Minister Zdrowia w randze wicepremiera, zbudowanie efektywnego systemu ochrony zdrowia, zwiększenie znaczenia zdrowia publicznego – to niektóre rekomendacje przedstawione podczas panelu „Eksperci Komisji Zdrowia Senatu RP rekomendują Nowy System Ochrony Zdrowia Polaków”.
Udział w dyskusji, która odbyła się w czasie FOZ w Karpaczu wzięli: Artur Białoszewski (kierownik Programu SGH-WUM EMBA w Ochronie Zdrowia), Mariola Dwornikowska-Dąbrowska (wicedyrektor ds. Finansów i Administracji Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu), prof. Christoph Sowada (dyrektor Instytutu Zdrowia Publicznego UJ CM), Marcin Pakulski (zastępca dyrektora ds. medycznych Wojewódzkiego Szpital Specjalistyczny w Częstochowie) oraz prof. Paweł Buszman (Uniwersytet Śląski w Katowicach).
Dyskusję prowadził Maciej Bogucki, dyrektor Europejskiego Centrum Strategii i Polityk w Ochronie Zdrowia. Jak przypomniał, w wyniku kilkumiesięcznej pracy zespołu ekspertów udało się opracować rekomendacje dotyczące budowy nowego systemu ochrony zdrowia w Polsce. Skupiają się one na czterech kluczowych obszarach: organizacja systemu, finansowanie, kadra medyczna oraz zdrowie publiczne.
Profesor Paweł Buszman przedstawił rekomendacje dotyczące organizacji systemu ochrony zdrowia w Polsce, zakładające integrację różnych elementów systemu zarówno w poziomie, jak i w pionie. Powiedział, iż integracja systemu opieki zdrowotnej i ochrony zdrowia jest kluczowa, aby skoordynować działania, zapewnić ciągłość opieki, monitorować jakość oraz skuteczność działań. Jak ocenił, w tej chwili różne podmioty medyczne działają w izolacji a pacjent jest pozostawiony własnemu losowi. System powinien działać bardziej proaktywnie, wskazując, gdzie i kiedy pacjent powinien się znaleźć oraz jakie badania i leczenie są w danej chwili potrzebne.
Zespół ekspertów komisji senackiej rekomendował kompleksową integrację różnych elementów i poziomów systemu ochrony zdrowia. jeżeli chodzi o integrację poziomą, obejmującą powiaty (pierwszy poziom), istotne jest zintegrowanie działań POZ, AOS oraz szpitali powiatowych w zakresie szybkiego kierowania pacjentów do leczenia. Konieczne jest także stworzenie Centrów Diagnostycznych, spełniających rolę ośrodków profilaktycznych w zakresie chorób cywilizacyjnych. Kolejnym elementem tego poziomu jest opieka społeczna, rehabilitacja oraz transport medyczny i sanitarny, mające na celu zapewnienie ciągłości procesu diagnostyczno-terapeutycznego pacjenta bez dodatkowych kosztów. Integracja pozioma zakłada współpracę różnych podmiotów medycznych działających na danym obszarze.
Na poziomie wojewódzkim (drugim), zwłaszcza w szpitalach wojewódzkich, działalność powinna zostać skonsolidowana. Profesor Buszman sugerował, aby rozważyć stworzenie nowej struktury podmiotów o charakterze samorządowym lub publiczno-prywatnym, zarządzanych w taki sposób, aby unikać zbędnej konkurencji, zwłaszcza w zakresie zasobów ludzkich i zakupu sprzętu medycznego. Na poziomie wojewódzkim system powinien być silnie zintegrowany, co umożliwi tworzenie wspólnych grup zakupowych, monitorowanie i porównywanie wydatków, zwłaszcza w dziedzinie medycyny specjalistycznej. Trzeci poziom – to poziom uniwersytecki. Szpitale kliniczne powinny monitorować parametry epidemiologiczne i demograficzne, tworzyć programy zdrowotne oraz koordynować integrację pionową, czyli dostęp pacjentów do ścieżek terapeutycznych.
Artur Białoszewski z WUM przedstawił rekomendacje zespołu dotyczące kwestii kapitału ludzkiego. Jak powiedział, w trakcie prac zespołu sytuacja kadrowa w ochronie zdrowia ulegała ciągłym zmianom. Pierwotnie dyskusje zespołu koncentrowały się głównie na zachętach finansowych dla personelu medycznego. Finalne rekomendacje opierają się jednak na kwestiach pozapłacowych, takich jak kształcenie i poszerzanie kompetencji.
Członkowie Zespołu Senackiego rekomendują bardziej prozdrowotną politykę państwa, mającą na celu utrzymanie społeczeństwa w zdrowiu przez jak najdłuższy czas, czyli odejście od skupiania się wyłącznie na leczeniu. Konieczne jest dostosowanie kadr medycznych do prognozowanego wzrostu liczby osób w wieku powyżej 60 lat (do 2050 roku o 40 proc.). Wskazano, iż Polska ma zbliżoną do Japonii liczbę lekarzy w przeliczeniu na 1 mieszkańca, ale dwa razy mniej pielęgniarek, dlatego Zespół pracował nad metodami zwiększenia liczby personelu medycznego ogólnie, a nie tylko lekarzy. Popyt na kadrę medyczną nigdy nie zostanie zaspokojony, dlatego najważniejsze jest zapewnienie wysokiej jakości kształcenia oraz stworzenie nowego systemu ewaluacji uczelni medycznych. Konieczne jest także zapewnienie odpowiednich źródeł finansowania specjalizacji, rozszerzenie kompetencji innych zawodów medycznych oraz odciążenie lekarzy od zadań biurowych. Rekomendowano także stworzenie systemu zachęt dla pracowników sektora publicznego, np. w postaci dodatkowych urlopów szkoleniowych, które byłyby wpisane do umowy o pracę, tak aby pracodawca publiczny był konkurencyjny względem pracodawcy niepublicznego.
Profesor Christoph Sowada omówił rekomendacje dotyczące finansowania systemu ochrony zdrowia. Kluczowym pytaniem, na które eksperci starali się znaleźć odpowiedź, było – ile środków powinno być przeznaczonych na ten system. Jak podkreślił, przed rozpoczęciem reformy konieczne jest zidentyfikowanie potrzeb zdrowotnych oraz opracowanie efektywnych procedur medycznych. Głównym celem jest zbliżenie się do średniej unijnej, gdzie wydatki na ochronę zdrowia wynoszą ponad 9 proc. PKB, co oznacza podwojenie aktualnych wydatków. Bez znacznego zwiększenia środków niemożliwe jest przeprowadzenie reformy systemu. Jednak równie ważne jest – według ekspertów – wprowadzenie głębszych reform systemowych, aby uniknąć utrwalania nieskutecznego systemu. Wskazano, iż należy zapewnić sprawiedliwe obciążenie składką zdrowotną wszystkich grup społecznych. Konieczne jest także bardziej efektywne wykorzystanie środków prywatnych, na przykład przez wprowadzenie ubezpieczeń uzupełniających. Zaproponowano rozważenie opcji stworzenia mieszanego systemu finansowania, wzorowanego na niemieckim modelu, który łączy środki publiczne i prywatne.
Marcin Pawłowski wskazał na brak koordynacji działań w obszarze zdrowia publicznego, który znacząco wpływa na pojedynczych pacjentów oraz na całe społeczeństwo. Wskazał, iż przyszłość demograficzna nie jest obiecująca, uwzględniając m.in. prognozy, iż do 2035 roku potrzeby zdrowotne w zakresie hospitalizacji w oddziałach wewnętrznych i geriatrycznych wzrosną o 50 proc. Dlatego najważniejsze jest wzmocnienie sektora zdrowia publicznego, co powinno oznaczać m.in. powołanie przez premiera pełnomocnika ds. zdrowia publicznego, który będzie koordynował te działania. Należy utworzyć komitet zdrowia publicznego przy KPRM, w którym mieliby pracować przedstawiciele różnych resortów. Konieczne jest także bardziej efektywne wykorzystanie zasobów ludzkich, takich jak absolwenci kierunków związanych ze zdrowiem publicznym, dążąc do odciążenia lekarzy od obowiązków biurokratycznych. Warto także integrować zadania związane z promocją zdrowia i edukacją zdrowotną na poziomie samorządów oraz zwiększyć nakłady na szeroko rozumiane zdrowie publiczne.
Mariola Dwornikowska-Dąbrowska zwróciła uwagę, iż zarządzanie systemem ochrony zdrowia powinno być bardziej elastyczne. Ponieważ to pacjent ostatecznie korzysta z usług medycznych, ważne jest, aby system skupił się na dostarczaniu adekwatnej opieki medycznej. Przypomniała o znaczeniu narzędzi menedżerskich, takich jak koordynacja czy odpowiednie zarządzanie zasobami ludzkimi. W kontekście wynagrodzeń zwróciła uwagę na konieczność elastycznego podejścia, tak aby zaspokajać potrzeby różnych grup medycznych w zróżnicowanych obszarach. Wskazała na potrzebę benchmarkingu, czyli porównywania się z innymi systemami ochrony zdrowia, aby czerpać z nich inspirację do efektywnego zarządzania. Na koniec zaznaczyła, iż należy skupić się na zmniejszeniu biurokracji i zoptymalizowaniu procesów w systemie ochrony zdrowia, w tym wykorzystaniu systemów informatycznych oraz zagospodarowaniu zasobów ludzkich.
