Rozwiązań kwestii kontrowersyjnych każdorazowo podejmuje się nauka; ostatnio na łamach prestiżowego „Annals of the Rheumatic Diseases” rozstrzygnięto, czy leczenie mężczyzn metotreksatem stanowi przeciwwskazanie do ojcostwa.
Metotreksat śmiało można określić „koniem roboczym” farmakoterapii chorób z autoagresji. Ten antagonista kwasu foliowego jest bezpieczny i skuteczny dla pacjentów z łuszczycą, toczniem rumieniowatym układowym, nieswoistymi zapaleniami jelit, zapaleniami naczyń, reumatoidalnym zapaleniem stawów, młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów i wieloma innymi chorobami tkanki łącznej. Tak szerokie zastosowanie oznacza, iż ekspozycja na lek dotyczy niemałej liczby pacjentów.
Obecne zalecenia American College of Rheumatology, niedawno zaktualizowane, podają by leczenie metotreksatem „kontynuować warunkowo” u mężczyzn planujących posiadanie dziecka. Wytyczne Brytyjskiego Towarzystwa Reumatologicznego dotyczące przepisywania leków kobietom w ciąży uznają ekspozycję ojcowską na metotreksat w małych dawkach (poniżej 25 mg na tydzień) za bezpieczną; kilka innych towarzystw naukowych zaleca zaprzestanie podawania leku co najmniej na 3 do 6 miesięcy przed poczęciem.
Aktualne dowody naukowe nie są wystarczające, by jednoznacznie określić bezpieczeństwo leku w zakresie płodności u mężczyzn. Dlatego holenderscy badacze ocenili profil toksyczności metotreksatu dla jąder, skupiając się na kilku markerach męskiej płodności, w tym parametrach nasienia; dodatkowo przeanalizowano, czy poliglutaminiany metotreksatu można zidentyfikować nie tylko w nasieniu, ale i plemnikach.
Do prospektywnego badania kohortowego rekrutowano 20 dorosłych mężczyzn, którzy rozpoczęli terapię metotreksatem i 25 zdrowych stanowiących populację kontrolną; każdy z uczestników oddał próbkę nasienia przed i po ekspozycji na metotreksat po 13 tygodniach). Udowodniono, iż stosowanie metotreksatu nie zmienia istotnie jakichkolwiek parametrów nasienia, w tym na funkcjonowanie plemników. Powyższe dane zostały potwierdzone przez marginalną akumulację wspomnianych metabolitów leku (poliglutaminianów) w plemnikach.
W powyższym badaniu nie odnotowano jakichkolwiek sygnałów świadczących o toksyczności metotreksatu dla jąder, zatem – według autorów – terapię można bezpiecznie rozpocząć lub kontynuować u mężczyzn, którzy chcą zostać ojcami. Warto dodać, iż jest to pierwsze prospektywne badanie oceniające profil toksyczności metotreksatu na jądra u mężczyzn z rozpoznaniem choroby autoimmunologicznej.
Opracowanie: lek. Damian Matusiak
