Plan Unii Europejskiej dotyczący zniesienia zmiany czasu, który pierwotnie miał zostać wprowadzony w 2021 roku, został opóźniony z powodu pandemii COVID-19 oraz innych kryzysów, w tym wojny na Ukrainie. W Polsce, mimo tych opóźnień, wprowadzono przepisy regulujące kwestie przestawiania zegarków. Możliwe, iż po raz ostatni dokonamy tego w 2026 roku.
Fot. Warszawa w Pigułce
Zmiana czasu w letni i zimowy była stosowana przez dekady na całym świecie. Została wprowadzona głównie w celu oszczędzania energii, jednak z biegiem lat jej sens i efektywność są coraz bardziej kwestionowane.
Na czym polega zmiana czasu?
Celem zmiany czasu było lepsze wykorzystanie naturalnego światła dziennego. W okresie letnim, kiedy dni są dłuższe, przesunięcie zegara o godzinę do przodu pozwalało oszczędzać energię potrzebną na oświetlenie i ogrzewanie. Na jesieni natomiast, powracamy do tzw. czasu zimowego, dostosowując rytm dnia do krótszych dni i dłuższych nocy. W Polsce zegarki przestawia się dwa razy w roku – na czas letni w marcu oraz na czas zimowy w październiku.
Dyskusje w Unii Europejskiej
Od lat toczyły się debaty na temat zniesienia obowiązku zmiany czasu w krajach członkowskich UE. W marcu 2019 roku Parlament Europejski przegłosował propozycję, aby ostatnia przymusowa zmiana czasu miała miejsce w 2021 roku, dając państwom członkowskim możliwość wyboru stałego czasu: letniego lub zimowego. Decyzja ta była wynikiem analiz naukowych oraz opinii społecznych, które wykazały, iż zmiana czasu powoduje wiele problemów zdrowotnych, takich jak zaburzenia snu, wzrost ryzyka zawałów serca i problemy z koncentracją. Dodatkowo, badania wskazywały, iż oszczędności energetyczne związane ze zmianą czasu są w tej chwili minimalne.
Wstrzymanie realizacji planu
Choć zmiana czasu miała zostać zniesiona w 2021 roku, pandemia oraz inne kryzysy, takie jak wojna na Ukrainie, przesunęły te plany. Pandemia wymusiła na krajach skupienie się na walce z kryzysem zdrowotnym, ochronie gospodarki oraz innymi pilnymi wyzwaniami, przez co kwestia zmiany czasu zeszła na dalszy plan. Do dziś państwa członkowskie nie podjęły decyzji o wyborze stałego czasu, a dalsze prace nad tym zagadnieniem nie są priorytetem Unii.
Sytuacja w Polsce
W Polsce zmiana czasu przez cały czas obowiązuje, a premier Mateusz Morawiecki w marcu 2022 roku podpisał przepisy regulujące przestawianie zegarków na kolejne pięć lat. Oznacza to, iż Polacy będą kontynuować ten zwyczaj przynajmniej do 2026 roku. W międzyczasie Unia Europejska poleciła krajom przygotowanie się na ewentualna zmianę czasu tak, by w całej wspólnocie panował jednolity czas. Zezwolono także na jednostronną zmianę czasu. Przyszłość tego rozwiązania jest jednak niepewna, gdyż jednostronna zmiana czasu ułatwiłaby życie Polakom, ale jednocześnie utrudniła podróżowanie po wspólnocie.
Co by się zmieniło, gdybyśmy zrezygnowali ze zmiany czasu?
Rezygnacja ze zmiany czasu wpłynęłaby na codzienne życie w różnych aspektach. Eliminacja potrzeby przestawiania zegarków mogłaby poprawić zdrowie, ale wymagałaby też dostosowania wielu sfer życia, takich jak harmonogramy handlowe czy edukacyjne. Dłuższe letnie dni zachęcałyby do większej aktywności na świeżym powietrzu, ale zimowe poranki byłyby ciemniejsze, co mogłoby wpłynąć na bezpieczeństwo na drogach oraz rytm dnia dzieci uczęszczających do szkoły.
Zmiana czasu, choć ma swoje korzyści, takie jak lepsze wykorzystanie światła dziennego, może również negatywnie wpływać na zdrowie. Wprowadzenie czasu letniego lub zimowego zaburza rytm snu, prowadząc do zmęczenia, problemów z koncentracją oraz zwiększonego ryzyka problemów zdrowotnych, takich jak zawał serca czy udar.
Wpływ zmiany czasu w produktywność w pracy
Zmiana czasu ma zauważalny wpływ na produktywność w pracy, zwłaszcza w dniach bezpośrednio po przestawieniu zegarków. Główne skutki obejmują zmęczenie, spadek koncentracji oraz problemy z adaptacją do nowego rytmu dnia, co może prowadzić do większej liczby błędów oraz obniżonej wydajności pracowników. Badania pokazują, iż podobnie jak w przypadku tzw. „jet lagu”, organizm potrzebuje kilku dni, aby przystosować się do zmiany, co może wpływać na efektywność zarówno w pracy biurowej, jak i fizycznej. Zwłaszcza w przypadku przejścia na czas letni, kiedy noc jest krótsza, wiele osób odczuwa niedobór snu, co skutkuje zwiększonym zmęczeniem. Oprócz tego pojawiają się problemy z zasypianiem i wczesnym wstawaniem, co przekłada się na zmniejszoną produktywność w pierwszych dniach po zmianie czasu.
Zmiana czasu a turystyka
Zmiana czasu ma wpływ na różne aspekty turystyki, zwłaszcza w kontekście międzynarodowych podróży. Przestawianie zegarków w różnych krajach może powodować dezorientację wśród turystów, którzy muszą dostosować się do zmienionych godzin lokalnych. Szczególnie dotyczy to państw granicznych, gdzie różnice czasowe mogą wpłynąć na harmonogramy lotów, pociągów i innych środków transportu. Zmiana czasu może również wpływać na turystykę w regionach, gdzie atrakcje turystyczne są dostosowane do długości dnia, jak na przykład w Skandynawii, gdzie dłuższe dni latem przyciągają turystów poszukujących „białych nocy”. Z drugiej strony, wprowadzenie stałego czasu mogłoby uprościć planowanie podróży, eliminując konieczność dostosowywania się do różnic czasowych między krajami, które przez cały czas stosują zmiany, a tymi, które zrezygnowały z tego systemu.
Znaczenie zmiany czasu w kontekście globalnych zmian energetycznych
W dobie globalnych wyzwań energetycznych, takich jak kryzys energetyczny wywołany wojną na Ukrainie oraz potrzeba transformacji energetycznej, dyskusja na temat zmiany czasu nabiera nowego wymiaru. Historycznie zmiana czasu miała na celu oszczędzanie energii poprzez lepsze wykorzystanie światła dziennego, jednak w obecnych realiach oszczędności te są minimalne. Nowoczesne technologie, takie jak oświetlenie LED, znacznie zmniejszyły zużycie energii na oświetlenie, co osłabiło argumenty za kontynuowaniem przestawiania zegarków. W kontekście dążeń do redukcji emisji CO2 oraz konieczności zwiększenia efektywności energetycznej, debata nad zasadnością zmiany czasu staje się coraz bardziej istotna. Kraje Unii Europejskiej, które zmagają się z problemami związanymi z dostawami energii, mogą zrezygnować ze zmiany czasu, aby skupić się na bardziej efektywnych sposobach oszczędzania energii i zabezpieczenia dostaw.
