Naukowcy postanowili sprawdzić, czy jedzenie ziemniaków wiąże się z ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2. Analizowali zarówno całkowite spożycie ziemniaków, jak i ich różne formy – gotowane, pieczone, puree, frytki czy chipsy. Chcieli też oszacować, co by się stało, gdyby ziemniaki zastąpić produktami pełnoziarnistymi lub innymi źródłami węglowodanów.
Ziemniaki są zdrowe? Badanie, czy spożycie ziemniaków wiąże się z ryzykiem zachorowania na cukrzycę typu 2
W badaniu wykorzystano dane od ponad 205 000 pielęgniarek i pracowników ochrony zdrowia ze Stanów Zjednoczonych, pochodzące z trzech dużych, długoterminowych projektów badawczych. Wszyscy uczestnicy byli zdrowi na początku obserwacji – nie mieli zdiagnozowanej cukrzycy, chorób serca ani nowotworów. Dane były zbierane co 2–4 lata, przez kilkadziesiąt lat.
Uczestnicy regularnie wypełniali szczegółowe ankiety dotyczące stylu życia i sposobu odżywiania. Naukowcy szczególną uwagę zwrócili na spożycie ziemniaków – w różnych postaciach: gotowanych, pieczonych, jako puree, frytki oraz chipsy. Spożycie chipsów analizowano oddzielnie, ponieważ ankiety łączyły je z chipsami kukurydzianymi.
Aby dokładnie ocenić wpływ ziemniaków na zdrowie, badacze analizowali średnie spożycie tych produktów w długim okresie. Uwzględniali przy tym zmiany w diecie na przestrzeni lat. Informacje o nowych przypadkach cukrzycy typu 2 pochodziły z cyklicznych ankiet, w których uczestnicy samodzielnie zgłaszali diagnozę. Naukowcy weryfikowali te zgłoszenia, analizując objawy, wyniki badań oraz stosowane leczenie.
W dalszej części badania zastosowali zaawansowane modele statystyczne, aby sprawdzić, czy istnieje związek między spożyciem ziemniaków a ryzykiem zachorowania na cukrzycę typu 2. Modele te uwzględniały wiele innych czynników, które mogły wpływać na wynik, takich jak wiek, płeć, BMI, aktywność fizyczna, palenie tytoniu, jakość diety (m.in. spożycie mięsa, warzyw i owoców), a także status społeczno-ekonomiczny.
Dodatkowo, naukowcy przeanalizowali, co mogłoby się zmienić, gdyby ziemniaki zastąpiono innymi produktami – na przykład pełnoziarnistymi zbożami. To pozwoliło im ocenić, jakie modyfikacje w diecie mogłyby potencjalnie zmniejszyć ryzyko rozwoju cukrzycy.
W jakiej formie ziemniaki są najzdrowsze?
Analiza danych wykazała, że spożycie różnych form ziemniaków ma odmienny wpływ na ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Najsilniejszy negatywny związek zaobserwowano w przypadku frytek.
Osoby spożywające pięć lub więcej porcji frytek tygodniowo miały aż o 27% wyższe ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 w porównaniu do osób, które ich nie jadły.
Zależność ta miała charakter liniowy – im większe spożycie frytek, tym wyższe ryzyko.
W przeciwieństwie do frytek, spożycie gotowanych, pieczonych lub przygotowanych w formie puree ziemniaków nie wiązało się ze wzrostem ryzyka cukrzycy, choćby przy częstym spożyciu (≥5 porcji tygodniowo). Podobnie, konsumpcja chipsów ziemniaczanych i kukurydzianych nie wykazywała istotnego związku z ryzykiem zachorowania.
Badacze zaobserwowali również, iż negatywny wpływ spożycia frytek był silniejszy u osób z wyższym BMI oraz u osób białoskórych. Co istotne, około 50% obserwowanego związku między spożyciem frytek a cukrzycą typu 2 można było wyjaśnić przez wzrost masy ciała.
Modele statystyczne wykazały, iż zastąpienie frytek produktami pełnoziarnistymi mogłoby zmniejszyć ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 o 19%. W przypadku zastąpienia gotowanych ziemniaków produktami pełnoziarnistymi, spadek ryzyka był mniejszy – szacowany na 4%.
W celu potwierdzenia wyników, naukowcy przeprowadzili również analizę porównawczą. Uwzględnili dane z 10 innych badań przeprowadzonych na różnych populacjach na świecie. Wyniki były spójne: spożycie smażonych ziemniaków wiązało się ze zwiększonym ryzykiem cukrzycy typu 2, natomiast spożycie ziemniaków niesmażonych – już nie.
Dlaczego forma ziemniaka ma znaczenie? Uwaga na frytki
Autorzy badania wskazują, iż negatywny wpływ frytek na zdrowie może wynikać nie tylko z wysokiego indeksu glikemicznego ziemniaków, ale także z dodatku tłuszczów, soli oraz powstawania szkodliwych związków podczas smażenia w wysokiej temperaturze. To właśnie te czynniki, a nie same ziemniaki, mogą przyczyniać się do zwiększonego ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2.
Z analizy wynika, iż zastąpienie frytek produktami pełnoziarnistymi wiąże się z największym spadkiem ryzyka. Choć choćby zamiana gotowanych ziemniaków na pełne ziarna może przynieść pewne korzyści, to właśnie eliminacja frytek z diety okazuje się najbardziej korzystna dla zdrowia metabolicznego.
Naukowcy podkreślają jednak, iż ich badanie ma pewne ograniczenia. Większość uczestników była białoskóra, dlatego wyniki mogą nie być w pełni reprezentatywne dla całej populacji. Co więcej, analiza zastępowania produktów opierała się na modelach statystycznych, a nie na obserwacjach rzeczywistych zmian w diecie. Nie analizowano także wpływu dodatków do ziemniaków, takich jak masło czy śmietana, które również mogą modyfikować ryzyko zdrowotne.
Ziemniaki powodują cukrzycę typu 2?
Wnioski z badania są jasne: na ryzyko cukrzycy wpływa nie sam ziemniak, ale jego forma przygotowania i ogólny kontekst diety. Nie ma potrzeby całkowitego eliminowania ziemniaków z jadłospisu. najważniejsze jest unikanie frytek i wybieranie zdrowszych alternatyw, takich jak pieczone czy gotowane ziemniaki lub produkty pełnoziarniste. Taka modyfikacja diety może pomóc w zmniejszeniu ryzyka cukrzycy typu 2.
