Dzieci a telefony

termedia.pl 1 tydzień temu

Zdjęcie: 123RF

W ciągu ostatnich kilkunastu lat telefony stały się integralnym elementem codzienności – także dziecięcej. To narzędzia nie tylko do komunikacji, ale przede wszystkim platformy umożliwiające kontakt ze światem cyfrowym: mediami społecznościowymi, rozrywką, informacjami i treściami generowanymi przez sztuczną inteligencję. Tempo, w jakim technologia wrosła w życie młodych ludzi, wyprzedziło rozwój wiedzy na temat jej długofalowych skutków. Dopiero niedawno badacze zaczęli systematycznie analizować, jak wczesna ekspozycja na telefony wpływa na psychikę dzieci i młodzieży.

Dostępne dane, również z Polski, pokazują jednoznacznie – większość dzieci w wieku szkolnym korzysta codziennie ze telefonów, traktując je jako główne źródło kontaktu z internetem. To jednak nie tylko wygoda i rozrywka, ale również potencjalne zagrożenia. Problemy ze snem, rozregulowana koncentracja, zwiększona drażliwość – to objawy najczęściej łączone z przebodźcowaniem i izolacją społeczną, będącymi skutkami intensywnego korzystania z tych urządzeń. Dodatkowo wysokie zaangażowanie w media społecznościowe wiąże się często z obniżoną samooceną, trudnościami emocjonalnymi czy objawami lękowymi.

Dane z Global Mind Project

Jedną z najobszerniejszych analiz w tym zakresie przeprowadzono w ramach Global Mind Project¹ – międzynarodowego badania monitorującego stan zdrowia psychicznego na świecie. W opublikowanej w „Journal of Human Development and Capabilities”² pracy, opartej na danych od 100 tys. osób w wieku 18–24 lat, wykazano silny związek między wiekiem, w którym uczestnicy otrzymali pierwszy telefon, a ich późniejszym samopoczuciem psychicznym.

Osoby, które zaczęły korzystać ze telefona przed 13. rokiem życia, znacznie częściej doświadczały takich problemów, jak myśli samobójcze, trudności w regulacji emocji, agresywność i niskie poczucie własnej wartości. Co ważne, zależność ta była widoczna niezależnie od kraju pochodzenia, płci czy kontekstu kulturowego. Na przykład osoby, które otrzymały telefon w wieku 5 lat, osiągały średnio zaledwie punkt w skali dobrostanu psychicznego, podczas gdy ci, którzy poczekali do 13. roku życia – około 30 punktów.

Czynniki ryzyka

Autorzy badania wyodrębnili cztery główne mechanizmy, które mogą tłumaczyć negatywny wpływ wczesnej ekspozycji na telefony:

wczesny dostęp do mediów społecznościowych – 40 proc.,
zaburzenia snu – 12 proc.,
złe relacje rodzinne – 13 proc.,
kontakt z cyberprzemocą – 10 proc.

Choć badanie nie dowodzi bezpośredniego związku przyczynowo-skutkowego, siła i spójność obserwowanych korelacji sugerują, iż wpływ ten jest znaczący i potencjalnie groźny.

Propozycje zmian i rola rodziców

W związku z uzyskanymi wynikami autorzy analizy zasugerowali konkretne działania:

zakaz używania telefonów przez dzieci poniżej 13. roku życia,
wprowadzenie obowiązkowej edukacji cyfrowej i zdrowotnej w szkołach,
skuteczniejsze egzekwowanie limitów wiekowych na platformach internetowych.

Tego rodzaju propozycje – choć kontrowersyjne i trudne do natychmiastowego wdrożenia – znajdują uzasadnienie w danych.

Z drugiej strony wielu rodziców już dziś stoi przed wyzwaniem – dziecko ma telefona lub za chwilę go otrzyma. W takiej sytuacji eksperci zalecają korzystanie z narzędzi kontroli rodzicielskiej, które pozwalają na ograniczenie czasu spędzanego przed ekranem, blokowanie nieodpowiednich treści i planowanie przerw w korzystaniu z urządzenia. Jednak techniczne zabezpieczenia to tylko część rozwiązania.

Podsumowanie

Zdaniem badaczy i praktyków kluczowym czynnikiem chroniącym dzieci przed negatywnym wpływem technologii są silne więzi z dorosłymi. Obecność, rozmowa, wspólne rytuały – jak posiłki czy codzienne rozmowy – to elementy, które przeciwdziałają alienacji i budują odporność emocjonalną. telefon sam w sobie nie jest przyczyną problemów – często staje się ucieczką w przypadku ich wcześniejszego występowania, na przykład braku uwagi ze strony opiekunów.

Badania coraz wyraźniej wskazują, iż wiek pierwszego kontaktu ze telefonem ma znaczenie dla psychicznego dobrostanu w późniejszych latach życia. Wczesne użytkowanie – szczególnie bez ograniczeń – może wiązać się z długofalowymi konsekwencjami emocjonalnymi i społecznymi. Choć technologia jest obecna w życiu współczesnych dzieci i nie sposób jej całkowicie wyeliminować, warto dążyć do tego, by korzystanie z niej było świadome, kontrolowane i równoważone relacjami w świecie rzeczywistym.

Najlepszym filtrem treści cyfrowych pozostaje – niezmiennie – zaangażowany dorosły.

Piśmiennictwo: