Lęk to naturalna emocja, która pomaga nam odpowiednio reagować na niebezpieczeństwo i unikać zagrożeń. Problem pojawia się jednak, gdy staje się irracjonalny, nadmierny i paraliżujący – wówczas może znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie, a choćby całkowicie przejąć kontrolę nad życiem. Sprawdź, jak uporać się z fobią i odzyskać swobodę.
Co to jest fobia i jak powstaje?
Fobia to inaczej silny, niekontrolowany lęk, który wywołany jest przez konkretną sytuację, obiekt lub zjawisko, zwykle jednak niebędące źródłem realnego niebezpieczeństwa. Napadowi lęku towarzyszą objawy psychiczne – uczucie silnego napięcia, narastający niepokój, bycie w ciągłym stanie “gotowości”, drażliwość, panika oraz somatyczne – kołatanie serca, przyspieszony oddech, zawroty głowy, uczucie omdlewania. Osoba cierpiąca na fobię w większości przypadków zdaje sobie sprawę, iż jej reakcja jest nadmierna i irracjonalna, a mimo to nie potrafi jej przezwyciężyć ani zahamować. Zwykle stara się po prostu do niej nie dopuścić i unika tego, czego się boi.
Fobia często rozwija się na skutek traumatycznego doświadczenia, które mózg kojarzy z zagrożeniem. Przykładowo, osoba straszona pająkami w dzieciństwie może w dorosłym życiu odczuwać silny lęk na ich widok. Oprócz czynników środowiskowych, fobie mogą mieć również podłoże genetyczne – jeżeli w rodzinie występowały zaburzenia lękowe, ryzyko ich rozwoju wzrasta. Czasem fobia powstaje także przez mechanizm naśladowania. Gdy dziecko obserwuje, iż bliska osoba czegoś się boi, samo zaczyna reagować w podobny sposób.
Rodzaje fobii
W fachowej literaturze fobie dzieli się zwykle na:
- fobie specyficzne (dotyczące określonego obiektu, sytuacji lub zjawiska),
- fobię społeczną,
- agorafobię bez zaburzeń lęku panicznego,
- fobie bliżej nieokreślone (gdy osoba wykazuje objawy podobne do fobii, ale np. przejawia je zbyt krótko).
Wśród fobii specyficznych wyróżnia się natomiast:
- fobie sytuacyjne – np. klaustrofobia (strach przed zamkniętymi, ciasnymi przestrzeniami), agorafobia (strach przed otwartą przestrzenią, nieznanymi miejscami i przebywaniem w tłumie),
- fobie przed zwierzętami – np. arachnofobia (strach przed pająkami), entomofobia (strach przed owadami),
- fobie przed środowiskiem naturalnym – np. akrofobia (lęk wysokości), brontofobia (strach przed burzą),
- inne fobie – np. tanatofobia (lęk przed śmiercią), aichmofobia (strach przed spiczastymi, ostrymi przedmiotami).
Leczenie fobii – sprawdzone metody
Dobór i rodzaj leczenia fobii zależy przede wszystkim od stopnia jej nasilenia oraz wpływu na życie dotkniętej nią osoby. Psychoterapeuci Pleso.me wskazują, iż najczęściej stosowaną i najskuteczniejszą metodą jest podjęcie terapii w nurcie poznawczo-behawioralnym (CBT), która pomaga przede wszystkim rozpoznać niesprzyjające schematy myślowe i wypracować odpowiednie strategie radzenia sobie. Kluczowym elementem tego rodzaju terapii jest tzw. ekspozycja, która umożliwia osobie zmagającej się z fobią przezwyciężyć swój lęk. Wśród metod stosowanych w tego rodzaju procesie terapeutycznym wyróżnia się:
- metodę zanurzenia – polega na “wystawieniu” pacjenta na działanie bodźca występującego realnie lub też wyobrażonego,
- metodę modelowania – polega na stworzeniu sytuacji, w której pacjent będzie miał okazję obserwować osobę bez fobii wykonującą czynności związane ze źródłem strachu,
- metodę systematycznej desensytyzacji – polega na stopniowej ekspozycji na obiekt lub sytuację wywołujące fobię, w celu oswojenia się z nimi i pokonania lęku przed nimi.
W niektórych przypadkach, oprócz psychoterapii, konieczne jest także wdrożenie odpowiednich leków – zwłaszcza, jeżeli pacjent walczy z silnymi atakami paniki, utrudniającymi mu normalne funkcjonowanie. Często leczenie wspierane jest również poprzez edukację psychologiczną oraz terapię grupową, gdzie osoby z podobnymi problemami dzielą się swoimi doświadczeniami i uczą się, jak skutecznie radzić sobie z lękiem. Pomocne może także się okazać stosowanie technik relaksacyjnych, takich jak ćwiczenia oddechowe czy medytacja w celu kontrolowania reakcji fizjologicznych w trakcie napadu lękowego.
materiał zewnętrzny
