Kwas hialuronowy (hyaluronic acid, HA) odgrywa istotną rolę w procesie gojenia ran i naprawy tkanek ze względu na swoje unikalne adekwatności i różnorodne funkcje fizjologiczne. HA ma zdolność utrzymywania wilgotnego środowiska, które sprzyja gojeniu, stymuluje czynniki wzrostu i składniki komórkowe oraz migrację różnych komórek niezbędnych do gojenia. Jakie są aktualne możliwości zastosowania HA w procesie leczenia ran?
Kwas hialuronowy to naturalnie występujący anionowy polisacharyd. To cząsteczka biologiczna, która wciąż wzbudza zainteresowanie naukowców ze względu na jej różnorodność zastosowania w opiece zdrowotnej. Coraz większą rolę kwas hialuronowy odgrywa w leczeniu ran.
Rola kwasu hialuronowego w leczeniu ran
Kwas hialuronowy odgrywa kluczową rolę w procesie gojenia ran. Aktywność biologiczna kwasu hialuronowego wynika z jego wiązania z różnymi receptorami. Kwas hialuronowy o dużej masie cząsteczkowej odpowiada za nawodnienie tkanek i stabilizację struktury macierzy zewnątrzkomórkowej; ponadto przyczynia się do równowagi osmotycznej. Posiada również właściwości przeciwzapalne, a kwas hialuronowy o małej masie cząsteczkowej wykazuje aktywność angiogenną. Może więc wpływać na wiele procesów fizjologicznych lub patofizjologicznych, takich jak gojenie się ran, stan zapalny i angiogeneza. Ponadto kwas hialuronowy stymuluje czynniki wzrostu, fibroblasty i proliferację keratynocytów. Ze względu na swoją wysoce hydrofilową naturę, absorbuje wysięk i nasila migrację komórek. Wykazuje korzystne działanie w procesie gojenia ran, skutkując zmniejszeniem procesów zapalnych i regulacją przebudowy tkanek.
Zastosowanie kwasu hialuronowego w leczeniu ran
Ze względu na adekwatności takie jak biozgodność, biodegradowalność, adekwatności bakteriostatyczne i charakter hydrofilowy, materiały na bazie HA odgrywają szeroką rolę w procesie gojenia ran, takie jak przywracanie integralności skóry, zapewnianie nawodnionego środowiska, wspomaganie reepitalizacji skóry oraz umożliwianie wzrostu i migracji komórek (keratynocytów, fibroblastów itp.) do łożyska rany.
HA jest używany do produkcji różnych opatrunków na rany, które są szeroko stosowane w praktyce klinicznej lub badane przez naukowców na całym świecie. Na bazie kwasu hialuronowego opracowano już wiele rozwiązań:
-
Gazy nasączone HA
Naukowcy dowiedli, iż gaza nasączona kwasem hialuronowym jest bezpieczna u pacjentów z owrzodzeniami żylnymi lub mieszanymi; wykazano procentowe zmniejszenie rany, zwiększenie szansy na wygojenie, zmniejszenie intensywności bólu.
-
Hydrożele na bazie HA
Wykorzystywane w leczeniu owrzodzeń podudzi, odleżyn, owrzodzeń stopy cukrzycowej, ran silnie krwawiących. Opatrunki hydrożelowe zapewniają wilgotne środowisko gojenia. Na rynku dostępne są opatrunki z hialuronianem sodu, które zapobiegają odwodnieniu komórek i wspomagają proces gojenia.
-
Folie z kwasem hialuronowym
Folie składające się z przezroczystych polimerów, umożliwiają wymianę tlenu i dwutlenku węgla, a także zabezpieczają ranę przed środowiskiem zewnętrznym. Na rynku dostępne są folie z benzylowym kwasem hialuronowym, które nakłada się bezpośrednio na łożysko rany, zatem możliwe jest monitorowanie procesu gojenia bez konieczności usuwania opatrunku. Folie stosowane są w leczeniu ran z umiarkowanym wysiękiem, takich jak powierzchowne rany chirurgiczne czy oparzenia I i II stopnia.
-
Gąbki z kwasem hialuronowym
Gąbki z kwasem hialuronowym absorbują dużą objętość wody i zapewniają nawilżenie skóry, co sprzyja gojeniu ran. Gąbki z HA stosowane są w leczeniu ran ostrych i przewlekłych. Wykazano, iż HA w połączeniu z cynkiem zmniejsza blizny.
-
Rusztowania na bazie HA
Wskazane są w leczeniu oparzeń i przewlekłych owrzodzeń podudzi; zapewniają mechanizm transferu keratynocytów do łożyska rany. W badaniach wykazano silniejszy potencjał regeneracyjny rusztowań składających się z HA i osocza bogatopłytkowego pod względem proliferacji naskórka i odnowy skóry adekwatnej w porównaniu z samym HA. W innych analizach udowodniono, iż rusztowania wypełnione kwasem hialuronowym i naskórkowym czynnikiem wzrostu (EGF) powodują grubsze warstwy naskórka i skóry adekwatnej in vitro w porównaniu z rusztowaniami wykonanymi wyłącznie z tego materiału, co może przyspieszać gojenie się ran.
-
Substytuty skóry adekwatnej
Substytuty skóry z HA wskazane są w leczeniu ran o częściowej i pełnej grubości, a także ran przewlekłych, oparzeń II stopnia i ran pooperacyjnych. Wspomagają gojenie ran, a także regenerację skóry adekwatnej.
-
Opatrunek włókninowy
Opatrunek włóknikowy wchodzi w interakcję z płynami po czym przekształca się w lepki, przezroczysty żel. W połączeniu z HA zapewnia wilgotne środowisko sprzyjające procesom gojenia oraz migracji komórek. Może być stosowany w leczeniu ran przewlekłych, w tym ZSC. W połączeniu z bandażowaniem uciskowym może być także stosowany w leczeniu trudno gojących się owrzodzeń żylnych.
-
Opatrunki przeciwbakteryjne
Szeroko badane jest również wykorzystanie HA w walce z zakażeniami ran. Opracowano m.in. przeciwbakteryjne opatrunki na bazie chitozanu, hydrożelu i kwasu hialuronowego z dodatkiem mupirocyny – wykazano wsparcie w regeneracji ran w warunkach zakażenia; inne badanie skupiło się natomiast na połączeniu kwasu hialuronowego i jodopowidonu – wykazano przyspieszone gojenie, stłumienie odpowiedzi zapalnej i ułatwienie proliferacji komórkowej oraz angiogenezy.
Dostępne są również opatrunki, w których skład wchodzi hialuronian sodu i dichlorowodorek oktenidyny.
-
Miejscowe preparaty
Miejscowe preparaty z kwasem hialuronowym mogą być stosowane w leczeniu podrażnień skóry i pomagają przywrócić jej integralność. Kwas hialuronowy w postaci kremu znacząco przyczynia się do przywrócenia warunków fizjologicznych ran i wspomaga gojenie się owrzodzeń. Miejscowy preparat na bazie 0,2% kwasu hialuronowego stosowany u pacjentów z przewlekłymi ranami o etiologii żylnej lub mieszanej spowodował istotnie większą redukcję rozmiaru rany po 45 dniach leczenia kremem z kwasem hialuronowym w porównaniu z grupą kontrolną. Zaobserwowano również zmniejszenie intensywności bólu.
Na rynku dostępne są m.in. maści z solą sodową kwasu hialuronowego, które wspomagają i przyspieszają proces gojenia zarówno powierzchniowych, jak i głębokich ran.
-
Przeszczepy autologiczne
W badaniach zastosowano przeszczep autologiczny fibroblastów i kwasu hialuronowego w leczeniu ZSC. Analizowaną grupę stanowiło 31 pacjentów z owrzodzeniami na pograniczu strony grzbietowej i podeszwowej stopy. U 84% pacjentów z badanej grupy uzyskano całkowite wygojenie. Nie odnotowano działań niepożądanych. Wyniki te wskazują na obiecujące możliwości leczenia pacjentów z ZSC.
Podsumowanie
Podsumowując, HA jest wszechstronnym biomateriałem o szerokim zastosowaniu w różnych dziedzinach medycyny ze względu na swoje adekwatności antyoksydacyjne, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, a także przyspieszające gojenie.
Chociaż na rynku jest dostępnych coraz więcej rozwiązań z kwasem hialuronowym, wciąż konieczne jest jednak przeprowadzenie większej liczby badań, które pozwoliłyby na wyciągnięcie dalszych wniosków, oraz opracowania zaleceń i wytycznych w zakresie stosowania HA w leczeniu ran.
Źródło:
Samay Parmal, Praveen Subbappa, Vaidehi Nikam, Yash Tarwate, Kunika Barhate, Shrutika Wagh, Amol D. Gholap, Kamal Dua, Sachin Kumar Singh, Dhaivat Parikh, Mushtaque Shaikh, Tamanna K. Khan, Amarjitsing Rajput, Hyaluronic acid based approaches for wound healing: A comprehensive review, International Journal of Biological Macromolecules, Volume 306, Part 4, 2025
