Zgodnie z definicją Słownika Języka Polskiego PWN dysonans to:

Skoro wiemy już, co wywołuje dysonans, łatwo przywołać przykłady:

• nałogowi palacze mają świadomość szkodliwości palenia, ale palą nadal, znajdując usprawiedliwienie np. pod postacią “a co ja mam innego z życia?”. Do rzucenia palenia często potrzebują dodatkowej motywacji niż sama wiedza o jego szkodliwości;
• osoby lubiące słodycze wiedzą, iż nie powinny ich jeść w nadmiarze, jednak ulegają swoim popędom i tłumaczą sobie “to ostatnią czekoladką na dzisiaj”;
• kupując ubrania lub inne rzeczy w nadmiarze pojawiają się wyrzuty sumienia – czy było to niezbędne? Wtedy również pojawiają się myśli tłumaczące takie zakupy.

Są to najprostsze przykłady z życia – o dysonansie poznawczym mówimy w sytuacji, kiedy zachowanie nie zgadza się z przekonaniami, z wcześniejszymi decyzjami lub z planami (np. oszczędzanie vs. kupowanie). Dysonans poznawczy można nazwać swego rodzaju wyrzutami sumienia, jednak niewystarczającymi do zmiany.

Dysonans poznawczy występuje tylko w sytuacji wolnego wyboru. Nie można o nim mówić, w sytuacji, kiedy ktoś został zmuszony do określonego zachowania, zrobił coś pod przymusem. Z kolei to, w jakich sytuacjach pojawia się dysonans, wskazuje na jego rodzaj:

• przy optymistycznym nastawieniu (błędnym przekonaniu, iż nie pojawi się żaden problem) dysonans pojawia się w momencie uświadomienia sobie, iż może wydarzyć się coś złego, pojawić problem,
• przy wierze w to, iż wydarzenie będzie podobne do poprzedniego, będzie dobre, pojawiają się inne wrażenia – wtedy dochodzi do wewnętrznego konfliktu, czyli dysonansu,
• przy rozdźwięku między przekonaniami a zachowaniem,
• przy niespełnieniu oczekiwań,
• wyobrażenia i rzeczywistość nie idą w parze,
• przy kryzysie – wcześniejsze przykre doświadczenia mogą dawać wrażenie, iż zaraz się powtórzą, jednak po ich przeminięciu dochodzi do przekonania, iż nie wydarzy się nic podobnego.

Jednym ze sposobów radzenia sobie z dysonansem poznawczym jest redukcja – należy dążyć do zmniejszenia mentalnej sprzeczności, która doprowadziła do dysonansu. W tym celu należy motywować się do działania przede wszystkim w zgodzie ze sobą. Należy przyjrzeć się własnemu postępowaniu oraz spójności między działaniem a przekonaniami. Ludzie często szukają wymówek lub zalet w sytuacji, która doprowadziła ich do dysonansu.

Istnieją cztery formy lub strategie psychologiczne redukowania dysonansu:

• ignorowanie lub zaprzeczanie sprzecznościom,
• zmiana zachowania lub przekonania, które powoduje dysonans,
• wytłumaczenie zachowania przez określenie warunków lub szukanie alternatyw,
• uzasadnienie zachowanie przez dodanie nowego zachowania lub przekonania.

Poszukiwanie wystarczającego uzasadnienia jest bardzo częste, podobnie jak dopasowywanie okoliczności do wytłumaczenia swoich działań. Weźmy za przykład wspomniane palenie – dana osoba wie, iż palenie jest szkodliwe, ale palacz może dojść do wniosku, iż jest to jego jedyna euforia z życia, duża nagroda za coś, coś pożądanego, a więc tłumaczy sobie, iż jak zacznie uprawiać sport, to zredukuje szkodliwy wpływ tytoniu lub będzie palił tylko w weekendy – jest to poszukiwanie alternatywnego rozwiązania celem uporania się z dysonansem.

Do redukcji dysonansu dąży każdy, kto go doświadcza – ludzie chcą sprzeczne elementy połączyć w spójną całość. W zależności czego dysonans dotyczy może okazać się niezbędna pomoc psychologiczna. Zapraszamy do umówienia wizyty u naszych ekspertów!

Źródła

1. E. Aronson, Dissonance theory: Progress and problem, [in:] Theories of cognitive
   consistency: A sourcebook. Rand McNally, Chicago 1968, p. 5-27,
2. L. Festinger, Teoria dysonansu poznawczego. PWN, Warszawa 2007, s. 43,
3. J. Strelau, D. Doliński, Psychologia: Podręcznik akademicki, t. 1. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008, s. 594-596,
4. A. Szromek, M. Naramski, K. Herman, Charakterystyka zjawiska dysonansu poznawczego na przykładzie młodzieży akademickiej, wprowadzenie do badań empirycznych, cz. I, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, 2016.

Poprawa samopoczucia nie następuje od razu w momencie rozpoczęcia przyjmowania leków antydepresyjnych, gdyż są to leki o spowolnionym mechanizmie działania. Na pozytywne efekty stosowania terapii należy poczekać od 3 do 4 tygodni, a na pełne efekty – choćby do 8 tygodni. W zależności od stosowanych leków mogą pojawiać się inne objawy – np. zwiększenie senności, łaknienia, obniżenie libido, wysuszona skóra, pogorszenie nastroju. jeżeli po miesiącu stosowania leków nie widać poprawy lub utrzymują się negatywne skutki działania, należy ponownie udać się do lekarza – być może zmieni on preparat lub zwiększy jego dawkę.

Jeśli “tabletki na depresję” nie przynoszą poprawy, a były stosowane preparaty z różnych grup, to można uznać, iż chory cierpi na depresję lekooporną. Zastosowanie w leczeniu zaburzeń tego typu znalazła ketamina. Więcej o leczeniu ketaminą znajdziecie na naszej stronie.

Najwięcej działań niepożądanych w trakcie farmakoterapii pojawia się na samym początku przyjmowania antydepresantów. Wśród skutków ubocznych działania leków pojawiają się:

• zawroty i bóle głowy,
• nadmierne pobudzenie,
• nadpotliwość,
• nadmierna senność,
• trudności w koncentracji,
• dolegliwości ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty),
• uczucie zmęczenia,
• okresowe pogorszenie samopoczucia.

Dolegliwości zwykle ustępują w pierwszych tygodniach stosowania leków. O wszystkich objawach należy powiedzieć swojemu lekarzowi. jeżeli u Pacjenta występują zaburzenia erekcji i zmniejszone libido przez cały czas trwania kuracji można rozważać zmianę leku na inny.

Leki z grupy SSRI, w porównaniu do inhibitorów MAO i TLPD wykazują mniej działań niepożądanych. Mniejsze jest też ryzyko ich przedawkowania. Leki antydepresyjne mogą także spowodować przybranie na wadze – najczęściej przyrost masy ciała powoduje stosowanie inhibitorów MAO oraz trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne TLPD.

Leków antydepresyjnych nie wolno łączyć z alkoholem, ponieważ wchodzą z nim w interakcje. Pod wpływem leków zwiększa się toksyczne działanie alkoholu, co powoduje zaburzenia koncentracji i pamięci oraz agresję. Równocześnie alkohol nasila działanie leków na depresję, co może skutkować choćby utratą świadomości i omamami.

Antydepresanty nie powodują uzależnienia, jednak nie powinno się przerywać ich stosowania, choćby na jeden dzień. Przerwanie stosowania leków może spowodować wystąpienie zespołu odstawiennego (zespołu dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych). Objawy zespołu odstawiennego nie wynikają z uzależnienia, ale z nagłego zaburzenia poziomu neuroprzekaźników. Najgorsze objawy mijają już po około tygodniu od odstawienia. Aby uniknąć dolegliwości zalecane jest na ogół stopniowe zmniejszanie dawki przyjmowanych leków – zawsze jednak, bez względu na rodzaj leków, należy stosować się do zaleceń lekarza, także dotyczących ich odstawienia.

Do objawów, które może odczuwać pacjent zaliczamy:

• pogorszenie samopoczucia, drażliwość i niepokój,
• objawy grypopodobne,
• zawroty głowy,
• skurcze mięśni,
• koszmary senne,
• pobudzenie psychoruchowe.

Leki przeciwdepresyjne bez recepty nie występują w Polsce. Receptę na nie może wypisać psychiatra, a w określonych przypadkach także inny lekarz. Warto przy tym pamiętać, iż wśród witamin wspierających pracę układu nerwowego znajdują się te z grupy B, dlatego można suplementować je, aby wesprzeć swój organizm.

Kluczowa do poprawy zdrowia psychicznego jest odpowiednia psychoterapia. W zależności od rodzaju zaburzenia stosuje się różne metody psychoterapeutyczne. Wyróżniamy terapię behawioralną, systemową, psychodynamiczną, kognitywną, poznawczo-behawioralną, skoncentrowaną na rozwiązaniach – wszystkie rodzaje terapii świadczą specjaliści MindHealth. Jak wybrać terapię dla siebie? Najważniejsze jest, aby czuć się w gabinecie bezpiecznie i komfortowo – terapeuta musi nawiązać z pacjentem więź, dzięki której możliwe będzie prowadzenie różnych działań terapeutycznych. Na pierwszym i drugim spotkaniu terapeuta poznaje problem i przybliża pacjentowi propozycję jego rozwiązania – nie można oczekiwać efektów już po pierwszym spotkaniu. Terapia jest na ogół długoterminowa, ale postępy widać w trakcie jej prowadzenia. Środki farmakologiczne stosuje się w celu wyciszenia negatywnych objawów u chorego, co przyspiesza efekty terapii. Mówiąc inaczej – kiedy na samym początku leczenia sama terapia nie wystarcza. W MindHealth możecie umówić się nie tylko na terapię, ale także na wizytę u psychiatry. Często terapeuci sami zalecają taką wizytę, aby poprawić efektywność leczenia.

Źródła

1. M. Adamczyk, Skuteczność psychoterapii i farmakoterapii w leczeniu zaburzeń depresyjnych i lękowych z perspektywy neurobiologicznej [w:] Wszechświat 2015. Vol. 116, Nr 3, s. 48-53;
2. B. Łoza, Jaki lek przeciwdepresyjny dla jakiego pacjenta? Praktyczne wskazówki dla klinicystów. Neuropsychiatria [w:] Przegląd Kliniczny 2020. Vol. 12, Nr 3-4, s. 53-59;
3. A. Kazula, Mechanizmy działania selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) w depresji [w:] Farmacja Polska 2014. Vol. 70, Nr 12, s. 711-724;
4. I. Patejuk-Mazurek, Wybrane leki przeciwdepresyjne i o działaniu przeciwlękowym — praktyczne wskazówki stosowania i opisy przypadków, Psychiatria tom 14, nr 3, 135–142;
5. J. Samochowiec, D. Dudek, J. Kucharska Mazur, S. Murawiec, J. Rymaszewska, W. Cubała, J. Heitzman, A. Szulc, M. Bała, P. Gałecki, Pharmacological treatment of a depressive episode and recurrent depressive disorder – guidelines of the Polish Psychiatric Association and the National Consultant for Adult Psychiatry [w:] Psychiatria Polska, dostęp 27.11.2023.