Jak wspierać budowanie umiejętności samoregulacji u dziecka – wspierające środowisko

Samoregulacja jest kluczową umiejętnością jaką nabywamy już od początku naszego życia. Stanowi ona sposób, w jaki układ nerwowy reaguje na stres, dąży do odzyskania równowagi oraz odpowiada za utrzymanie naszego organizmu w optymalnym stanie pobudzenia. Samoregulacja leżu u podstaw nauki nowych umiejętności.

Od czego zależy rozwój umiejętności samoregulacji?

1. od poziomu i stopnia odbioru i przetwarzania bodźców zmysłowych z otoczenia (integracji sensorycznej)
2. wykształcenia się bezpiecznej więzi – bezpiecznego stylu przywiązania z najbliższymi opiekunami
3. umiejętności zarządzania emocjami i sposobami reakcji na stresujące sytuacje
4. zapewnieniem dziecku wspierającego środowiska, które reaguje na jego potrzeby i dostraja się do dziecka. Inaczej, reaguje w odpowiedni dla dziecka sposób

Często u dzieci z wyzwaniami rozwojowymi, które doświadczają trudności w zakresie odbioru i przetwarzania bodźców z otoczenia, dużo trudniej rozwijają się pozostałe, wyżej wymienione umiejętności. Trudniej wówczas adekwatnie reagować na jego potrzeby, dużo trudniej nam je odczytać, co wpływa na to, iż proces dostrojenia emocjonalnego również nie zachodzi w pełni między rodzicem, a dzieckiem.

W jaki sposób możemy tworzyć wspierające środowisko, które wspiera rozwój samoregulacji u dziecka?

Wiele z tych rzeczy robimy jako rodzice i specjaliści intuicyjnie, chociaż nie zawsze, szczególnie gdy mamy do czynienia z dziećmi z wyzwaniami rozwojowymi, jest to takie oczywiste.
W pierwszej kolejności zapewniamy dziecku bezpieczną bazę (w środowisku domowym), czyli:

• zabezpieczenie domu – granice bezpieczeństwa, odpowiednie do poziomu funkcjonowania dziecka
• pomieszczenie dostosowane do potrzeb dziecka (również tych sensorycznych)
• wprowadzenie planu aktywności, który zapewni dziecku przewidywalność
• budowanie samoświadomości u dziecka: nazywanie jego emocji, akceptacja ich, robienie przestrzeni na ich przeżywanie przez dziecko
• stawianie adekwatnych do możliwości dziecka granic
• w przypadku dziecka nie komunikującego się, wprowadzenie komunikacji wspierającej np. dzięki obrazków
• zapewnienie aktywności sensorycznych wspierających samoregulację (u dzieci u których występują trudności w zakresie integracji sensorycznej)
• praca nad własnym poziomem samoregulacji, aby być w stanie wspierać nasze dziecko w budowaniu tej umiejętności u niego (ciężko jest nam uczyć tego typu umiejętności, jeżeli sami nad nią, w świadomy sposób nie pracujemy)

Większość z wymienionych tutaj strategii zależy od poziomu świadomości rodzica, uważności na potrzeby dziecka, wiedzy z zakresu jak konkretnie może wspierać swoje dziecko, doświadczające trudności, ale również jego emocjonalnej gotowości do przyglądania się sobie. Przyglądania się temu, jak radzi sobie z przeżywanymi emocjami, jak i czy w ogóle potrafi zadbać o siebie, gdy robi się trudno. W jaki sposób buduje on swoje zasoby aby móc codziennie wspierać siebie i dziecko, jakie ma podejście do wyzwań rozwojowych dziecka.

To bardzo trudna praca. Wymaga bowiem skupienia się na sobie i patrzenia często na nieprzyjemne doznania czy emocje, od których często uciekamy. Podejmując jednak ten wysiłek możemy zyskać większą samoświadomość, a dzięki temu budować szczere, autentyczne, a dzięki temu jeszcze bliższe relacje ze sobą, swoim dzieckiem, partnerem i otoczeniem.

Photo by Natalya Zaritskaya on Unsplash

Autorka tekstu

Martyna Matuszkiewicz

Jestem psychologiem, dyrektorem merytorycznym w Terapeutycznym Punkcie Przedszkolnym, a prywatnie mamą dwójki dzieci. Z Ośrodkiem Wspierania Rozwoju Neuromind jestem związana od 2014 roku. Prowadzę przedszkole, w tym zajęcia z dziećmi z wyzwaniami rozwojowymi oraz konsultacje z rodzicami.

Pracuję w oparciu o podejście rozwojowe, jestem terapeutą metody Growth Trough Play System. W swojej pracy wspieram dzieci i ich rodziców w rozwijaniu samoświadomości i komunikacji swoich potrzeb, granic w oparciu o budowanie autentycznej relacji z innymi. Wspólnie z rodzicami przyglądamy się temu, co w procesie wychowania wspiera rozwój ich dziecka, czego mogą robić więcej, a co mu nie służy.

Prowadząc zajęcia z dzieckiem zależy mi na tym, iż oprócz rozwijania jego umiejętności, budować świadomość rodzica wokół trudności dziecka, tak by lepiej był w stanie zrozumieć zachowanie swojego dziecka. Wiedza, zrozumienie i akceptacja wspierają rodzica w codziennym życiu.

Zależy mi na tym, aby dzielić się swoją wiedzą oraz doświadczeniem zdobytym w pracy z dziećmi, rodzicami oraz zespołem terapeutycznym, pracując w oparciu o podejście niedyrektywne.

Bliskie są mi idee rodzicielstwa bliskości, porozumienia bez przemocy, uważności oraz samoakceptacji.