Kodeina to pochodna morfiny o ośrodkowym działaniu przeciwkaszlowym. Wykazuje również słabe działanie przeciwbólowe oraz uspokajające, poprzez wpływ na receptory opioidowe.
Z kolei efedryna, to alkaloid roślinny o działaniu sympatykomimetycznym. Pobudza ośrodkowy i obwodowy układ adrenergiczny. Rozszerza oskrzela, zmniejsza wydzielanie śluzu w drogach oddechowych. Zwęża naczynia krwionośne, w tym w błonie śluzowej nosa, co sprzyja jego udrożnieniu.
Kodeina
Kodeina w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018r. (wraz z późniejszymi zmianami), w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych, została zaklasyfikowana do kategorii II-N jako surowiec do receptury oraz III-N w lekach gotowych – jeżeli jej ilość nie przekracza 50 mg w jednej dawce lub 1,5% stężenia w przypadku preparatów w formie niepodzielonej.
Kodeina w lekach gotowych, może być wydawana bez recepty. Jednak maksymalna ilość tej substancji w ramach jednorazowej sprzedaży nie może przkeroczyć 240 mg.
Ponadto apteka nie jest zobowiązana do prowadzenia dla kodeiny książki kontroli narkotyków. Konieczne jest jednak ewidencjonowanie jej obrotu, pod postacią comiesięcznych zestawień z uwzględnieniem stanu magazynowego z początku i końca miesiąca oraz przychodu i rozchodu.
Zgodnie z najnowszym rozporządzeniem w sprawie podstawowych warunków prowadzenia apteki, nie ma zakazu ekspozycji preparatów OTC z kodeiną. Konieczne jest, jednak, aby preparaty zawierające ją w składzie były oddzielone od innych preparatów. Nie ma jednak konieczności przechowywania ich w zamkniętej na klucz szafie czy szufladzie.
Efedryna
Zgodnie ze zmianą w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego, leki gotowe zawierające efedrynę oraz sole efedryny klasyfikuje się do kategorii 4 prekursorów. Co to oznacza? Zgodnie z Ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii, prekursory narkotykowe wyłącznie należące do kategorii I, podlegają obowiązku prowadzenia ewidencji pod postacią comiesięcznych zestawień stanów magazynowych, przychodu i rozchodu. Efedryna, jako prekursor kategorii 4, nie podlega tym regulacjom.
Przypomnijmy, iż na rynku dostępne są trzy rodzaje preparatów z efedryną – krople do nosa o stężeniu 1% lub 2% z chlorowodorkiem efedryny, roztwór do wstrzykiwań a także syrop (lub tabletki) zawierające efedrynę i wyciąg z ziela tymianku. Wszystkie wymienione preparaty dostępne są wyłącznie na receptę.
Psuedoefedryna
Pochodną efedryny jest pseudoefedryna, dostępna w wielu preparatach wieloskładnikowych stosowanych w łagodzeniu objawów przeziębienia i grypy, które są dostępne bez recepty. Zgodnie z prawem, obrót pseudoefedryną mogą prowadzić wyłącznie apteki i punkty apteczne. Preparatów zawierających ją w składzie nie znajdziemy zatem w marketach czy na stacjach benzynowych. Podobnie jak efedryna, pseudoefedryna zaklasyfikowana jest jako prekursor 4 kategorii.
Obecnie, farmaceuta ma prawo wydać 720mg pseudoefedryny w ramach jednorazowej sprzedaży. Limit ten dotyczy jednak wyłącznie produktów dostępnych bez recepty. Nie uwzględnia się go przy realizacji recept, na których przepisane są preparaty ją zawierające.
Ponadto farmaceuta zobowiązany jest poinformować pacjenta, iż wydawany lek zawiera substancję psychoaktywną. Przy wydawaniu tego leku należy także poinformować o dawkowaniu, możliwych zagrożeniach i działaniach niepożądanych. Pseudoefedrynę wydaję się wyłącznie pacjentom pełnoletnim.
Opracowała: mgr farm. Anna Janaszkiewicz
Źródła:
- Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 roku
- Ustawa Prawo Farmaceutyczne z dnia 6 września 2001 roku
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1259/2013 z dnia 20 listopada 2013 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 111/2005 określające zasady nadzorowania handlu prekursorami narkotyków pomiędzy Wspólnotą a państwami trzecimi
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia ws. podstawowych warunków prowadzenia apteki z dnia 27 października 2022 roku.
