Kaszel stanowi jeden z podstawowych mechanizmów obronnych układu oddechowego. To złożony odruch neurologiczny, inicjowany przez podrażnienie receptorów kaszlowych [1]. Receptory te zlokalizowane są w nabłonku dróg oddechowych, opłucnej, osierdziu, przeponie, zewnętrznym przewodzie słuchowym oraz choćby w żołądku. Impuls z receptorów przewodzony jest włóknami aferentnymi nerwu błędnego do ośrodka kaszlu w rdzeniu przedłużonym. Tam natomiast następuje wywołanie odruchu kaszlowego poprzez tym razem włókna eferentne [1,2].
Pomimo tego, iż w praktyce występuje wiele rodzajów kaszlu, w zależności od przyczyny i czasu trwania, to w przypadku podstawowej opieki farmaceutycznej najważniejsze wydają się dwa podstawowe rodzaje kaszlu:
- Kaszel suchy (nieproduktywny) – występuje bez odkrztuszania wydzieliny i charakteryzuje się uporczywością oraz męczącym charakterem. Pojawia się w początkowej fazie infekcji górnych dróg oddechowych (pierwsze 2-3 dni), a także przy zapaleniu krtani, tchawicy czy opłucnej. Często towarzyszy mu uczucie „drapania” w gardle, a podrażnione gardło dodatkowo indukuje kolejne odruchy kaszlu [3].
- Kaszel mokry (produktywny) – związany jest z nadmiernym wytwarzaniem śluzu (wydzieliny nabłonka dróg oddechowych) i jego zaleganiem w ich obrębie. Występuje zwykle w późniejszej fazie infekcji (po 3-4 dniach), gdy dochodzi do zwiększonej sekrecji wydzieliny i jej zalegania [2,4]. Mówiąc inaczej – pojawia się konieczność jej odkrztuszenia.
MOKRY KASZEL – CO MUSISZ WIEDZIEĆ?
W terapii kaszlu mokrego najważniejsze znaczenie ma odpowiedni dobór leku w zależności od fazy choroby i charakteru wydzieliny [5]. Celem terapii jest maksymalne udrożnienie dróg oddechowych z zalegającej w nich wydzieliny. Pomóc mogą związki wspomagające jej ewakuację. Przykładem takich związków jest bromoheksyna i ambroksol.
Bromoheksyna to związek o pożądanym w przypadku kaszlu mokrego mechanizmie działania. Substancja ta depolimeryzuje mukopolisacharydy kwaśne w wydzielinie oskrzelowej, a dodatkowo aktywuje enzymy lizosomalne oraz stymuluje produkcję surfaktantu [4,5]. Bromoheksynę rekomenduje się przy gęstej i trudnej do odkrztuszenia wydzielinie oraz w przewlekłym zapaleniu oskrzeli. Dzięki swoim adekwatnościom dobrze sprawdza się u pacjentów z zaawansowanym, mokrym kaszlem, kiedy ilość zalegającej wydzieliny jest naprawdę spora. Uważać należy jedynie u pacjentów z chorobą wrzodową [4,5].
Ambroksol to tak naprawdę aktywny metabolit bromoheksyny. Mechanizm działania tego związku opiera się przede wszystkim na zwiększaniu wydzielania w drogach oddechowych surfaktantu, czyli substancji powierzchniowo czynnych, które obniżają lepkość śluzu, przez co jest on łatwiej usuwany z dróg oddechowych [2,4,5]. Poza tym ambroksol stymuluje transport śluzowo-rzęskowy, a także wykazuje niewielkie działanie przeciwzapalne poprzez hamowanie syntezy cytokin prozapalnych. Ta dodatkowa adekwatność czyni go dobrym rozwiązaniem na początkową fazę choroby (przeziębienia, itp.), kiedy to nasilony stan zapalny odpowiada za większość objawów infekcji. Warto go także stosować u pacjentów z nawracającymi infekcjami – właśnie dzięki dodatkowemu działaniu przeciwzapalnemu [2,4,5].
Ambroksol wykazuje dobrą tolerancję i względnie niski potencjał wykazywania ewentualnych działań niepożądanych.
A CO W PRZYPADKU KASZLU SUCHEGO?
Leczenie kaszlu suchego wymaga odmiennego podejścia terapeutycznego, skupiającego się na hamowaniu odruchu kaszlowego [1,3]. W tym przypadku należy skorzystać z substancji o zgoła odmiennym mechanizmie działania aniżeli ma to miejsce w farmakoterapii kaszlu mokrego.
Lewodropropizyna to związek bardzo często wykorzystywany w terapii kaszlu suchego. Mechanizm działania lewodropropizyny polega na selektywnym blokowaniu obwodowych receptorów kaszlu [3,4]. Substancja hamuje także uwalnianie neuropeptydów w drogach oddechowych i odznacza się pewnym działaniem bronchodylatacyjnym (tzn. poprawia chociażby tolerancję wysiłku). Dzięki obwodowemu działaniu lewodropropizyna rekomendowana jest chociażby dla pacjentów aktywnych zawodowo, którzy muszą zachować pełną sprawność intelektualną i uniknąć senności. W związku z tym, iż działa na kaszel suchy powinna być stosowana w pierwszych dniach infekcji, kiedy nie pojawiła się jeszcze wydzielina w drogach oddechowych [3,4].
Lewodropropizyna nie wywołuje senności i nie ma potencjału uzależniającego, a dzięki wysokiemu profilowi bezpieczeństwa może być stosowana już u dzieci powyżej 2 roku życia [2,3]. To bardzo ważne, bo niektóre substancje przeciwkaszlowe, jak np. kodeina są przeciwwskazane u mniejszych dzieci [6].
Butamirat to związek również hamujący kaszel, jednak w odróżnieniu od lewodropropizyny wykazuje ośrodkowy mechanizm działania [1,2,4]. Hamuje ośrodek kaszlu w rdzeniu przedłużonym i rozszerza oskrzela – ułatwiając tym samym oddychanie. Ma też działanie przeciwzapalne i zmniejsza opór w drogach oddechowych. Zaletą butamiratu jest szczególna skuteczność w kaszlu nocnym. Warto go zatem rekomendować osobom, którym suchy kaszel przeszkadza zwłaszcza nocą. Wykazuje długi czas działania, dlatego też będzie efektywnie hamował kaszel przez większość nocy [2,4]. Butamirat jest też dobrym rozwiązaniem na kaszel w przebiegu krztuśca.
JAKI PRODUKT WYBRAĆ NA KONKRETNY KASZEL?
Mając na uwadze powyższą wiedzę i przekładając ją na praktykę apteczną rozwiązaniem na różne rodzaje kaszlu są produkty lecznicze, zawierające w swoim składzie te właśnie substancje. W przypadku bromoheksyny będzie to np. Flegamina miętowa bez cukru, natomiast preparatem na bazie ambroksolu jest chociażby Ambrosol Teva 30mg/5ml [7,8]. Oba syropy wskazane są dla pacjentów z ostrymi lub przewlekłymi chorobami dróg oddechowych, w przebiegu których występuje utrudnione odkrztuszanie zalegającej wydzieliny.
Z kolei produktem na bazie lewodropropizyny jest np. syrop Levofree 6mg/ml, a preparatem, zawierającym w swoim składzie butamirat jest produkt leczniczy Supremin 4mg/5ml [9,10]. Oba produkty rekomenduje się dla osób z suchym, ostrym kaszlem. Oba mogą być stosowane u dzieci już powyżej 2 roku życia [9,10].
Bibliografia:
-
Clinical perspective – cough: an unmet need., Dicpinigaitis PV., Curr Opin Pharmacol. 2015;22:24-28
-
Efficacy and safety profile of xylometazoline in the treatment of nasal congestion, Zanasi A., et.al., Drug Des Devel Ther. 2016;10:325-336
-
ERS guidelines on the assessment of cough, Morice AH., et.al., Eur Respir J. 2019;54(3):1900815
-
Cough management: a practical approach, De Blasio F., et.al., Cough. 2011;7(1):7
-
Over-the-counter (OTC) medications for acute cough in children and adults in community settings, Zanasi A., et.al., Drug Des Devel Ther. 2016;10:325-336
-
Charakterystyka Produktu Leczniczego Thiocodin syrop
-
Charakterystyka Produktu Leczniczego Flegamina miętowa bez cukru
-
Charakterystyka Produktu Leczniczego Ambrosol Teva
-
Charakterystyka Produktu Leczniczego Levofree
-
Charakterystyka Produktu Leczniczego Supremin
