Większość psychologów zgodzi się ze zdaniem, iż wychowanie się w rodzinie gdzie jest więcej niż jedno dziecko przynosi korzyści. Jest to sytuacja, która przygotowuje małego człowieka do życia w społeczeństwie. Będąc jedynakiem dziecko nie przyzwyczaja się do wielu sytuacji, które następują, gdy znajdzie się ono w grupie przedszkolnej, w klasie, w pracy. Relacja z opiekunem ma znaczący wpływ na kształtowanie się osobowości chłopca czy dziewczynki, ale nie występują w niej elementy, które są naturalne w relacji dziecko-dziecko takie jak np.: negocjowanie, dzielenie się, inicjowanie zabaw i niekiedy rezygnowanie z przywództwa, wielokrotna zabawa typowa dla dzieci w danym wieku (np. zabawa w dom czy udawanie różnych postaci z bajki), obrona swojej własności czy miejsca. Choć narodziny brata czy siostry zwykle oznaczają, iż dziecko zyskuje częstego towarzysza zabaw, to równocześnie są też one wydarzeniem stresogennym do którego warto syna/córkę przygotować.
Co oznacza dla dziecka pojawienie się rodzeństwa?
Dziecko, które przychodzi na świat jako pierwsze, zwykle doświadcza przez przez pierwsze lata swojego życia wyłącznej uwagi swoich rodziców. Jest to pewnego rodzaju sielanka, sytuacja którą można porównać do beztroskiego pobytu na tropikalnej wyspie. jeżeli już możemy pozwolić sobie na taki wypad na tropikalną wyspę to zwykle trwa on przez krótki czas naszego urlopu. Gdy urlop się kończy, to zderzamy się z mniej zachwycającą codziennością i potrzebujemy czasu, by się z tym oswoić. Pierwsze dziecko znajduje się na swego rodzaju „tropikalnej wyspie” przez półtora roku, trzy, pięć lub więcej lat. W związku z tym, zderzenie się z innego rodzaju sytuacją jest mało przyjemne i potrzeba czasu by się do niej zaadoptować.
Rodzice, którzy oczekują na narodziny pierwszego dziecka, mówią do niego, gdy jest pozostało w brzuchu mamy, cieszą się zdjęciami z USG, „dopieszczają” wygląd jego pokoiku i wyprawkę. Cała energia i uwaga młodych rodziców jest skupiona wyłącznie na dziecku, ono jeszcze ono się pojawi. Gdy to już nastąpi, to otaczają je zwykle taką czułością i uwagą, iż czuje się najbardziej wyjątkowe i najważniejsze dla swoich rodziców.
Gdy mama jest z drugim dzieckiem w ciąży, to powoli na sytuacja ulega zmianie. Rodzice zaczynają przygotowywać miejsce w domu dla brata/siostry, mama musi więcej odpoczywać i jeździć na badania. Wyjazd mamy do szpitala bywa nieraz pierwszym momentem, gdy dziecko nie widzi mamy dłużnej niż przez kilka godzin. Po powrocie uwaga rodziców jest już skupiona nie tylko na pierwszym dziecku, ale też na noworodku. Pierworodny lub pierworodna doświadcza tej sytuacji mniej więcej takiej:
- „Co się dzieje?”
- „Czemu oni nie bawią się i nie zajmują się mną jak wcześniej?”
Uczucia dziecka w tej sytuacji, choćby jeżeli bardzo ich nie okazuje, to należą dla wachlarza emocji nieprzyjemnych i trudnych m.in.:
- poczucie odrzucenia,
- zaskoczenie,
- szok,
- niedowierzanie,
- złość,
- zazdrość,
- smutek.
Jak sprawić, by pojawienie się rodzeństwa nie wiązało się z tak dużym stresem?
Styl wychowania i zajmowania się dzieckiem ma duży wpływ na to jak ono poradzi sobie, gdy rodzina ulegnie powiększeniu. jeżeli rodzice uczą dziecka samodzielności (np. w kwestiach samoobsługi) oraz unikają zachowań nadopiekuńczych (np. wyręczania dziecka) i zaspokajania każdej jego zachcianki, to wykonują „kawał dobrej roboty”. Gdy dziecko musi nagle nauczyć się jeść samo, ubierać, robić lekcje, bo „mama musi zająć się niemowlakiem”, to jest mu trudno i dużo łatwiej zapała niechęcią do braciszka czy siostrzyczki. Ważne jest, aby pierworodnym od początku zajmowali się oboje rodzice, a nie tylko np. mama. jeżeli mama staje się całym światem, a nikt inny nie może jej zastąpić choćby na chwilę, to boleśnie będzie ono przeżywało czas, gdy rodzicielka zajmuje się młodszym rodzeństwem. Dobrze, aby dziecko wiedziało, iż mama i tata są ważni też dla siebie nawzajem i czasem musi ono chwilę poczekać np. gdy rozmawiają ze sobą. Podobnie, gdy tata lub mama spotkają znajomego na spacerze-czasem są chwilę zajęci i nie będą w tym czasie rozmawiać z nim. Czas spędzany z dorosłym ma znaczący wpływ na poczucie wartości u dziecka, ale ważne też by wiedziało, iż czasem mama lub tata są zajęci i nie będą się z nim bawić w danym momencie.
W jaki jeszcze sposób przygotować dziecko na pojawienie się rodzeństwa?
Stwarzanie sytuacji, gdy córka lub syn mają kontakt z innymi dziećmi i uczą się z nimi przebywać-to istotny element przygotowania dziecka do pojawienia się rodzeństwa. Może to być plac zabaw, przedszkole, wizyty u przyjaciół którzy mają dzieci itp. Jest też wiele książek ,bajek na temat pojawienia się młodszego rodzeństwa. Włączenie dziecka w przygotowania na narodziny brata czy siostry, wspólne oczekiwanie na niego (lub na nią), rozmowy o uczuciach, dyskretne podłożenie prezentu „od noworodka”- to sprawdzone sposoby na wspieranie dziecka w nowej sytuacji. jeżeli one by nie wystarczyły i starsze dziecko miałoby kłopot by zaadoptować się do narodzin brata/siostry, to warto wtedy skonsultować się z psychologiem i zasięgnąć porady.
W placówkach Psycho Care pracują doświadczeni psychoterapeuci, którzy pomagają pacjentom znajdującym się w wyżej opisanej sytuacji. Zachęcamy do umówienia wizyty online poprzez stronę www lub mailowo bądź telefonicznie.
