Jak wyjałowić podłoże maściowe?

Zapewnienie jałowości maści stosowanych w miejscach szczególnie narażonych na zakażenia, takich jak oczy czy uszkodzona skóra, jest najważniejsze dla bezpieczeństwa pacjentów. choćby minimalne skażenie mikrobiologiczne może prowadzić do poważnych powikłań.

Czym jest wyjaławianie i które podłoża maściowe wymagają sterylizacji?

Wyjaławianie, czyli sterylizacja, to proces eliminacji wszystkich drobnoustrojów, zarówno w formie wegetatywnej, jak i przetrwalnikowej, w celu zapewnienia jałowości preparatu farmaceutycznego. Jest to najważniejszy etap w recepturze leków stosowanych w miejscach narażonych na zakażenia, takich jak oczy, błony śluzowe i uszkodzona skóra.

Sterylizacji wymagają podłoża maściowe stosowane w maściach do oczu oraz na rany i oparzenia, ponieważ brak naturalnej bariery ochronnej zwiększa ryzyko zakażeń. choćby niewielkie skażenie mikrobiologiczne może prowadzić do infekcji i powikłań. Z tego samego powodu jałowe muszą być również maści zawierające antybiotyki, gdyż ich zanieczyszczenie może osłabić skuteczność substancji czynnej i sprzyjać rozwojowi opornych drobnoustrojów. Antybiotyki są podatne na inaktywację przez enzymy bakteryjne, co zmniejsza ich skuteczność terapeutyczną. Aby zagwarantować bezpieczeństwo leczenia, leki recepturowe z antybiotykami przygotowuje się w warunkach aseptycznych.

Zobacz też: Jałowe leki recepturowe- jak je prawidłowo sporządzać?

Sterylizacja suchym gorącym powietrzem

Metoda ta jest stosowana do podłoży lipidowych, takich jak wazelina, lanolina czy parafina, ponieważ są one stabilne w wysokiej temperaturze i nie ulegają degradacji w suchym środowisku. Proces odbywa się w sterylizatorach powietrznych, gdzie podłoże umieszcza się na perforowane półki w puszkach sterylizacyjnych lub zlewkach. Pojemniki te powinny być maksymalnie wypełnione i osłonięte termoodporną folią z tworzywa sztucznego.

Zgodnie z Farmakopeą Polską VI sterylizację suchym gorącym powietrzem przeprowadza się w temperaturze 160°C przez co najmniej 1 godzinę, licząc od momentu osiągnięcia tej temperatury przez całe podłoże. Działanie suchego gorącego powietrza prowadzi do nieodwracalnej inaktywacji i degradacji składników komórkowych drobnoustrojów poprzez procesy oksydacyjne, co skutkuje ich eliminacją.

Czytaj także: Jak prawidłowo wyceniać jałowe leki recepturowe?

Sterylizacja podłoża maściowego do maści ocznych

Maści okulistyczne muszą spełniać najwyższe wymagania jałowości, ponieważ choćby śladowa ilość drobnoustrojów może prowadzić do infekcji i stanów zapalnych oka. Aby zapewnić odpowiedni poziom czystości mikrobiologicznej, Farmakopea Polska zaleca stosowanie podłoża o następującym składzie:

• Paraffinum liquidum – 10,0 cz.
• Lanolinum anhydricum – 10,0 cz.
• Vaselinum album – 80,0 cz.

Proces sterylizacji podłoża maściowego składa się z kilku istotnych etapów. Na początku składniki podłoża należy stopić w parowniczce, dokładnie mieszając je w celu uzyskania homogennej masy. Następnie podłoże poddaje się przesączeniu przez sączek bibułowy, co pozwala usunąć wszelkie zanieczyszczenia mechaniczne, takie jak drobiny kurzu czy nierozpuszczone cząstki. Po oczyszczeniu mieszanina zostaje umieszczona w sterylizatorze powietrznym, gdzie poddawana jest działaniu suchego, gorącego powietrza w temperaturze 160°C przez 1 godzinę. Po zakończeniu procesu sterylizacji najważniejsze jest kontrolowane studzenie – podłoże powinno pozostać w zamkniętej komorze sterylizatora, co zapobiega skraplaniu się wilgoci, mogącej wpłynąć na jego adekwatności fizyczne. Ostatecznie, aby utrzymać jałowość, gotowe podłoże przechowuje się w sterylizowanych pojemnikach lub jałowych tubach, minimalizując ryzyko ponownej kontaminacji.

Czytaj również: Kontrola jałowości leków

Autor: mgr farm. Magdalena Kozdroń

Bibliografia:

1. Jachowicz, R. (red.). Receptura Apteczna. Wydanie III. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015. ISBN 978-83-200-4894-0.
2. Sznitowska, M. (red). Farmacja Stosowana. Wydanie I. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017. 97-3-200-5371-5.
3. Katarzyna Winnicka, Elwira Telejko. Materiały do ćwiczeń z receptury leków jałowych. Akademia Medyczna w Białymstoku. 2005. ISBN 83-86796-86-3.