Samobójstwom można zapobiec poprzez odpowiednią organizację opieki zdrowotnej, zwłaszcza dobrego dostępu do psychiatrów. Aby przedstawić obraz ostatnich trendów we wskaźnikach śmiertelności samobójstw w Europie, naukowcy zebrali dane dotyczące rocznych krajowych statystyk samobójstw z lat 2011–2019 w 38 krajach europejskich z publicznej bazy danych Eurostatu.
Oceniając roczny wskaźnik śmiertelności samobójczej na 100 tys. mieszkańców, ujawniono, iż w okresie objętym badaniem nastąpił znaczny spadek wskaźników śmiertelności w całej Europie. Całkowity wskaźnik samobójstw spadł z 20 na 100 tys. w 2011 roku do 16 na 100 tys. osób w roku 2019 – jest to równoznaczne ze spadkiem aż o 19,4 proc.
Największy spadek miał miejsce na Litwie, następnie na Łotwie i w Polsce, co jest związane prawdopodobnie z tzw. efektem bazy – wcześniej notowano znaczną liczbę. Najmniejszą redukcję osiągnięto we Włoszech. Ogólnie pozytywny trend odnotowano w 15 krajach; w 22 – w tym we Francji, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii – wskaźnik się nie zmienił. W Turcji zaobserwowano tendencję odwrotną – liczba samobójstw niestety wzrosła. Rozwarstwienie wyników według płci wykazało, iż wśród kobiet wskaźniki umieralności z powodu samobójstwa znacznie spadły na Węgrzech, w Serbii, Belgii i Austrii, podczas gdy znacznie wzrosły w Wielkiej Brytanii.
Badacze dostrzegli jednak ograniczenia – po pierwsze wiele państw europejskich nie podaje szczegółowych wskaźników samobójstw (na przykład na Ukrainie samobójstwa kobiet nie są w tej chwili rejestrowane), po drugie analizowany okres, czyli lata 2011–2019, nie obejmował pandemii i związanego z nią lockdownu, ograniczonego dostępu do opieki zdrowotnej i ograniczenia kontaktów społecznych.
Podkreślono, iż spadek wskaźników samobójstw w Europie wyraźnie kontrastuje z danymi zza oceanu, gdzie CDC podaje wzrost liczby samobójstw w latach 2000–2018 aż o 36 proc., z niewielkim 5-proc. spadkiem w latach 2018–2020. Autorzy podają, iż najbardziej prawdopodobną przyczyną różnicy jest dostęp do opieki zdrowotnej (ograniczony dla osób o niższych dochodach, widoczny zwłaszcza w USA) oraz łatwy dostęp do broni w Stanach Zjednoczonych.
Podkreślono, iż samobójstwo jest jedną z głównych przyczyn przedwczesnej śmierci. Każdego roku pochłania życie około 700 tys. osób na całym świecie, a przytłaczająca część tych przypadków ma związek z zaburzeniami psychicznymi. Skalę problemu najlepiej obrazują np. dane płynące z CDC – w 2020 roku 12,2 miliona dorosłych w Stanach Zjednoczonych poważnie rozważało samobójstwo, 3,2 miliona planowało próbę samobójczą, a 1,2 miliona próbowało popełnić samobójstwo, z czego 45 979 osób zmarło. Obliczono, iż odpowiada to jednemu zgonowi średnio co 11 minut.
Opracowanie: lek. Damian Matusiak
