyczny objaw mitomanii. Nieodparta potrzeba kłamania to coś, co towarzyszy mitomanowi w każdej chwili. Kłamstwa te są wypowiadane po prostu, bezwiednie bez żadnego powodu czy wizji jakichkolwiek korzyści z tym związanych. Mitomanii kłamią ciągle – nie tylko w sytuacjach stresowych, ale też podczas codziennych rozmów. Tworzą w ten sposób sieć kłamstw, w których trudno jest się poruszać choćby im – ciągle jednak wierzą we wszystko, co mówią w danym momencie.
• Fantastyczne opowieści – osoby dotknięte mitomanią bardzo często tworzą nierzeczywiste, fantastyczne historie na swój temat. Historie te bardzo często wydają się być (a wręcz są!) zaczerpnięte z filmów czy książek. Te opowieści są bardzo ekscytujące, zaskakujące i najczęściej całkowicie niemożliwe do zweryfikowania.
• Brak wyrzutów sumienia – mitomani nie mają wyrzutów sumienia, nie czują się zawstydzeni po kłamstwie, choćby jeżeli zostaną na nim przyłapani. Są za to zdystansowani i obojętnie podchodzą do swojego zachowania, jest bowiem dla nich czymś najzupełniej normalnym i naturalnym
• Kreowanie zmyślonych tożsamości – osoby, które cierpią na mitomanię mogą kreować się na zupełnie inne osoby. Mogą wręcz wcielać się w osoby fikcyjne, wymyślać swoje życie od podstaw i mieć związaną z tym historyjkę na każdą okazję. Często też są w stanie zmieniać swoją tożsamość, wszystko zależy bowiem od konkretnych okoliczności.
• Wyolbrzymianie własnych doświadczeń, sukcesów i osiągnięć – mitomani bardzo często przekształcają swoje własne, najzupełniej realne doświadczenia życiowe, sukcesy czy osiągnięcia w coś o wiele bardziej spektakularnego i wręcz nierealnego, by zdobyć uznanie innych i zwrócić na siebie ich uwagę.
• Problemy z utrzymaniem spójnej narracji kreowanych opowieści – mitomani ciągle kłamią. A skoro tak, to mogą mieć duże problemy, by utrzymać spójność tych opowieści. Za dużo osób okłamali, zbyt wiele różniących się od siebie wersji opowiedzieli, więc nie są w stanie tego wszystkiego pamiętać i nad tym wszystkim panować. Opowiadają bowiem różne wersje zdarzeń w zależności od danej sytuacji, czy osób, które w danym momencie słuchają.
• Brak zaufania i inne problemy ze strony otoczenia – mitomani mogą cierpieć z powodu utraty zaufania ze strony ludzi w ich otoczeniu. Mitomania jest w stanie spowodować bardzo poważne problemy w zdobywaniu i utrzymywaniu zdrowych, adekwatnych relacji z innymi ludźmi. Mitomani często spotykają się z odrzuceniem i ostracyzmem społecznym, bo uchodzą za osoby niegodne zaufania.

Leczenie mitomanii to trudne zadanie, ale życie z mitomanią też jest bardzo trudne. Dzięki specjalistycznej terapii, pod okiem psychoterapeuty można nauczyć się rozumieć, skąd wzięła się mitomania, poradzić sobie z własnym lękiem, niską samooceną i polubić na nowo swoje prawdziwe „ja”. Można też pracować nad rozwijaniem zdrowych mechanizmów radzenia sobie z emocjami, bez uciekania w świat kłamstw i fantazji. Życie w zgodzie z sobą i rzeczywistością może przynieść szereg korzyści i pozwolić w końcu odetchnąć z ulgą.

Przykłady mitomanii

Mitomani, zwani też patologicznymi kłamcami, bardzo często mają świetnie rozwinięte zdolności konserwacyjne. Są w stanie przekonywać innych do swojej wizji rzeczywistości, opowiadając bardzo rozbudowane, barwne kłamstwa. Bardzo często są niezwykle sprawnymi i charyzmatycznymi mówcami i są w stanie naprawdę wciągnąć swoich rozmówców w kreowane przez nich historie, choćby jeżeli wydają się one od początku całkiem absurdalne.

Tym, co charakteryzuje bardzo silnie mitomanów jest ich egocentryzm. Bardzo często kłamią tak, by zwrócić na siebie uwagę innych, zdobyć ich uznanie i zainteresowanie. To właśnie dlatego bardzo często prezentują się jako bohaterowie, którzy przeżyli w życiu coś niezwykłego czy osiągnęli niesamowity sukces w życiu.

Mitomani bardzo często kłamią na temat swojej przeszłości, swojej rodziny i bliskich osób. Są w stanie tworzyć rozbudowane, zmyślone historie dotyczące problemów rodzinnych, śmierci najbliższych dramatycznych wydarzeń z życia rodzinnego i osobistego. W ten sposób chcą uzyskać uwagę otoczenia i zbudować swoją nową tożsamość.

Mitomani często też prezentują się w swoich opowieściach jako ofiary. Zależy im bowiem na współczuciu i zrozumieniu ze strony otoczenia. Są w stanie bardzo wyolbrzymiać choćby drobne dolegliwości i sugerować, iż ich problemy zdrowotne są znacznie poważniejsze niż w rzeczywistości. W ten sposób zyskują współczucie innych osób.

Przykłady mitomanii można znaleźć nie tylko w życiu codziennym, ale też na scenie publicznej. Zdarza się również tak, iż mitoman zostaje zdemaskowany dopiero po latach, gdy nie da się już tuszować różnic pomiędzy daną historią a rzeczywistością, bo są za bardzo widoczne.

Za przykład osoby uważanej powszechnie za mitomankę, która pasuje do tego opisu można podać Alicię Estevę Head, która pod imieniem Tania Head znana była jako jedna z osób cudownie ocalałych z zamachów terrorystycznych z 11 września 2001 roku, w wyniku których doszło do zniszczenia Bliźniaczych Wież World Trade Center. Według jej opowieści była ostatnią żywą osobą, której udało się wydostać z Południowej Wieży World Trade Center. Opowiadała bardzo wstrząsające i dramatyczne historie na temat swoich doświadczeń z tamtego ataku.

Uważała, iż w momencie uderzenia samolotu znajdowała się na dokładnie tym samym piętrze, w które wbił się samolot. Opowiadała, iż jej narzeczony – a w późniejszych opowieściach już mąż – zginął podczas tego ataku. Opowiadała też o innych ofiarach – jakoby jeden z umierających mężczyzn miał przekazać jej obrączkę, by zwróciła ją jego żonie.

Po latach została zdemaskowana jako fałszywa ocalała – osoba, która tego dnia nie tylko nie była obecna w żadnej z Bliźniaczych Wież, ale choćby nie była wtedy na terenie Stanów Zjednoczonych. Hiszpanka po raz pierwszy wjechać tam miała dopiero dwa lata po atakach.

Jej historia jest podawana jako przykład mitomanii i wielkiej mistyfikacji, choć nie wiadomo, czy kobieta faktycznie cierpiała na mitomanię – po ujawnieniu jej kłamstw całkowicie wycofała się z życia publicznego i nie wiadomo nic o jej dalszych losach czy profesjonalnej diagnozie.

Przyczyny mitomanii

Mitomania jest bardzo rzadką dolegliwością, dlatego przez cały czas brakuje pełnego zrozumienia złożonych przyczyn jej występowania. Naukowcy jednak i osoby, które zawodowo zajmują się tym tematem zawodowo na polu badawczym wskazują na różne czynniki, które mogą doprowadzić do rozwoju mitomanii. Zaliczają się do nich:

• Traumy z dzieciństwa – osoby, które doświadczyły w okresie dzieciństwa traum, padały ofiarą nadużyć i cierpiały z tego powodu, mogą w sobie wykształcić specyficzne mechanizmy obronne – uciekać w świat kłamstw, by ukryć trudne, bolesne doświadczenia i w ten sposób starać się poradzić sobie z emocjami.
• Chęć ucieczki od rzeczywistości – mitomania często jest sposobem na ucieczkę od stresu i trudów codziennego życia. Tworzenie fantastycznych, nieprawdziwych opowieści pomaga unikać konfrontacji z rzeczywistością i stawiania czoła realnym wyzwaniom.
• Niska samoocena – mitomani to często osoby z bardzo niską samooceną. Tworzą zmyślone historie, by stworzyć lepszą wersję siebie samych, osoby, którymi zawsze chciały być. W ten sposób też chcą uzyskać od innych ludzi uwagę, uznanie i pochwały. Tak próbują wzmacniać swoją samoocenę, wychodząc z przekonania, iż ich prawdziwa tożsamość i prawdziwe życie nie zasługują na uwagę innych osób.
• Czynniki neurobiologiczne – istnieją badania zgodnie z którymi nieprawidłowości w obrębie funkcjonowania mózgu i zaburzona równowaga neurochemiczna są w stanie wpływać na rozwój mitomanii. Warto jednak zawsze mieć na uwadze to, iż w tym przypadku nie są jeszcze jasne i dokładnie poznane konkretne mechanizmy biologiczne, które miałyby na to wpływać.
• Potrzeba akceptacji i zainteresowania – uwaga innych osób, ich uznanie i akceptacja to coś, czego mitomani bardzo często poszukują. Opowiadając kolejne kłamstwa chcą przyciągnąć i zatrzymać uwagę innych, by czuć się lepiej.

Pamiętaj, iż mitomania to niezwykle rzadkie zaburzenie. Nie każdy kłamca jest mitomanem, choć każdy mitoman jest kłamcą. Warto o tym pamiętać, by nie nadużywać tego terminu – mitoman to osoba, która kłamie, bo czuje iż musi i nie jest w stanie oprzeć się pokusie. Kłamca to osoba, która kłamie celowo i z rozmysłem.

Mitomania a inne zaburzenia psychiczne

Mitomania to jedno z wielu zaburzeń psychicznych, które są w stanie negatywnie wpływać na funkcjonowanie danej osoby. Czasami jednak mitomania może być tylko częścią innego, złożonego problemu. Dlatego więc mitomania może funkcjonować jako objaw innych zaburzeń lub jako osobne zaburzenie. Odpowiednia diagnoza ma tu ogromne znaczenie. A w jakich zaburzeniach psychicznych objawem może być mitomania?

• Zaburzenia osobowości, w tym osobowość histrioniczna – osobowość histrioniczna charakteryzuje się nadmierną emocjonalnością, przesadzonym, wręcz teatralnym zachowaniem i ogromną potrzebą uwagi. Osoby dotknięte tym zaburzeniem są w stanie niesamowicie wyolbrzymiać, dramatyzować i przedstawiać rzeczywistość, w której kreują się na bohaterów. Mitomania może być objawem nie tylko osobowości histrionicznej, ale też innych zaburzeń osobowości – w tym narcystycznych i aspołecznych.
• Zaburzenia nastroju – depresja czy zaburzenie afektywne dwubiegunowe to dwa przykłady zaburzeń nastroju, których objawem może być właśnie mitomania. Osoby nimi dotknięte mogą kłamać na różne tematy, choć nie są w stanie wyjaśnić przyczyn tych kłamstw, gdy dany epizod przemija.
• Schizofrenia – w tym przypadku osoby chore doświadczają halucynacji, mają urojenia i nie potrafią zapanować nad swoimi myślami, czy wręcz zauważyć otaczającej ich rzeczywistości, bo choroba kreuje im w umysłach zupełnie inną wizję. To może prowadzić ich do wyolbrzymiania tego, czego byli świadkiem lub czego doświadczyli i szeregu innych kłamstw, które dyktowane są przez rozmaite urojenia.

Mitomania w przypadku tych zaburzeń nie jest problemem samym w sobie – jest objawem bardziej złożonych problemów. Taka osoba kłamie pod wpływem swoich zaburzeń, dlatego w takim przypadku istotna jest odpowiednia diagnoza i wdrożenie leczenia, które ma na celu rozwiązanie głównego problemu, który dręczy daną osobę.

Leczenie mitomanii

Leczenie mitomanii wcale nie jest proste. W istocie to niezwykle złożony proces, który wymaga pomocy ze strony psychoterapeuty, nierzadko również lekarza psychiatry. Niezbędna jest też motywacja do zmiany i chęć wyjścia z problemu samej osoby dotkniętej mitomanią. By pomóc pacjentowi z mitomanią stosuje się wiele różnych form terapii, w tym psychoterapię w nurcie poznawczo behawioralnym.

Właśnie ta forma terapii jest jedną z najczęściej stosowanych w leczeniu mitomanii. Psychoterapia poznawczo-behawioralna skupia się na identyfikowaniu wzorców uczuć, myśli i zachowań, które związane są z kłamstwami, by następnie powoli zacząć je zmieniać. Terapeuta pomaga pacjentowi w zrozumieniu, skąd brały się jego kłamstwa. Uczy też, jak radzić sobie z niską samooceną i lękami, a także rozwijać lepsze mechanizmy radzenia sobie ze stresem i emocjami.

Nie tylko terapia indywidualna, ale też grupowa może przynieść szereg korzyści dla osób z mitomanią. W ten sposób mogą oni bowiem wymieniać doświadczenia z ludźmi, którzy mają podobny problem i bagaż doświadczeń. Taka grupa terapeutyczna zapewnia tak potrzebne wsparcie, zrozumienie i akceptację, co ma ogromne znaczenie zwłaszcza dla osób, które doświadczają samotności i ostracyzmu społecznego z powodu mitomanii.

Czasami stosowana jest również farmakoterapia – wtedy, gdy konieczne jest radzenie sobie ze stanami lękowymi, zaburzeniami nastroju i innymi problemami, których jednym z objawów jest właśnie mitomania.

Nie wyleczysz mitomanii z dnia na dzień – to niemożliwe. Jednak jeżeli podejmiesz uczciwą i ciężką pracę, by wyjść z problemu i będziesz mieć przy tym profesjonalną pomoc, uda Ci się to. najważniejsze jest tutaj Twoje nastawienie – szczerość i gotowość na dialog z terapeutą, co może być trudne, ale jest niezbędne.

Jeśli podejrzewasz, iż właśnie Ty lub ktoś Ci bliski cierpi na mitomanię, bardzo ważne jest poszukanie profesjonalnej pomocy. Odpowiednia diagnoza i adekwatnie dobrane metody leczenia pomogą odzyskać zdrowie psy