Jakość powietrza, którym oddycha kobieta w ciąży ma bezpośrednie znaczenie dla zdrowia rozwijającego się dziecka. Część zanieczyszczeń z powietrza może przenikają do organizmu kobiety i przechodzić przez barierę łożyskową. Nowe badanie rzuca światło na potencjalne zagrożenia dla zdrowia przyszłych pokoleń, wynikające z jakości otaczającego nas środowiska.
Zanieczyszczenie powietrza a rozwój mózgu
Naukowcy z Hiszpanii przeprowadzili badanie, które otwiera nowe perspektywy w zrozumieniu wpływu środowiska na prenatalny rozwój człowieka. Jest to pierwsza tego typu analiza, która w sposób tak szczegółowy i kompleksowy bada zależność między ekspozycją na zanieczyszczenia powietrza a rozwojem mózgu płodu. Wyniki tej pracy rzucają nowe światło na potencjalne zagrożenia dla zdrowia przyszłych pokoleń, wynikające z jakości otaczającego nas środowiska.
Wpływ zanieczyszczenia powietrza na matki w ciąży
W badaniu udział wzięło 1080 kobiet w ciąży. Zostały one zrekrutowane w Barcelonie między październikiem 2018 a kwietniem 2021 roku. Wszystkie uczestniczki były w 8–14 tygodniu ciąży i miały od 18 do 45 lat. Kobiety spodziewały się jednego dziecka, a rozwijający się płód nie wykazywał poważnych wrodzonych wad rozwojowych.
W trzecim trymestrze ciąży naukowcy wykonali kobietom neurosonografię przezpochwową. Za jej pomocą oceniano rozwój mózgu dziecka. Zespół badawczy zebrał także dokładne dane o tym, przez jak długi czas kobiety były narażone na zanieczyszczenia powietrza – tlenki azotu (NO₂), pyły zawieszone (PM2,5) i sadzę – w domu, pracy i w czasie dojazdów. Wykorzystano do tego nowoczesne modele matematyczne, które łączyły dane o pogodzie, ruchu ulicznym i rodzaju otoczenia.
Badacze zastosowali różne metody statystyczne, aby sprawdzić, czy istnieje związek między poziomem zanieczyszczeń powietrza a rozwojem mózgu dziecka. Dodatkowo sprawdzili, czy niektóre okresy ciąży (np. pierwszy czy trzeci trymestr) są bardziej wrażliwe na wpływ zanieczyszczeń.
Jakość powietrza wpływa na rozwój mózgu dziecka?
Z 1080 początkowo zrekrutowanych uczestniczek, ostateczna analiza objęła 754 płody. Wykluczono 177 przypadków ze względu na ułożenie płodu inne niż główkowe lub brak zgody matki na neurosonografię przezpochwową. Wykluczono również 23 płody z danymi o niskiej jakości.
Naukowcy odkryli, że narażenie kobiet w ciąży na zanieczyszczenia powietrza, takie jak tlenki azotu (NO₂), pyły zawieszone (PM₂.₅) oraz sadzę, było związane ze specyficznymi zmianami w budowie mózgu rozwijającego się dziecka. Zaobserwowane modyfikacje obejmowały:
- Szersze przednie rogi komór bocznych: przestrzenie w mózgu zawierające płyn mózgowo-rdzeniowy.
- Większy zbiornik wielki: obszar płynu mózgowo-rdzeniowego w tylnej części mózgu.
- Większy robak móżdżku: istotna część móżdżku, odpowiedzialna za koordynację ruchową i równowagę.
- Płytszą szczelinę Sylwiusza: istotną bruzdę mózgową, której głębokość jest kluczowa dla prawidłowego rozwoju kory mózgowej. Zmiana ta była szczególnie widoczna przy większej ekspozycji na czarny węgiel.
Co istotne, nie stwierdzono wyraźnych zmian w innych częściach mózgu.
Dodatkowe, bardziej złożone analizy potwierdziły, iż to właśnie sadza miała najsilniejszy związek z obserwowanymi zmianami w mózgu płodu. Wpływ NO₂ i PM₂.₅ był natomiast mniej wyraźny. Badacze zaobserwowali również, iż największe ryzyko wystąpienia tych zmian mogło przypadać na drugą połowę ciąży (połowę lub pod koniec). Sugeruje to istnienie okresów zwiększonej wrażliwości mózgu płodu na działanie zanieczyszczeń.
Prenatalne narażenie na zanieczyszczenia powietrza
Uzyskane wyniki dostarczają istotnych dowodów wskazujących, że prenatalne narażenie na zanieczyszczenia powietrza może negatywnie wpływać na morfologiczny rozwój mózgu płodu. Naukowcy podkreślają konieczność prowadzenia dalszych, pogłębionych badań, zwłaszcza w zakresie neurorozwoju postnatalnego dzieci. Takie podejście umożliwi precyzyjne ustalenie, czy i w jakim stopniu zmiany zaobserwowane dzięki neurosonografii przekładają się na rozwój neurologiczny i funkcje poznawcze w późniejszym życiu.
Z perspektywy praktycznej, niniejsze badanie jasno wskazuje na pilną potrzebę ograniczenia ekspozycji kobiet w ciąży na zanieczyszczenia środowiskowe, szczególnie w aglomeracjach miejskich. W konsekwencji, przedstawione wyniki mają najważniejsze znaczenie dla polityki zdrowia publicznego. Stanowią one podstawę do wdrażania strategii mających na celu ochronę zdrowia przyszłych pokoleń.
Wyniki badania opublikowano w czasopiśmie The Lancet Planetary Health.
