Mammografia – badanie przesiewowe raka piersi

Mammografia jest jedną z uznanych i skutecznych metod obrazowych stosowanych w monitorowaniu chorych na nowotwory. Badanie mammograficzne piersi stanowi również podstawową metodę stosowaną we wczesnej diagnostyce i skriningu raka piersi.

Raz na dwa lata kobiety w wieku 50-69 lat mogą wykonać bezpłatną mammografię RTG w ramach profilaktycznego programu przesiewowego. Mammografia przeprowadzana jest w tej chwili najczęściej w technice cyfrowej i jest metodą o udowodnionym wpływie na zmniejszenie umieralności z powodu raka piersi.

Zgodnie z najnowszymi zapowiedziami Ministerstwa Zdrowia – od 1 listopada 2023 roku z bezpłatnej mammografii będą mogły korzystać kobiety w wieku od 45 do 74 lat. Od 2025 roku w Polsce mają obowiązywać tylko mammografie cyfrowe.

W 2022 roku do programu profilaktyki raka piersi zgłosiło się 37,48 % kobiet. Rozszerzenie kryterium wieku kobiet kwalifikujących się do badań mammograficznych oraz wprowadzenie zmian organizacyjnych w programie profilaktyki raka piersi ma na celu poprawę tych statystyk.

Mammografia – spis treści

1. Skuteczność mammografii
2. Mammografia – skrining raka piersi
3. Badanie mammograficzne – najważniejsze zalety
4. Ograniczenia i wady mammografii piersi
5. Przygotowanie do badania
6. Mammografia spektralna z zastosowaniem środka kontrastowego
7. Tomosynteza – mammografia trójwymiarowa

Skuteczność mammografii

Mammografia klasyczna cechuje się 75-95% czułością i 80-95% swoistością, a ujemna wartość predykcyjna badania wynosi 99%. Zdaniem ekspertów – mniej niż 15% nowotworów złośliwych bywa niewidoczna w badaniu mammograficznym, a aż w 45% przypadków w badaniu mammograficznym można ujawnić raka piersi, zanim stanie się on wyczuwalny.

Mammografia piersi ma najwyższą czułość u kobiet z budową piersi tłuszczową i tłuszczowo-gruczołową. Z tego powodu jej czułość o młodych kobiet jest mniejsza. U kobiet młodych stosuje się usg piersi.

W obrazowaniu piersi metodą mammograficzną MMG RTG wyróżnia się dwie standardowe projekcje: skośną przyśrodkową-boczną oraz głowowo-ogonową. W niektórych przypadkach konieczne może okazać się wykonanie dodatkowych zdjęć celowanych.

Mammografia – skrining raka piersi

Badania przesiewowe polegają na poszukiwaniu choroby w populacji zdrowej – bez objawów chorobowych – w celu wykrycia schorzenia na bardzo wczesnym etapie rozwoju. Skutkuje to redukcją umieralności z powodu danego nowotworu, poprawą wyników leczenia i rokowania oraz obniżeniem kosztów terapii.

Warunkiem skuteczności badań przesiewowych jest ich powszechność, długoterminowość, powtarzalność, niski koszt, wysoka czułość oraz swoistość badania. Mammografia spełnia wszystkie te wymogi.

Udowodniono, iż skrining z wykorzystaniem mammografii wpływa na zmniejszenie umieralności z powodu raka piersi w grupie kobiet objętej badaniami o 30-35%. Analogicznego wpływu nie udało się potwierdzić w grupie kobiet młodszych 40-49 lat, dlatego skriningowe badania mammograficzne nie są zalecane w młodszej populacji.

Mammografia wykonywana regularnie co 2 lata u zdrowych kobiet w przedziale wiekowym 50-69 lat jest rekomendowanym badaniem przesiewowym (skriningowym) w kierunku raka piersi. W Polsce od 2007 roku prowadzony jest Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi.

W przypadku kobiet z rodzinnym występowaniem raka piersi (np. u nosicielek mutacji w genach BRCA1 i BRCA2) zaleca się wykonywanie rezonansu magnetycznego piersi co rok, naprzemiennie (co 6 miesięcy) z badaniem mammograficznym, począwszy od 10 lat przed najwcześniejszym zachorowaniem na raka piersi w rodzinie.

U wszystkich kobiet po 20 roku życia zaleca się propagowanie samobadania piersi co miesiąc jako elementu wzmacniającego świadomość występowania chorób nowotworowych piersi oraz czujności onkologicznej.

Warto podkreślić, iż dostęp do badań mammograficznych w Polsce zwiększa się, jednocześnie problemem pozostaje niski w porównaniu z krajami Europy Zachodniej udział kobiet w populacyjnych badaniach przesiewowych.

ZOBACZ: JAK BADAĆ PIERSI

Badanie mammograficzne piersi – najważniejsze zalety

• Mammografia umożliwia dobrą ocenę mikrozwapnień, które w badaniu rezonansem magnetycznym lub usg mogą pozostać niewidoczne
• Badanie mammograficzne piersi umożliwia całościowe uwidocznienie piersi
• Regularnie wykonywana mammografia pozwala na porównanie wyników z poprzednimi badaniami. Zaleca się, aby pacjentki przechowywały wszystkie zdjęcia.

Ograniczenia i wady mammografii piersi

• Konieczność zastosowania i ekspozycji pacjentki na promieniowanie jonizujące (dawka ok. 0,4 mSV)
• utrudniona ocena piersi z endoprotezami
• Wraz ze wzrostem gęstości piersi pogarsza się czułość badania
• Konieczność zastosowania ucisku, który powoduje dyskomfort podczas badania. Warto pamiętać, iż odpowiedni ucisk piersi w trakcie badania mammograficznego jest konieczny, żeby uzyskać odpowiednią wiarygodność badania.

Przygotowanie do badania mammograficznego

• Zaleca się, aby pacjentka, która planuje poddać się badaniu mammograficznemu była w pierwszej fazie cyklu (mniejszy obrzęk piersi, mniejsze ryzyko ciąży, słabsze fizjologiczne wzmacnianie się tkanki gruczołowej w badaniach z kontrastem);
• Nie zaleca się stosowania bezpośrednio przed badaniem mammograficznym kosmetyków i dezodorantów z talkiem (mogą imitować mikrozwapnienia);
• Na mammografię warto zgłosić się w dwuczęściowym ubraniu – łatwym do zdjęcia;
• W przypadku mammografii spektralnej należy wdrożyć zalecenia związane z podaniem środka kontrastowego (oznaczenie kreatyniny, eGFR i TSH), dobre nawodnienie i nieprzyjmowanie posiłków 4 godziny przed badaniem;
• Zaleca się zaprzestać stosowania hormonalnej terapii zastępczej na 4 tygodnie przed badaniem.

CZYTAJ: CZY MAMMOGRAFIA JEST BEZPIECZNA?

Mammografia spektralna z zastosowaniem środka kontrastowego

Mammografia spektralna stanowi pewną innowację, która polega na wykonaniu badania mammograficznego MMG w 4 standardowych projekcjach po podaniu środka kontrastowego, uzyskując dwa rodzaje obrazów do oceny. Pierwszy przypomina klasyczną mammografię, drugi – obraz wzmocnienia kontrastowego. W przypadku badania piersi dzięki mammografii spektralnej wykorzystuje się jodowy środek kontrastowy, taki sam jak w przypadku tomografii komputerowej.

Mammografia spektralna stanowi alternatywę dla rezonansu magnetycznego piersi. Czas trwania badania jest kilka razy krótszy niż w przypadku MR. Wadą procedury jest zwiększone promieniowanie jonizujące – około 20% wyższe w porównaniu do klasycznej mammografii.

Tomosynteza – mammografia trójwymiarowa

Tomosynteza (MMG trójwymiarowa) to rodzaj mammografii bez kontrastu. W pełnym badaniu diagnostycznym – analogicznie jak w przypadku mammografii klasycznej – piersi kobiety obrazowane są w projekcjach: MLO i CC. Aparat do tomosyntezy wykonuje ruch podczas robienia serii zdjęć, a następnie przetwarza je na obraz trójwymiarowy.

Tomosynteza umożliwia lepsze uwidocznienie zmian ogniskowych w piersiach, co ma duże znaczenie zwłaszcza w przypadku piersi o większej gęstości.

Zastosowanie mammografii trójwymiarowej wiąże się z wyższą dawką promieniowania jonizującego, a sama technologia wymaga dużych mocy obliczeniowych.