4 marca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Świadomości HPV. Eksperci z Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych przypominają o znaczeniu profilaktyki i edukacji w zakresie zwalczania wirusa brodawczaka ludzkiego.
Wirus HPV jest jedną z najczęstszych przyczyn chorób przenoszonych drogą płciową, a szczepienia przeciw niemu stanowią skuteczną metodę zapobiegania wielu poważnym chorobom, w tym rakowi szyjki macicy, odbytu, sromu, pochwy, stanów przednowotworowych szyjki macicy, a także rozwojowi brodawek w okolicy narządów płciowych, tzw. kłykcin kończystych.
Każdego dnia sześć Polek dowiaduje się, iż ma raka szyjki macicy, a cztery umierają z powodu tej choroby. W 2021 roku odnotowano 2160 nowych przypadków raka szyjki macicy i 1647 zgonów. W naszym kraju wskaźnik zachorowalności na raka szyjki macicy wynosi 11,0/100 000, a umieralności 8,4/100 000! Niemal 50 proc. przypadków raka szyjki macicy oraz 30 proc. zgonów z powodu tego nowotworu dotyczy kobiet w wieku produktywnym poniżej 60 lat (dane z 2019 roku).
Powszechny Program Szczepień przeciw HPV
Od 1 czerwca 2023 roku został wprowadzony przez Ministerstwo Zdrowia Powszechny Program Szczepień przeciw HPV – skierowany do dziewczynek i chłopców w wieku 12 i 13 lat. W PSO dostępne są dwie szczepionki:
• szczepionka 2-walentna przeciw typom HPV16 i HPV18 (genotypy wysokoonkogenne),
• szczepionka 9-walentna skierowana przeciw typom HPV6, HPV11 (niskoonkogenne, wywołujące brodawki narządów płciowych), HPV16, HPV18, HPV31, HPV33, HPV45, HPV52, HPV58 (genotypy wysokoonkogenne), a decyzję o wyborze podejmuje rodzic dziecka wraz z lekarzem.
Szczepienia w szkołach
Pomimo dostępności programu szczepień obserwuje się niski odsetek (20 proc.) zaszczepionych osób w grupie docelowej, co podkreśla potrzebę intensyfikacji działań edukacyjnych i promocyjnych. Ogólnopolski Program Zwalczania Chorób Infekcyjnych zaapelował do Ministerstwa Zdrowia o wprowadzenie szczepień przeciw wirusowi HPV w szkołach. Celem tej inicjatywy jest zwiększenie ich dostępności i podniesienie świadomości na temat profilaktyki HPV, w celu realizacji założeń Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020–2030.
– Niezwykle istotne jest poszerzanie świadomości na temat wirusa i chorób przez niego wywoływanych oraz upraszczanie dostępu do szczepień. Zwiększenie zaangażowania szkół w realizacji programu szczepień skróci ścieżkę pacjenta do profilaktyki, wpłynie na zwiększanie odsetka zaszczepionej młodzieży oraz poprawi realizację Narodowej Strategii Onkologicznej – podkreśla prof. dr hab. n. med. Teresa Jackowska, prezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i kierownik Kliniki Pediatrii.
14 onkogennych typów wirusa HPV
Aktualnie wyróżnia się aż 14 onkogennych typów wirusa HPV, zaliczanych do wirusów wysokiego ryzyka. Przyczyniają się one do powstawania nowotworów zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn! W wyniku przetrwałego zakażenia typami onkogennymi może dojść do rozwoju raka szyjki macicy, odbytu, pochwy, sromu, prącia oraz nowotworów głowy i szyi.
– Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji wiążących się z zakażeniem wirusem HPV. Może on dotknąć każdego, dlatego warto rozpocząć profilaktykę jak najwcześniej, jeszcze przed inicjacją seksualną. Zalecana jest ona w wieku dojrzewania, jeszcze przed pierwszym kontaktem z wirusem, ale korzyści płynące ze szczepienia są odnoszone także w dorosłości. Nie ma górnej granicy wieku dla szczepień, a szczepić się powinny zarówno kobiety, jak i mężczyźni – dodaje prof. dr hab. n. med. Mirosław Wielgoś, kierownik Kliniki Położnictwa i Perinatologii Państwowego Instytutu Medycznego MSWiA w Warszawie, konsultant krajowy w dziedzinie perinatologii.
HPV groźny także dla chłopców i mężczyzn
Szczepić powinno się także chłopców. Mężczyźni również są nosicielami wirusa i dotykają ich choroby związane z wirusem HPV. Jednym z celów WHO jest wyeliminowanie nowotworów spowodowanych przez wirusa brodawczaka ludzkiego, w tym raka szyjki macicy, jednak cel ten nie zostanie osiągnięty bez immunizacji także płci męskiej.
Jak pokazały doświadczenia wielu krajów, m.in. Australii i Wielkiej Brytanii, tylko szczepienia populacyjne bez względu na płeć dają możliwość skutecznej eradykacji wirusa ze społeczeństwa. Analizy pokazują, iż każde euro zainwestowane w Program Szczepień Ochronnych zwraca zysk w postaci dwóch euro z punktu widzenia płatnika publicznego i ponad siedmiu euro z perspektywy społecznej.
.
