Percepcja wzrokowa umożliwia nam odkrywanie świata i funkcjonowanie w środowisku z wykorzystaniem zmysłu wzroku. Jak każdy z naszych zmysłów, wzrok rozwija się jeszcze przed urodzeniem – mimo faktu, iż jest to środowisko niesprzyjające występowaniu bodźców wzrokowych. Dlatego wzrok jest w chwili narodzin najsłabiej rozwiniętym ze wszystkich naszych zmysłów, najpóźniej spośród nich osiąga dojrzałość, a jednocześnie staje się układem najbardziej wyspecjalizowanym.
Proces widzenia rozpoczyna się wówczas, kiedy światło, przechodząc przez rogówkę, skupia się na soczewce i pada na siatkówkę. Wszystkie te struktury znajdują się w gałce ocznej i odbierają bodźce, które nerwem wzrokowym przenoszone są do mózgu, gdzie w odpowiednich ośrodkach są opracowywane i zamieniane na konkretne informacje. Co ciekawe, nie wszystkie bodźce wzrokowe są przez nas odbierane w sposób świadomy – te z nich, które trafiają nie do kory mózgowej, ale do struktur podkorowych, oddziałują na nas bez udziału naszej świadomości. Tę wiedzę wykorzystują między innymi twórcy reklam czy architekci krajobrazu, celowo eksponując informacje o określonej treści w konkretnym umiejscowieniu.
Jak rozwija się percepcja wzrokowa?
W najwcześniejszym etapie życia bodźce odbierane dzięki wzroku mają charakter ogólny i niedokładny. Wraz z rozwojem dziecka, jest ono w stanie zebrać coraz więcej konkretnych szczegółów na temat spostrzeganych obiektów, takich jak: kolor, kształt, ostrość czy głębia. Dzięki możliwości obcowania z opisanymi wyżej doświadczeniami, dziecko doskonali analizator wzrokowy, uczy się odbierać, przetwarzać i integrować informacje wzrokowe. Najbardziej intensywny czas rozwoju percepcji wzrokowej przypada na okres pomiędzy 3. a 7. rokiem życia. Dostarczając w tym czasie dzieciom różnorodnych doświadczeń wzrokowych, pomagamy im budować bazę doświadczeń sensorycznych oraz doskonalić umiejętność ich wykorzystywania. Pamiętajmy jednak, iż stymulacja musi być dostosowana do możliwości niedojrzałego układu nerwowego – zbyt duża liczba bodźców jednocześnie może doprowadzić do jego przeciążenia.
Ćwiczenia stymulujące zmysł wzroku:
- Śledzenie przedmiotów w ruchu
- Wodzenie wzrokiem w zaciemnionym pomieszczeniu za źródłem światła – latarką, płomieniem świecy
- Zabawy z projektorem – lokalizowanie w przestrzeni wyświetlanych obiektów
- Ćwiczenia rozpoznawania barw, wyszukiwanie przedmiotów w określonym kolorze, grupowanie ich np. na arkuszu papieru o danej barwie; szeregowanie przedmiotów i obrazków według nasycenia koloru; mieszanie barw, np. dzięki farb, barwienie wody barwnikami spożywczymi
- Rozprowadzanie palcami farby umieszczonej w koszulce foliowej lub woreczku strunowym
- Rysowanie wzrokiem figur, liter, wzorów
- Rzuty do celu, różnymi przedmiotami, z różnej odległości
- Rzucanie do ruchomego celu, np. pomponów do przesuwanego przez nauczyciela kubeczka
- Układanie figur w konturach, dobieranie kształtów do form w drewnianych układankach
- Dobieranie obrazków do cieni
- Piętrzenie klocków, kubeczków, pudełek
- Sortowanie przedmiotów (klocków, koralików, guzików) ze względu na kształt, kolor, wielkość
- Nawlekanie korali, makaronu na sznurek
- Układanie modeli postaci i twarzy z elementów
- Składanie rozciętych obrazków, pocztówek – najpierw połówek, później trzech, czterech elementów rozciętych w płaszczyźnie poziomej i pionowej, następnie po skosie
- Składanie ilustracji rozciętej z większej ilości elementów
- Odtwarzanie układu elementów, np. z klocków lub figur geometrycznych
- Naśladowanie sekwencji ruchów
- Spostrzeganie zmian w układzie elementów
- Spostrzeganie różnic między obrazkami
- Wyszukiwanie takich samych obrazków, symboli, liter
- Dobieranie podpisów do obrazków
- Kopiowanie i uzupełnianie obrazków
- Wyszukiwanie liter w rozsypankach, układanie wyrazów z liter, zdań z wyrazów
- Gry w warcaby, w kółko i krzyżyk, w memory, w Piotrusia, w dobble
Bibliografia:
B. Odowska-Szlachcic, Terapia integracji sensorycznej. Strategie i ćwiczenia stymulujące układy: słuchowy, wzrokowy, węchu i smaku oraz terapia światłem i kolorami zeszyt 2, wyd. Harmonia, Gdańsk 2011
W. Żaba-Żabińska, Owocna edukacja. Zabawy i ćwiczenia wspomagające rozwój percepcji wzrokowej, słuchowej i motoryki małej, Grupa Edukacyjna S.A., Kielce 2016
Ćwiczenia stymulujące zmysł wzroku opracowała: Urszula Wesół – pedagog specjalny, terapeuta pedagogiczny
Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli
