Gojenie ran złożone jest z kilku elementów, a czas regeneracji uzależniony jest od rodzaju i rozległości urazu. W praktyce klinicznej wyróżnia się cztery następujące po sobie etapy gojenia. Jednak w przypadku ran przewlekłych proces ten może być nie tylko dłuższy, ale poszczególne elementy mogą przeplatać się lub występować jednocześnie.
Rany powstają na skutek przerwania ciągłości skóry – mogą być powierzchowne lub głębokie, ostre lub przewlekłe. Rozpoczęcie gojenia się ran wymaga uruchomienia naturalnych procesów w naszym organizmie, które pozwalają na całkowite zamknięcie się brzegów rany i wytworzenie blizny.
Fazy gojenia ran
W praktyce klinicznej wyróżniamy cztery główne fazy gojenia.
- Etap I (faza zapalna)
Trwa około 1-7 dni (rany przewlekłe) lub 24-72 godziny (rany ostre).
Pojawia się ona bezpośrednio po urazie i uszkodzeniu struktur skóry. Dzieli się ją na wczesną (hemostaza) i późną (fibrynoliza). O wystąpieniu fazy zapalnej świadczy zaczerwienienie, ból, obrzęk i miejscowe ocieplenie rany.
- Etap II (faza poliferacyjna/ziarninowania)
Trwa około 5-150 dni (rany przewlekłe) lub 3-14 dni (rany ostre).
Na tym etapie następuje tworzenie się młodej tkanki ziarninowej, która wypełnia ranę od dna. Dochodzi do odrostu naczyń krwionośnych, syntezy kolagenu i obkurczania się tkanek. Jednocześnie postępuje również proces naskórkowania. W tym etapie dochodzi do rozpuszczenia skrzepu fibrynowego, syntezy włókien kolagenu , który zostaje umieszczony w tkankach luźno i przypadkowo. Procesy angiogenezy i proliferacji zaburzane mogą być m.in. przez obniżony poziom czynników wzrostu i zwiększony poziom proteaz.
- Etap III (faza obkurczenia)
Trwa około 1-6 miesięcy (rany przewlekłe) lub do 21 dni (rany ostre).
Brzegi rany zaczynają stopniowo zbliżać się do siebie, a rana obkurcza się.
- Etap IV (faza przebudowy/remodelingu)
Trwa około 6 miesięcy do 2 lat (rany przewlekłe) lub 8-12 tygodni (rany ostre).
W tym etapie następuje rozpuszczenie tkanki ziarninowej, uzupełnienie i przebudowa włókien kolagenu oraz zamknięcie rany. Etap ten często nazywany jest również remodelingiem lub dojrzewaniem rany. Czerwona ziarnina blednie, staje się różowa z obecnością wielu włókien kolagenowych. Włókna kolagenu zmieniają się w bardziej usystematyzowaną strukturę, odporną na rozciąganie. Ziarnina z miękkiej i wiotkiej staje się zbitą tkanką łączną.
Dlaczego rany przewlekłe goją się dłużej?
W praktyce jednak, szczególnie w przypadku ran przewlekłych, wszystkie etapy mogą występować naprzemiennie lub równocześnie. Czas gojenia wydłuża nieodpowiednie postępowanie z raną, niestabilne choroby współistniejące lub brak zastosowania metod i technik wspomagających gojenie. Ponadto proces gojenia zaburzają również obecność niedokrwienia, zaburzenia perfuzji, ucisk (w przypadku odleżyn i ZSC), zastój krwi w naczyniach żylnych czy obecność martwicy lub zakażenia.
Wydłużony proces gojenia może być również związany z niedożywieniem. Zła dieta sprawia, iż rany goją się dłużej lub wcale. Jednym z najważniejszych elementów diety pacjentów z trudno gojącymi się ranami jest białko, które stanowi budulec tkanek. Eksperci zalecają, by spożywać więcej białka niż standardowo, a także wzbogacać dietę o dodatkowe witaminy i minerały oraz nawadniać organizm.
Przeczytaj więcej: Dlaczego rana się nie goi?
Źródło: materiały edukacyjne autorstwa dr n. med. Elżbiety Szkiler
