Trudności w komunikacji niewerbalnej są jednym z kluczowych wyzwań, z jakimi mierzą się osoby z diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu. Problemy z odczytywaniem i używaniem gestów, mimiki czy kontaktu wzrokowego mogą utrudniać codzienne interakcje społeczne. Choć ten aspekt autyzmu jest dobrze udokumentowany z perspektywy klinicznej, wciąż kilka wiadomo o tym, jak osoby dorosłe w spektrum postrzegają te trudności i jak radzą sobie z nimi na co dzień. Najnowsze badanie naukowców koncentruje się właśnie na tym niedostatecznie zbadanym obszarze.
Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) występują u około 1,5% populacji ogólnej, choć rzeczywista liczba może być wyższa. Jednym z kluczowych objawów są trudności w komunikacji i interakcjach społecznych. Dla wielu osób z ASD codzienne rozmowy, kontakt wzrokowy czy interpretowanie mimiki stanowią źródło znacznego stresu i wysiłku. Aby lepiej zrozumieć ich doświadczenia, naukowcy z Uniwersytetu w Portsmouth przeanalizowali 362 osobiste relacje dorosłych w spektrum autyzmu, skupiając się na ich codziennych wyzwaniach związanych z komunikacją niewerbalną.
Czytaj także: Umiejętność skutecznej komunikacji
Na czym polegało badanie?
Naukowcy przeanalizowali 27 wątków z internetowego forum dla osób w spektrum autyzmu (wrongplanet.net), koncentrując się na fragmentach dotyczących komunikacji niewerbalnej. Łącznie zidentyfikowano i poddano analizie 362 wypowiedzi użytkowników, w których dzielili się swoimi doświadczeniami i refleksjami. Celem analizy było wyodrębnienie powtarzających się tematów i wzorców. Uzyskane wyniki zostały następnie zweryfikowane przez samych uczestników forum, co zwiększa ich wiarygodność.
Co istotne, badacze celowo wykluczyli wątki skupione wyłącznie na kontakcie wzrokowym. Decyzja ta wynikała z faktu, iż temat ten został niedawno szczegółowo omówiony w innym badaniu. Dodatkowo zauważono, iż użytkownicy forum często opisywali kontakt wzrokowy w innym kontekście – przede wszystkim jako źródło lęku – a nie jako element codziennej komunikacji niewerbalnej.
Czytaj także: Jak się skutecznie komunikować?
Problemy w komunikacji
Dzięki szczegółowej analizie wypowiedzi internautów badacze doszli do kilku istotnych wniosków. Po pierwsze Komunikacja niewerbalna to dla osób z autyzmem dodatkowy, męczący wysiłek. Dorośli z autyzmem muszą świadomie i z dużym wysiłkiem przetwarzać sygnały niewerbalne (np. mimikę, gesty), co jest czasochłonne i wyczerpujące. Nie dzieje się to u nich intuicyjnie, jak u większości ludzi. Często wolą komunikację werbalną lub pisemną, która jest dla nich bardziej dosłowna i mniej podatna na błędne interpretacje.
Badanie wykazało również, iż nieporozumienia w komunikacji niewerbalnej mają charakter wzajemny. Trudności te nie dotyczą wyłącznie osób w spektrum autyzmu, które mogą mieć problem z odczytywaniem sygnałów innych ludzi. Równie istotnym czynnikiem jest brak zrozumienia ze strony osób neurotypowych wobec odmiennych sposobów wyrażania się osób autystycznych. Często prowadzi to do błędnej interpretacji emocji lub intencji, co skutkuje obustronnymi nieporozumieniami w interakcjach społecznych.
Czytaj także: Skuteczność farmakoterapii w zmniejszaniu dysregulacji emocjonalnej u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD)
Naukowcy ustalili, iż trudności w komunikacji niewerbalnej mogą mieć poważne konsekwencje dla dorosłych osób w spektrum autyzmu. Problemy te często prowadzą do rozwoju lęku społecznego, poczucia wyobcowania i izolacji. Trudności w relacjach międzyludzkich mogą negatywnie wpływać na funkcjonowanie zawodowe, a brak zrozumienia ze strony otoczenia dodatkowo je pogłębia. Wiele osób autystycznych internalizuje negatywne reakcje innych, obwiniając siebie za nieudane interakcje, co może prowadzić do obniżonego poczucia własnej wartości i pogorszenia samopoczucia psychicznego.
Jak możemy pomóc?
Poprawa sytuacji osób w spektrum autyzmu wymaga większej elastyczności i otwartości ze strony społeczeństwa. Zamiast oczekiwać, iż to osoby autystyczne dostosują się do neurotypowych norm komunikacyjnych, odpowiedzialność za efektywną komunikację powinna być współdzielona. najważniejsze jest uznanie i akceptacja różnorodnych stylów porozumiewania się – a także świadome upewnianie się, iż komunikaty zostały adekwatnie zrozumiane, zamiast polegania wyłącznie na domniemanych sygnałach niewerbalnych.
Czytaj także: Jazda na rowerze a ryzyko otępienia: wyniki dużego badania kohortowego
Podsumowując, badanie uwidacznia, iż komunikacja niewerbalna może być dla dorosłych z autyzmem istotnym źródłem stresu poznawczego i społecznego. Zwiększanie świadomości, empatii i gotowości do adaptacji po stronie otoczenia to klucz do tworzenia bardziej inkluzywnych i zrozumiałych relacji międzyludzkich.
