Lung Cancer Unity – blisko, coraz bliżej

„Koncepcja centrów kompetencji w nowotworach klatki piersiowej była tworzona przez prawie dziesięć lat. Uważam, iż jesteśmy na etapie finalnym. Założenia, struktura i wszystkie wymagania kadrowe i sprzętowe Lung Cancer Unitów (LCU) zostały niedawno zarekomendowane przez prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Dokument jest w tej chwili w Ministerstwie Zdrowia” – powiedział prof. Maciej Krzakowski podczas konferencji o LCU.

Model LCU opracował zespół ekspertów w ramach Krajowej Rady Onkologicznej (m.in. konsultant krajowy w dziedzinie onkologii klinicznej, pulmonolodzy, onkolodzy, patomorfolodzy, diagności genetyczni, radioterapeuci). Pod koniec kwietnia 2025 r. Ministerstwo Zdrowia skierowało do AOTMiT kartę świadczenia dotyczącą wprowadzenia kompleksowej opieki onkologicznej w zakresie nowotworów płuc i innych nowotworów klatki piersiowej. (Lung Cancer Unity). W połowie maja AOTMiT przedstawiła pozytywną opinię, rekomendując nowy model opieki. Założenie wprowadzenia LCU w Polsce wynika z Narodowej Strategii Onkologicznej oraz Krajowej Sieci Onkologicznej. Ustawa o KSO w obecnym brzmieniu zakłada, iż w ramach ośrodków SOLO II i III „może funkcjonować centrum kompetencji wyspecjalizowane w diagnostyce onkologicznej i leczeniu onkologicznym określonego rodzaju nowotworu lub grupy nowotworów, zapewniające kompleksową realizację procesu diagnostyki onkologicznej, leczenia onkologicznego i monitorowania, w ramach którego jest realizowana wielospecjalistyczna opieka nad świadczeniobiorcą” (art. 4 pkt 4 ustawy o KSO).

Profesor Maciej Krzakowski, konsultant krajowy w dziedzinie onkologii klinicznej, prezes Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej, kierownik Kliniki Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Narodowego Instytutu Onkologii w Warszawie, przypomniał, iż koncepcja centrów kompetencji w nowotworach klatki piersiowej była tworzona przez prawie dziesięć lat. Teraz nareszcie resort zdrowia i NFZ mają pracować w kierunku finalizacji świadczenia gwarantowanego oraz wydania stosownych rozporządzeń i zarządzeń wprowadzających LCU.

„Ministerstwie Zdrowia zwróciło się do czterech konsultantów krajowych w podstawowych dziedzinach, które są zaangażowane w leczenie chorych na raka płuca, mianowicie konsultanta w dziedzinie torakochirurgii, radioterapii onkologicznej, pneumonologii i onkologii klinicznej. Myślę, iż spotkanie, które mamy odbyć w przyszłym tygodniu, będzie poświęcone finalnym uzgodnieniom. Trzeba sobie zdawać sprawę, iż nie ma praktycznie, albo na palcach jednej ręki można policzyć ośrodki, które zapewniają wszystkie opcje diagnostyczne i terapeutyczne łącznie z możliwością rehabilitacji po leczeniu w jednym miejscu. W związku z tym jest ewidentna potrzeba konsorcyjnego rozwiązania” – stwierdził prof. Krzakowski.

Trzy opcje organizacji ośrodków kompetencji

Model LCU zakłada trzy opcje organizacyjne ośrodków. Jedna z nich – to oddział chorób płuc z oddziałem onkologii klinicznej i chirurgii klatki piersiowej. Dwa pierwsze oddziały mają się znajdować w tej samej lokalizacji, trzeci może być dostępny w innym miejscu. Wariant drugi tworzy oddział chorób płuc z pododdziałem onkologii klinicznej i oddziałem chirurgii klatki piersiowej – wszystkie w tej samej lokalizacji. Wariant trzeci obejmuje oddział onkologii klinicznej plus oddział chirurgii klatki piersiowej w jednym miejscu oraz oddział chorób płuc w innym. „Ta struktura centrów kompetencji nowotworów klatki piersiowej będzie obejmowała nie tylko leczenie, ale równie istotną pełną diagnostykę, czyli diagnostykę obrazową, patomorfologiczną, molekularną, a także rehabilitację, opiekę nad chorymi po leczeniu, poradnictwo przeciwnikotynowe. Co bardzo ważne, cały ten proces będzie monitorowany pod kątem jakości” – powiedział prof. Krzakowski.

Istnienie LCU jest wymienione wśród najważniejszych warunków realizacji projektu stworzonego przez środowisko eksperckie, zatytułowanego Misji Rak Płuca 2024-2034. Zakłada on obniżenie umieralności z powodu raka płuca z 24 proc. do ok. 15 proc. oraz zwiększenia odsetka przeżyć 5-letnich z 14 proc. do przynajmniej 20 proc. (dla całej populacji chorych na raka płuca) do 2034 r. Według sygnatariuszy Misji docelowym modelem opieki nad pacjentami powinny być właśnie Lung Cancer Unity, w których rozpoznaniem i leczeniem raka płuca będą się zajmować specjalistyczne ośrodki z dużym doświadczeniem, dysponujące wielodyscyplinarnym zespołem specjalistów. Ze względu na złożoność procesu diagnostyczno-terapeutycznego oraz postęp, jaki dokonuje się w tym obszarze, konieczne jest zapewnienie koordynacji i odpowiedniej jakości procedur diagnostycznych.

Korzyści wynikające z powołania LCU:

• usprawnienie ścieżki pacjenta,
• podejmowanie optymalnych decyzji terapeutycznych i kooperacja zespołów wielodyscyplinarnych,
• zapewnienie kompleksowej diagnostyki i leczenia wraz z monitoringiem efektów oraz rehabilitacją.

LCU – czyli w polskiej terminologii centra kompetencji raka płuca – mają zapewnić infrastrukturę i potencjał wykonawczy do realizacji świadczeń w zakresie kompleksowej diagnostyki nowotworu płuca, ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, leczenia szpitalnego (chirurgicznego, systemowego), programów lekowych, radioterapii/brachyterapii, opieki hospicyjnej. Do ich zadań będzie należało wykonanie wszystkich badań diagnostycznych koniecznych w diagnostyce nowotworów płuca, koordynacja procesu diagnostycznego i terapeutycznego, zapewnienie wielodyscyplinarnego zespołu diagnostyczno-terapeutyczny (MDT) z udziałem specjalistów w dziedzinie: chorób płuc, chirurgii klatki piersiowej lub chirurgii onkologicznej, radioterapii onkologicznej, onkologii klinicznej, radiologii, patologii. Dostępne badania wskazują, iż pacjenci, których przypadki były omawiane podczas spotkań MDT, mieli większe szanse na otrzymanie leczenia zgodnego z aktualnymi wytycznymi.

Z uwagi na złożoność danych genomicznych będą się odbywać konsultacje z ekspertami klinicznymi, patologami i biologami molekularnymi. Kwalifikacja chorych w II czy III stopniu zaawansowania choroby z uwzględnieniem możliwości leczenia okołooperacyjnego powinna odbywać się w zespołach wielodyscyplinarnych na etapie diagnostyki wstępnej, przed rozpoczęciem leczenia przyczynowego. Przypadek każdego pacjenta powinien być oceniany przez MDT. Warunkiem koniecznym jest też monitorowanie efektów leczenia poprzez prowadzenie bieżącego rejestru leczonych chorych, co umożliwi okresową analizę korzyści i trudności związanych z leczeniem. Systematyczne monitorowanie jakości wyników leczenia oraz stanu zdrowia pacjenta ma się odbywać również po zakończeniu leczenia.

Rak płuca stanowi istotne wyzwanie przede wszystkim z powodu liczby nowych zachorowań – cały czas jest ich ponad 20 tys. rocznie. Co więcej, jest to jedyny nowotwór, z powodu którego każdego roku umiera niemal taka sama liczba chorych, co na niego zapada. Żeby zmienić te statystyki, potrzebne jest wprowadzenie kompleksowej opieki.

„Na razie w odniesieniu do czasu 5-letniego przeżycia chorych na raka płuca znajdują się niemalże na samym końcu wśród państw europejskich. W ostatnich latach zostało wprowadzonych bardzo dużo nowoczesnych terapii, a mimo to cały czas mamy deficyt skutecznego postępowania w tej chorobie. Dlatego uważamy, iż jedyną słuszną drogą, aby wdrożyć zarówno nowoczesne metody diagnostyczne, jak i terapeutyczne, jest stworzenie sieci ośrodków kompetencji raka płuca. Takich ośrodków potrzebujemy kilkunastu, a może choćby kilkudziesięciu. Krajowa Rada Onkologii zaakceptowała nasze propozycje, jak takie ośrodki kompetencji raka płuca mają funkcjonować” – wyjaśnił prof. Rodryg Ramlau, prezes Polskiej Grupy Raka Płuca, dyrektor Instytutu Onkologii, kierownik Kliniki Onkologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

Istnieją niezbite dowody naukowe, dotyczące chociażby raka piersi w Europie i na świecie, iż powstanie specjalistycznych ośrodków nastawionych na konkretne nowotwory powoduje poprawę skuteczności leczenia. „Dlatego naszym głównym celem jest, by za sprawą sieci ośrodków kompetencji raka płuca poprawiły się odsetki 5-letnich przeżyć, odsetki chorych, których będziemy mogli leczyć radykalnie” – mówił prof. Ramlau..