Materiały naturalne, do których należą „dary jesieni”, są chętnie wykorzystywane w pracy terapeutycznej. Pozwalają na aktywizowanie różnych sfer rozwoju dziecka, pobudzają nie tylko myślenie i funkcje wykonawcze, ale również oddziałują na zmysły. W trakcie pracy z materiałami naturalnymi dzieci mogą aktywnie działać i bezpośrednio doświadczać manipulując obiektami, co ma szczególne znaczenie w procesie nauczania – uczenia się wychowanków z niepełnosprawnością.
Propozycje wykorzystania darów jesieni podczas zajęć rewalidacyjnych
Sekwencje
Potrzebne materiały: dwa lub więcej rodzajów różnych darów jesieni, np. orzechy, żołędzie, kasztany, po kilka sztuk każdego rodzaju.
Ćwiczenia z sekwencjami polegają na rozpoznaniu przez dziecko reguły rządzącej ułożeniem elementów. Praca z sekwencjami przebiega w trzech etapach
1. Naśladowanie sekwencji.
Prowadzący przygotowuje sekwencję, układając naprzemiennie dwa rodzaje darów jesieni, np.
kasztan – żołądź – kasztan – żołądź – kasztan – żołądź – kasztan – żołądź.
Dziecko pod spodem układa taki sam ciąg elementów.
W dalszym etapie pracy, w miarę rosnących możliwości dziecka, zwiększamy ilość rodzajów elementów użytych w ćwiczeniu, np.
– kasztan – żołądź – orzech
– kasztan – żołądź – orzech – szyszka.
2. Kontynuowanie sekwencji.
Prowadzący przygotowuje początek sekwencji, np. kasztan – żołądź – kasztan; dziecko dokłada kolejne elementy.
W dalszych etapach pracy zwiększamy ilość elementów, np.
– kasztan – żołądź – orzech – kasztan
– kasztan – żołądź – orzech – szyszka – kasztan.
3. Uzupełnianie sekwencji.
Prowadzący prezentuje dziecku sekwencję elementów, np.
– żołądź – kasztan – żołądź – kasztan – żołądź – kasztan.
W sekwencji brakuje czwartego elementu. Dziecko otrzymuje dwa przedmioty użyte w ćwiczeniu (żołądź i kasztan) i uzupełnia sekwencję wybranym elementem.
W dalszym etapie pracy zwiększamy ilość elementów, np.
– żołądź – kasztan – orzech – żołądź – kasztan – orzech; w sekwencji brakuje piątego elementu, dziecko wybiera brakujący element spośród trzech przedmiotów użytych w sekwencji
– żołądź – kasztan – orzech – szyszka – żołądź – kasztan – orzech – szyszka; w sekwencji brakuje szóstego elementu, dziecko wskazuje brakujący element spośród czterech przedmiotów użytych w sekwencji.
Kategoryzacje
Potrzebne materiały: liście w różnych kolorach, kształtach i rozmiarach.
W tym ćwiczeniu rozdzielamy wymieszane ze sobą liście, tworząc grupy liści:
– mamy liście w takim samym kształcie i rozmiarze – rozdzielamy je na grupy pod względem koloru
– mamy liście w takim samym kształcie i rozmiarze – rozdzielamy je pod względem wielkości
– mamy liście w takim samym kolorze i rozmiarze – rozdzielamy je pod względem kształtu
– mamy liście w różnych kształtach i kolorach – rozdzielamy je pod względem kształtu, pomijając cechę koloru
– mamy liście w różnych rozmiarach i kolorach – rozdzielamy je pod względem wielkości, pomijając cechę koloru.
Odtwarzanie układów
Potrzebne materiały: dwa zestawy dowolnych darów jesieni (identyczne dla prowadzącego i dziecka).
Prowadzący układa przedmioty w dowolny sposób, zadaniem dziecka jest odwzorowanie układu.
Ćwiczenie możemy rozpocząć od ułożenia np. trzech elementów obok siebie, dziecko pod spodem dokłada takie same elementy. W dalszych etapach pracy zwiększamy ilość elementów oraz sposób ich ułożenia względem siebie, układając je nie tylko obok siebie, ale również jedne obiekty nad drugimi, tworząc bardziej skomplikowane układy.
Gotowe układy mogą posłużyć do ćwiczeń pamięci; prosimy dziecko o zamknięcie oczu, w tym czasie zabieramy/zmieniamy ułożenie elementów, dziecko wskazuje brak lub zmianę.
Dary jesieni mogą nam posłużyć również do tzw. dyktand ruchowych doskonalących orientację w przestrzeni, np. na środku kartki połóż kasztan, nad kasztanem połóż szyszkę, pod kasztanem połóż żołądź, z lewej strony szyszki połóż liść.
Ćwiczenia umiejętności matematycznych
Potrzebne materiały: dowolne dary jesieni, talerzyki, etykietki z cyframi.
Dary jesieni świetnie nadają się do kształtowania kompetencji matematycznych. Oto kilka przykładów:
– na jednym talerzu układamy dużo przedmiotów, na drugim mało, dziecko wskazuje, gdzie jest więcej
– kładziemy na talerzu określoną ilość przedmiotów, dziecko na swoim układa tyle samo
– na talerzykach układamy etykietki z cyframi (w razie trudności możemy uzupełnić etykietki o kropki), dziecko układa na talerzu odpowiednią ilość przedmiotów
– ćwiczymy dodawanie i odejmowanie, np.
Połóż na talerzu sześć kasztanów. Dodaj dwa. Ile jest razem?
Połóż na talerzu osiem żołędzi. Odejmij trzy. Ile jest razem?
Połóż na talerzu dwa kasztany i trzy orzechy. Ile przedmiotów jest na talerzu?
– prosimy dziecko o zamknięcie oczu, wkładamy do jego ręki kilka kasztanów i prosimy o ich policzenie
– wkładamy do nieprzezroczystego woreczka kilka orzechów, dziecko próbuje bez otwierania woreczka określić, ile ich jest.
Ćwiczenia słuchowe
Potrzebne materiały: dowolne dary jesieni, pojemnik, ewentualnie instrument.
Klaszczemy, tupiemy lub wydajemy dźwięk dzięki instrumentu określoną ilość razy – dziecko wrzuca do pojemnika tyle przedmiotów, ile dźwięków usłyszy.
Zabawy z rytmami
Potrzebne materiały: dowolne dary jesieni, etykietki z rytmami.
Prowadzący w dowolny sposób, np. poprzez klaskanie lub tupanie, prezentuje dziecku rytm zapisany na etykiecie, np.
zgodnie z zasadą: kółko oznacza dźwięk, przerwa – odstęp pomiędzy dźwiękami.
Dziecko układa dary jesieni zgodnie z usłyszanym rytmem, wg zasady: dźwięk to np. kasztan, przerwa – odstęp pomiędzy przedmiotami.
Prowadzący może również układać rytmy z darów jesieni, które dziecko gra na instrumencie zgodnie z tą samą zasadą: jeden przedmiot – jeden dźwięk, odstęp między przedmiotami – przerwa w graniu.
Zabawy z rytmami możemy utrudnić poprzez dodanie elementu kodowania, np.
liść – to klaśnięcie
kasztan – tupnięcie.
Układamy naprzemiennie kasztany i liście, dziecko odczytuje rytm dzięki klaśnięć i tupnięć.
Ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej
Potrzebne materiały: ławeczka równoważna, taśma malarska, łyżka, kubki, butelki, pojemniki, miseczki, szczypce kuchenne, obręcze gimnastyczne lub szarfy, zestaw do mini hokeja lub mała miotła i krzesełko, kasztany i inne dary jesieni.
Przykładowe pomysły:
– przejście po ławeczce lub linii stworzonej z taśmy malarskiej z kasztanem ułożonym na łyżce, tak, aby nie spadł
– „wyścigi kubków” – przesypywanie kasztanów z kubka do kubka ustawionych wzdłuż linii z taśmy malarskiej
– gra w mini hokeja (profesjonalny kij można zastąpić małą miotełką) i strzelanie kasztanem do bramki (stworzonej np. z krzesełka)
– rzuty szyszkami do celu, np. do obręczy gimnastycznej
– sortowanie darów jesieni do różnych kubków, butelek, pojemników, miseczek
– zbieranie drobnych darów jesieni dzięki szczypiec.
Bibliografia:
J. Cieszyńska, Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych. Metoda krakowska, wyd. Yoda – Jędrzej Cieszyński, Kraków 2011
A. Łubkowska, Nauka liczenia, wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa 2018 A. Franczyk, K. Krajewska, Skarbiec nauczyciela terapeuty, wyd. Impuls, Kraków 2021
Autor: Urszula Wesół – pedagog specjalny
Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli
