Jak rozpoznać afty?
Afty to owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej. zwykle występują w obrębie błony śluzowej i nie są widoczne na czerwieni wargowej oraz skórze.
Mają charakterystyczne cechy:
- okrągły lub owalny kształt
- pokryte jasnym nalotem
- otoczone zapalnym pierścieniem
- czasami mogą występować w postaci grudek, lub pęcherzyków
Afty niosą za sobą dolegliwości bólowe, często określane jako pieczenie, pulsowanie. Pacjenci posiadający afty, skarżą się na problemy z jedzeniem i piciem. Ból pojawia się często, choćby bez podrażnienia mechanicznego jedzeniem.
Afty mogą być mylone z pęcherzycą: pęcherzyca występuje również na błonie śluzowej jamy ustnej, jednak charakteryzuje się pęcherzykami, które bardzo łatwo pękają. Na nadżerkach często pojawiają się nowe pęcherze. Jest to bardziej dynamicznie postępująca choroba. W przypadku aft niemal zawsze można zauważyć włóknikowy biały osad, a pęcherze przy pęcherzycy są drobne i czerwone choćby po pęknięciu.
Kolejnym schorzeniem, które może stanowić pułapkę diagnostyczną, jest opryszczka zwykła, w jej przypadku występują zmiany z licznymi pęcherzykami w obrębie jednego miejsca (afta to zwykle pojedynczy pęcherzyk). Po pęknięciu miejsce zarasta strupem.
Warto zapytać o choroby towarzyszące, afty mogą być spowodowane zaostrzeniem choroby Leśniowskiego-Crohna.
Zadaj pytania:
- Od kiedy realizowane są objawy?
- Jakie dokładnie są dolegliwości?
- Jakie ma Pan/Pani choroby towarzyszące?
Leczenie farmakologiczne
Zawsze przed zaleceniem preparatów warto spytać:
- Jakie alergie Pan/Pani ma?
- Czy stosował Pan/Pani już wcześniej dany preparat? Z jakim skutkiem?
Preparaty przyspieszające gojenie
Warto wybrać preparaty tworzące film na powierzchni zmiany, który powoduje uśmierzenie bólu spowodowanego kontaktem z aftą oraz ograniczy kontakt ze środowiskiem zewnętrznym co przyspieszy gojenie. Takimi preparatami jest Dezaftan, Urgo na afty
Bardzo dobrą alternatywą są preparaty zawierające kwas hialuronowy, czy aloes, który przyspieszy gojenie rany. Takie substancje znajdziemy w preparatach: Stomatovis, Anaftin.
Ważne jest przekazanie pacjentowi, jak ważna jest regularność i częstotliwość aplikacji preparatów. Każde jedzenie czy picie może wymywać nałożoną przez pacjenta warstwę żelu.
Preparaty przeciwbólowe i przeciwzapalne
Ze względu na silne dolegliwości bólowe oraz występujący stan zapalny w przypadku aft warto zalecić stosowanie miejscowych środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych.
Znajdziemy je w postaci salicylanu choliny oraz chlorku cetalkoniowym w preparatach Sachol, Sachodent.
U pacjentów uczulonych na salicylany można zalecić ziołowe preparaty takie jak Baikadent, czy Dentosept.
Preparaty do płukania jamy ustnej
Opcjonalnie, zwłaszcza w przypadku dużej ilości aft rozsianych w trudno dostępnych miejscach błony śluzowej jamy ustnej po płyn do płukania z chlorheksydyną. Jego rolą jest odkażenie miejsc objętych dolegliwością.
Leczenie niefarmakologiczne
Ze względu na to, iż afty powodują silny ból w kontakcie ze zmianą, warto zaobserwować, czy miejsce nie jest drażnione przez elementy protetyczne.
Wizyta pacjenta przy okazji leczenia aft jest dobrą okazją na przekazanie szczegółowych informacji dotyczących prawidłowej higieny jamy ustnej i utensyliów stosowanych do higieny. Zbyt twarde szczoteczki do zębów mogą powodować podrażnienie dziąseł.
W zaleceniach powinniśmy zwrócić uwagę na unikanie produktów twardych i ostrych, które mogą dodatkowo podrażniać zmiany.
Kiedy odesłać pacjenta do lekarza?
W przypadku ciężkich postaci, którym towarzyszą dodatkowe objawy takie jak gorączka, powinno się skierować pacjenta do lekarza. Kolejnym wskazaniem będzie wykorzystanie dostępnych metod terapeutycznych i częste nawroty aft. Jedną z przyczyn mogą być niedobory witamin z grupy B i żelaza. Warto je oznaczyć w morfologii.
Kiedy ustalić wizytę kontrolną?
Afty są bardzo łatwe w leczeniu, a same zalecenia nie powinny sprawić problemu pacjentowi.
Warto umówić wizytę po 1-2 tygodniach w celu sprawdzenia, czy zalecane leczenie przyniosło skutek oraz, czy afty nie mają nawracającego charakteru. Jak wcześniej wspomniano, jednym z powodów powstawania zmian są niedobory witamin, w związku z tym w razie braku spodziewanego efektu powinniśmy rozważyć skierowanie pacjenta na badania pod kątem niedoborów.
Autor: mgr farm. Martyna Piotrowska
Źródła:
- Główne dziecięce choroby skóry, Okolice szczególne, Jama ustna ,Praktyczna Dermatologia dziecięca, pod red. CRAIG N. BURKHART, DEAN S. MORRELL, redakcja naukowa wydania polskiego: ANDRZEJ KASZUBA opublikowanej przez Wydawnictwo Czelej w 2014 roku
- Afty nawracające – przegląd piśmiennictwa, Regina Antoniv, *Weronika Lipska, Barbara Kęsek, Marcin Lipski, Dagmara Gałecka-Wanatowicz, Maria Chomyszyn-Gajewska, Nowa Stomatologia 3/2014, s. 142-146
- Afty, występowanie i leczenie, Natalia Szeląg, Asysta Dentystyczna, 1/2017
- Mikrobiota jamy ustnej w aftach nawracających, Dr n. med. Anna Tomusiak-Plebanek, Stomatologia po Dyplomie, 2016/06
