Jednym ze schorzeń, który kwalifikuje pacjenta do skorzystania z programu konsultacji Drobnej dolegliwości w ramach opieki farmaceutycznej, jest alergiczny nieżyt nosa. Poniżej znajdują się rekomendacje, jak przeprowadzić konsultacje pacjentowi.
Jakie objawy wskazują na alergiczny nieżyt nosa?
Jeśli pacjent spełnia formalne kryteria klasyfikacji do usługi, jednym z ważniejszych elementów jest ocena farmaceuty odnośnie objawów wskazujących na daną dolegliwość. Nie zawsze katar wskazuje na podłoże alergiczne, może mieć również etiologię bakteryjną lub wirusową. Alergiczny nieżyt nosa sugerują następujące objawy:
- wodnista wydzielina
- wyciek
- obecność świądu
- kichanie
- brak zaczerwienienia błony śluzowej nosa
- zaczerwienione i łzawiące oczy
Pacjent powinien mieć większość objawów, aby potwierdzić alergiczny nieżyt nosa.
Warto zadać pytania pomocnicze:
- Jak długo realizowane są objawy?
- Czy w przeszłości się pojawiały i czy wtedy odbyła się konsultacja lekarska?
- Czy pacjent choruje na inne choroby?
Zalecenia farmakologiczne
W przypadku doboru terapii farmakologicznej powinno się zadać pacjentowi poniższe pytania:
- Czy pacjent stosował już leki na tą dolegliwość? Jakie i z jakim skutkiem?
- Czy pacjent ma alergie?
Podstawą terapii alergicznego nieżytu nosa jest stosowanie:
Donosowych glikokortykosteroidów
Obecnie jedyny donosowy glikokortykosteroid dostępny bez recepty to mometazon (Nasometin Control, Pronasal Control, Momester Nasal, Aleric Spray).
Przeciwwskazania do stosowania
Przed zaleceniem leku upewnij się, iż stosowanie leku nie zaszkodzi pacjentowi. Warto spytać o:
- uczulenie
- zakażenie błony śluzowej nosa np. opryszczka – stosowanie sterydów donosowych może pogorszyć stan uszkodzonej błony śluzowej
- zabiegi chirurgiczne w obrębie nosa i zatok
- urazy nosa – nie powinno się stosować sterydu na niezagojone rany
- zażywane leki, szczególnie rytonawir oraz kobicystat, które mogą nasilić działanie mometazonu
Jak stosować lek?
Mometazon zaleca się stosować 2 razy dziennie do obu dziurek nosa.
Przed pierwszym użyciem wstrząsnąć butelkę i nacisnąć dozownik do uzyskania mgiełki.
Następnie postępować wg instrukcji:
Przed użyciem wydmuchać nos.
- Wstrząsnąć butelkę.
- Zdjąć ochronne wieczko (jeśli jest elementem opakowania).
- Umieścić palec na aplikatorze
- Zatkać jedną dziurkę nosa.
- Pochylić głowę delikatnie do przodu.
- Umieścić aplikator w otwartej dziurce.
- Zaaplikować dawkę aerozolu kierując aplikator do zewnętrznej strony nosa (nie na przegrodę nosową)
- Wziąć powolny wdech nosem.
- Powtórzyć dla drugiej dziurki.
- Po aplikacji przetrzeć aplikator czystą chusteczką.
Działanie niepożądane
Najczęstszym działaniem jest alergia na substancję czynną. Mogą pojawić się również:
- bóle głowy
- kichanie
- krwawienie z nosa
- zakażenie dróg oddechowych
- owrzodzenie błony śluzowej nosa
oraz rzadziej:
- wzrost ciśnienia w oku
- zaburzenia widzenia
- zaburzenia smaku i węchu
- trudności w oddychaniu
Preparaty najczęściej posiadają okres ważności 2 miesiące po pierwszym użyciu. Warto na to zwrócić uwagę pacjentowi.
Doustnych leków przeciwhistaminowych II generacji
Leki przeciwhistaminowe, jak sama nazwa wskazuje, blokują działanie histaminy na receptory H1, co łagodzi objawy alergicznego nieżytu nosa, zwłaszcza ogranicza wodnistą wydzielinę, swędzenie czy łzawienie. II generację leków wybieramy ze względu na słabsze przenikanie przez barierę krew-mózg co skutkuje ograniczeniem działań niepożądanych, zwłaszcza senności.
Do leków z tej grupy należą:
- loratadyna (Loratadyna Galena, Flonidan, Claritine)
- desloratadyna (Deslodyna, Hitaxa)
- lewocetyryzyna (Lirra, Contrahist, Zyx, Cezera)
- cetyrycyna (Zyrtec, Allertec, Amertil)
- bilastyna (Clatra)
- feksofenadyna (Allegra)
Przeciwwskazania
Cetyryzyna: W przypadku pacjentów z niewydolnością nerek dawkę należy dostosować do klirensu kreatyniny ze względu na wydalanie leków przeciwhistaminowych przez nerki.
Loratadyna: Jest metabolizowana przez wątrobę, w związku z czym u pacjentów z niewydolnością wątroby warto wybrać inny preparat.
Nie łączyć Loratadyny z inhibitorami CYP3A4 oraz CYP2D6, ponieważ może to nasilić działania niepożądane substancji na skutek wzrostu stężenia we krwi.
Jeśli pacjent wybiera się na testy alergiczne, warto odstawić leki przeciwhistaminowe przynajmniej parę dni wcześniej. Mogą one zaburzyć wyniki badania.
Działania niepożądane
Najczęstsze niepożądane objawy pochodzą z ośrodkowego układu nerwowego i manifestują się jako senność, ból głowy, zawroty głowy.
Jak stosować lek?
Leki stosujemy w dawce 1 tabletka dziennie. Ze względu na możliwe działania niepożądane warto stosować lek wieczorem przed snem.
Donosowych leków przeciwhistaminowych (opcjonalnie)
W przypadku braku skuteczności połączenia wyżej wymienionych preparatów można zalecić stosowanie donosowych leków przeciwhistaminowych. Zalicza się do nich azelastyna (Allergodil).
Jak stosować lek?
Dawkuje się trzymając pionowo dozownik do obu dziurek nosa 2 razy dziennie.
Działania niepożądane
Działania niepożądane obejmują najczęściej uczucie gorzkiego smaku w ustach, co jest wynikiem osadzania się drobinek substancji na końcu języka po spłynięciu do gardła. Pozostałe dolegliwości występują bardzo rzadko, aczkolwiek warto uczulić pacjenta, iż może pojawić się zmęczenie, zawroty głowy, nudności.
Woda morska (opcjonalnie)
Jednym z najistotniejszych zaleceń niefarmakologicznych jest odizolowanie od alergenu. jeżeli nie jest to możliwe, na przykład w przypadku alergii sezonowej na pyłki roślin, można zalecić oczyszczanie nosa dzięki izotonicznej wody morskiej, lub takiej z dodatkiem ektoiny, czyli substancji powlekającej błonę śluzową nosa.
Kromoglikan (opcjonalnie)
Kromoglikan to substancja hamująca proces degranulacji komórek tucznych, z których uwalniane są mediatory reakcji alergicznej. W aptece można dostać preparaty z kromoglikanem pod nazwami (Allergo-Comod, CromoHexal). Niestety preparaty z kromoglikanem dają słabszy efekt od glikokortykosteroidów donosowych. Nie mają działania przeciwhistaminowego. W związku z tym są dobrą alternatywą dla osób, dla których glikokortykosteroidy donosowe nie są wskazane.
Jak dawkować lek?
Dawkowanie leku to 1 dawka do każdego otworu nosowego 4 razy na dobę.
Przeciwwskazania
Preparaty z kromoglikanem są uważane za bezpieczne, a przeciwwskazania obejmują głównie reakcje nadwrażliwości na substancję czynną, lub konserwanty.
Działania niepożądane
Możliwe działania niepożądane mają łagodny charakter i obejmują:
- zaburzenia smaku i węchu
- krwawienie z nosa
- podrażnienie błon śluzowych nosa
Zalecenia niefarmakologiczne
Alergia jest zawsze wynikiem kontaktu z alergenem. W związku z tym jednym z podstawowych zaleceń niefarmakologicznych jest unikanie go. W przypadku alergii na kurz, będzie to częste mycie pomieszczeń i używanie filtrów HEPA, w przypadku alergii na zwierzęta, unikanie kontaktu z nimi, bądź częste mycie zwierząt domowych.
Kiedy odesłać pacjenta do lekarza?
Nieżyt nosa mimo, iż występuje bardzo często i na ogół jest uważany za objaw niegroźny, czasem może zwiastować poważniejszy problem, którego diagnostyką powinien zająć się lekarz specjalista. W związku z tym jednym z zadań farmaceuty podczas opieki farmaceutycznej jest wskazanie tego momentu. W przypadku nieżytu nosa skieruj do lekarza, kiedy:
- trwa on ponad 10 dni, oraz towarzyszy mu pogorszenie, ból i obrzęk twarzy – takie objawy sugerują etiologię bakteryjną
- brak poprawy po zastosowanych zaleceniach- sugestia badań alergologicznych w celu ustalenia alergenu wywołującego objaw i jeżeli to możliwe poddanie się terapii odczulającej
- towarzysząca duszność, kłucie w klatce piersiowej
- pierwszy raz w życiu objawy alergicznego nieżytu nosa
- silny ból głowy, ból uszu, zawroty głowy-charakterystyczne dla zapalenia ucha środkowego
- krwawienie z nosa
- obawa czy w nosie nie znajduje się ciało obce
- utrata węchu
Kiedy ustalić wizytę kontrolną?
Wizyta kontrolna powinna odbyć się po minimum 7 dniach, a maksimum 14 dniach. Po tym okresie jesteśmy w stanie ocenić skuteczność zaleconej terapii i zdecydować o jej kontynuacji, lub odesłaniu pacjenta do lekarza.
Autor: mgr farm. Martyna Piotrowska
Bibliografia:
1. Praktyczne wytyczne postępowania w alergicznym nieżycie nosa, dr n. med. Adam J. Sybilski. Medycyna po Dyplomie, 2015, 09. Praktyczne wytyczne postępowania w alergicznym nieżycie nosa
2. Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego. W. Hryniewicz, P. Albrecht, A. Radzikowski. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków, 2016
3. Charakterystyka produktu leczniczego Nasometin Control.
4. Charakterystyka produktu leczniczego Zyrtec.
5. Charakterystyka produktu leczniczego Loratadyna Pylox.
6. Charakterystyka produktu leczniczego Allergodil.
7. Charakterystyka produktu leczniczego Polcrom.
