Jaki wpływ na gojenie się ran ma kwas podchlorawy?

forumleczeniaran.pl 3 godzin temu

Proces gojenia się ran jest jednym z najbardziej złożonych mechanizmów biologicznych, w którym współdziałają układ immunologiczny, naczyniowy i komórki tkanki łącznej. Utrzymanie równowagi między oczyszczaniem rany a stymulacją regeneracji stanowi podstawę skutecznego leczenia. Kiedy proces ten zostaje zaburzony, gojenie ulega znacznemu spowolnieniu. W ostatnich latach rośnie zainteresowanie substancjami, które jednocześnie eliminują drobnoustroje, a przy tym nie uszkadzają tkanek gospodarza. Jedną z nich jest kwas podchlorawy (HOCl) – naturalny utleniacz wytwarzany przez leukocyty.

Czym jest kwas podchlorawy i dlaczego jest wyjątkowy?

Kwas podchlorawy (HOCl) to substancja o szerokim spektrum działania, naturalnie produkowana w ludzkim organizmie w trakcie odpowiedzi immunologicznej. Powstaje w wyniku reakcji między nadtlenkiem wodoru a jonami chlorkowymi, katalizowanej przez enzym mieloperoksydazę. Jego podstawową funkcją fizjologiczną jest neutralizacja bakterii, wirusów i grzybów w ognisku zapalnym.

Dlaczego HOCl jest stosowany w terapii ran?

Skuteczność przeciwdrobnoustrojowa – działa błyskawicznie i niezależnie od rodzaju mikroorganizmu – niszczy bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne, grzyby oraz wirusy.
Zdolność rozbijania biofilmu – HOCl wnika w strukturę polisacharydową biofilmu, rozluźnia jego macierz i ułatwia usunięcie mikroorganizmów, które często opierają się antybiotykom.
Bezpieczeństwo dla tkanek – w przeciwieństwie do wielu klasycznych antyseptyków nie niszczy fibroblastów ani keratynocytów, co pozwala stosować go w ranach o różnym stopniu zaawansowania.
Właściwości przeciwzapalne – moduluje reakcję zapalną, ograniczając nadmierne uszkodzenie zdrowych tkanek.
Zdolność do wspierania regeneracji – sprzyja migracji komórek, angiogenezie i odbudowie naskórka.

Z punktu widzenia praktyki klinicznej HOCl jest środkiem, który łączy w sobie cechy antyseptyku, regulatora stanu zapalnego i promotora gojenia. Dzięki temu staje się alternatywą dla agresywnie działających preparatów, które choć skutecznie eliminują bakterie, często spowalniają regenerację skóry.

Wpływ HOCl na gojenie ran – dane kliniczne i obserwacyjne

Zastosowanie kwasu podchlorowego w leczeniu ran oceniano w licznych badaniach i obserwacjach klinicznych. W jednym z nich oceniano proces gojenia ran otwartych u pacjentów z ranami przewlekłymi i pourazowymi, gdzie tradycyjne metody leczenia nie przynosiły oczekiwanych efektów.

Wyniki wskazują, iż u wszystkich pacjentów leczonych roztworem HOCl zaobserwowano pełne wygojenie rany w czasie od 8 do 15 tygodni. Co istotne, u chorego z raną utrzymującą się ponad 30 lat udało się osiągnąć całkowite zamknięcie tkanek po około 3 miesiącach regularnych irygacji.

Podczas terapii zauważono:

stopniowe oczyszczanie dna rany i redukcję wysięku,
zmniejszenie zapachu i obrzęku,
pojawienie się zdrowej tkanki ziarninowej,
ustąpienie objawów zakażenia bez konieczności stosowania antybiotyków miejscowych,
lepsze ukrwienie i poprawę elastyczności skóry w obrębie rany.

Wnioski z obserwacji klinicznych potwierdzają, iż HOCl skutecznie przygotowuje ranę do dalszej fazy leczenia – niezależnie od jej etiologii. U pacjentów z ranami cukrzycowymi, owrzodzeniami żylakowymi czy odleżynami, stosowanie HOCl znacząco przyspieszało przejście z fazy zapalnej do proliferacyjnej.

Mechanizmy biologiczne działania HOCl

Kwas podchlorawy działa wielotorowo, wpływając na procesy biologiczne decydujące o szybkości i jakości gojenia. Wyróżnia się kilka mechanizmów, które wspólnie przyczyniają się do poprawy efektywności leczenia ran.

Eliminacja drobnoustrojów

HOCl niszczy mikroorganizmy poprzez reakcje utleniania. W kontakcie z błoną komórkową bakterii reaguje z białkami, lipidami i kwasami nukleinowymi, prowadząc do ich denaturacji i rozpadu strukturalnego. Działa nie tylko na wolne bakterie, ale również na te ukryte w biofilmie – strukturze chroniącej drobnoustroje przed lekami i układem odpornościowym. Dzięki temu redukuje ryzyko ponownej kolonizacji i zakażenia rany. W porównaniu do chlorheksydyny czy jodyny, HOCl działa równie skutecznie, ale w sposób znacznie łagodniejszy dla tkanek, nie powodując bólu ani podrażnienia.

Modulacja odpowiedzi zapalnej

W ranach przewlekłych dominującą fazą bywa przedłużający się stan zapalny, który blokuje regenerację. HOCl zmniejsza poziom mediatorów prozapalnych, takich jak TNF-α, IL-6 czy IL-12, oraz hamuje aktywność enzymów proteolitycznych (MMP), które degradują kolagen i opóźniają gojenie. W efekcie dochodzi do wyciszenia reakcji zapalnej, stabilizacji mikrośrodowiska rany i stworzenia warunków do proliferacji komórek naprawczych.

Stymulacja fibroblastów i keratynocytów

Fibroblasty są odpowiedzialne za wytwarzanie kolagenu i tworzenie tkanki ziarninowej, natomiast keratynocyty odpowiadają za odtworzenie naskórka. Badania wskazują, iż ekspozycja na niskie stężenia HOCl zwiększa ich aktywność metaboliczną, co przekłada się na szybsze gojenie. W ranach irygowanych HOCl obserwuje się:

intensywniejsze namnażanie fibroblastów,
szybsze wypełnianie ubytku tkanką ziarninową,
regularne formowanie się nowego naskórka.

Dzięki temu rana ulega nie tylko zamknięciu, ale również goi się z mniejszym ryzykiem bliznowacenia.

Wspieranie angiogenezy

Angiogeneza, czyli proces powstawania nowych naczyń krwionośnych, jest kluczowa dla dostarczania tlenu i składników odżywczych do miejsca uszkodzenia. HOCl sprzyja angiogenezie, prawdopodobnie poprzez modulację czynników wzrostu, takich jak VEGF i FGF. Nowo tworzące się naczynia poprawiają perfuzję tkanek, przyspieszają odbudowę macierzy pozakomórkowej i zwiększają odporność rany na zakażenia. W modelach eksperymentalnych wykazano, iż stosowanie HOCl zwiększa gęstość naczyń w tkance ziarninowej już po kilku dniach terapii.

Ograniczenie stresu oksydacyjnego

Choć HOCl jest utleniaczem, jego działanie nie polega na generowaniu szkodliwego stresu oksydacyjnego, ale na jego kontrolowaniu. W ranach przewlekłych nadmiar wolnych rodników tlenowych prowadzi do uszkodzenia komórek i zaburzenia równowagi redoks. HOCl neutralizuje te reaktywne formy tlenu i azotu, stabilizując mikrośrodowisko komórkowe.
W rezultacie zmniejsza się ryzyko martwicy i destrukcji nowo tworzących się tkanek, a regeneracja przebiega w bardziej uporządkowany sposób.

Zalety stosowania HOCl w terapii ran

Zastosowanie HOCl w leczeniu ran przynosi korzyści zarówno dla pacjenta, jak i dla personelu medycznego. Środek ten można stosować w różnych etapach terapii, niezależnie od typu rany i jej pochodzenia.

Wszechstronność – działa jako środek czyszczący, dezynfekujący i wspomagający gojenie.
Bezpieczeństwo – nie wymaga spłukiwania, nie uszkadza zdrowych tkanek, nie powoduje bólu ani szczypania.
Kompatybilność z opatrunkami – może być stosowany razem z nowoczesnymi materiałami opatrunkowymi, w tym opatrunkami aktywnymi i hydrożelowymi.
Skrócenie czasu gojenia – w obserwacjach klinicznych wykazano szybsze tempo reepitelializacji i mniejsze ryzyko powikłań infekcyjnych.
Wysoka tolerancja – choćby przy długotrwałym stosowaniu nie obserwuje się działań ubocznych.

W praktyce HOCl znajduje zastosowanie w leczeniu:

ran przewlekłych (odleżyn, owrzodzeń cukrzycowych, ran pooperacyjnych),
ran pourazowych i po amputacjach,
oparzeń i ran skóry po radioterapii,
miejsc przeszczepów skóry.

Podsumowanie

Kwas podchlorawy to substancja o wyjątkowym profilu działania – jednocześnie antyseptyk, regulator zapalenia i promotor gojenia. Jego stosowanie pozwala ograniczyć ryzyko zakażenia, przyspieszyć regenerację tkanek i poprawić komfort pacjenta. W porównaniu z klasycznymi środkami dezynfekującymi, HOCl wyróżnia się niską toksycznością i wysoką skutecznością biologiczną.
Dzięki rosnącej liczbie badań klinicznych można przewidywać, iż w najbliższych latach stanie się jednym z podstawowych elementów kompleksowej terapii ran — zwłaszcza tych o przewlekłym charakterze.

Bibliografia