Maria Montessori – jej rola w naukach o edukacji i wychowaniu

Zapraszamy do przyjrzenia się sylwetce Marii Montessori, włoskiej lekarki i pedagożki działającej w pierwszej połowie XX wieku. Jej prace i poglądy – wówczas rewolucyjne – do dzisiaj pozostają kopalnią wiedzy na temat dziecięcego sposobu przeżywania i odkrywania świata.

Edukacja Marii Montessori

Prekursorka nowatorskiego sposobu myślenia o kształceniu dziecka, po przyjściu na świat w niewielkim Chiaravalle i pierwszych latach życia w nim spędzonych, odebrała klasyczną edukację we włoskiej szkole podstawowej. W kolejnych etapach swojego kształcenia zwróciła się w stronę nauk technicznych, kończąc najpierw szkołę, a następnie instytut o tym profilu. Po nich nadszedł czas na studia medyczne i pracę w uniwersyteckim szpitalu, który opuściła po kilku latach z przyczyn osobistych. Czas spędzony w szkołach i uczelniach zaowocował odebraniem wszechstronnego wykształcenia, łączącego wiedzę i umiejętności z zakresu języka włoskiego, matematyki, historii, geografii, psychologii i medycyny. W ten sposób młoda uczona zbudowała solidną podstawę do badań nad rozwojem dziecka, zyskując holistyczne spojrzenie na różne jego aspekty.

Działalność Marii Montessori

Początki pedagogicznej działalności Marii Montessori wiążą się z pracą z dziećmi z wyzwaniami w rozwoju, takimi jak ubóstwo, deprywacja poznawcza czy odmienności w funkcjonowaniu psychomotorycznym, wówczas określane jako upośledzenie umysłowe. Młoda lekarka kierująca Instytutem Medyczno-Pedagogicznym Kształcenia Nauczycieli dla Opieki i Wychowania Dzieci Umysłowo Upośledzonych zauważyła, iż poprzez odpowiednie kreowanie przestrzeni edukacyjnej, najmłodsi mogą przezwyciężać swoje trudności i zdobywać kolejne osiągnięcia na indywidualnej ścieżce rozwoju.

W prowadzonej przez siebie placówce Maria Montessori doskonaliła opracowane przez siebie metody nauczania czytania i pisania, wzorowane na pracach Jeana Itarda oraz Eduarda Sequina. Badania prowadzone przez naukowczynię i jej współpracowników wykazały, iż dzięki stosowanej metodyce można osiągnąć lepsze wyniki, niż w tradycyjnym modelu nauczania dedykowanym dzieciom o rozwoju neurotypowym. Ważnym momentem w życiu zawodowym Włoszki był rok 1907, kiedy powstała placówka Casa de Bambini – Dom Dziecięcy, będący rodzajem świetlicy dla dzieci z defaworyzowanych, ubogich rodzin. To właśnie to miejsce stworzyło podwaliny systemu pedagogiki Montessori, tak różnego od funkcjonującego w instytucjach edukacyjnych początku dwudziestego wieku, a popularnego do dzisiaj.

Metoda Montessori

W prowadzonych przez siebie placówkach, opierając się na pracach wcześniej wspomnianych autorów oraz własnych pomysłach, Maria Montessori wprowadziła nowatorskie rozwiązania, do dziś będące znakiem rozpoznawczym jej metodyki:

• zastąpienie przebywania w ławkach i słuchania nauczyciela aktywnym działaniem dziecka,
• stworzenie uporządkowanej przestrzeni wyposażonej w pomoce do odkrywania świata, zgromadzone w kącikach tematycznych,
• pozostawienie dziecku swobody co do czasu i rodzaju podejmowanej aktywności oraz wyboru narzędzi,
• wzmacnianie w dziecku wiary we własne możliwości, rozwijanie poczucia sprawczości,
• rezygnacja z systemu kar i nagród,
• ograniczenie przekazu słownego, instruktażu na rzecz pokazu i samodzielnej aktywności dziecka pod kierunkiem nauczyciela.

Jednocześnie pedagożka przestrzega przed oddaniem odpowiedzialności za przebieg procesu nauczania – uczenia się w ręce dziecka; w swoich pracach zaznacza, iż dorosły ma udzielać dziecku pomocy – unikać nadmiarowej, zarazem nie zaniechując tej, która jest konieczna (słynne: „Pomoż mi zrobić to samemu”). Pracując w duchu Marii Montessori, będziemy uważnie obserwować dziecko, stwarzać mu warunki do samodzielnego odkrywania świata w zorganizowanej przez nas przestrzeni, zachęcać do zdobywania kolejnych doświadczeń na drodze własnego rozwoju, wzmacniać w nim poczucie sprawstwa i przekonanie o własnej wartości.

Bibliografia:

• M. Montessori, Umysł dziecka. Chłonny umysł, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2023
• https://www.pcm.edu.pl/metoda-marii-montessori, dostęp z dnia 19.05.2024 r.

Autor: Urszula Wesół – pedagog specjalny

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli