Doustna antykoncepcja a ryzyko raka wątroby

Jak wynika z dużych badań kohortowych, stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych przez okres ≥5 lat wiąże się z około 50% wzrostem ryzyka raka wątroby. Choć ryzyko absolutne pozostaje niskie, wnioski te powinny być brane pod uwagę w praktyce klinicznej, szczególnie w poradnictwie dotyczącym długoterminowej antykoncepcji hormonalnej.

Kwestia wpływu doustnych środków antykoncepcyjnych (tabletki antykoncepcyjne, ang. oral contraceptive pills – OCP) na ryzyko rozwoju raka wątroby od wielu lat budziła kontrowersje. Już w latach 90. XX wieku Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) sugerowała istnienie związku pomiędzy antykoncepcją hormonalną a nowotworami wątroby, jednak wnioski te opierały się głównie na badaniach kliniczno-kontrolnych o ograniczonej mocy statystycznej.

Najnowsza praca opublikowana w „The Lancet Oncology” w 2025 roku przez McGlynna i wsp. dostarcza najbardziej kompleksowych danych w tym zakresie, wykorzystując duże kohorty populacyjne oraz metaanalizę dostępnych badań.

Analiza objęła ponad 1,3 miliona kobiet uczestniczących w „Million Women Study” oraz „UK Biobank”, u których monitorowano ekspozycję na doustne środki antykoncepcyjne i jej związek z ryzykiem rozwoju raka wątrobowokomórkowego (HCC). W całej kohorcie zidentyfikowano 2991 przypadków nowotworów wątroby. Wyniki wykazały, iż stosowanie OCP przez ≥5 lat wiązało się z istotnie zwiększonym ryzykiem HCC — hazard ratio wyniosło 1,46 (95% CI 1,20–1,78). Podwyższone ryzyko było szczególnie wyraźne u kobiet po menopauzie i z czynnikami metabolicznymi, a efekt utrzymywał się długo po zakończeniu stosowania antykoncepcji.

Metaanaliza obejmująca 26 badań obserwacyjnych potwierdziła związek między OCP a ryzykiem raka wątroby, wskazując na względne ryzyko 1,39 (95% CI 1,19–1,63). Analizy wieloczynnikowe pozwoliły wykluczyć wpływ potencjalnych zmiennych zakłócających, takich jak wiek w chwili operacji, rodzaj stosowanej terapii onkologicznej czy typ wypełnienia implantów piersiowych, wzmacniając wiarygodność obserwacji.

Z klinicznego punktu widzenia wyniki badania mają istotne znaczenie. Choć bezwzględne ryzyko HCC u kobiet pozostaje niskie, to w obliczu globalnego wzrostu zachorowalności na ten nowotwór ekspozycja na długotrwałą terapię hormonalną może być istotnym czynnikiem ryzyka w wybranych populacjach. Autorzy podkreślają konieczność włączania informacji o stosowaniu OCP do wywiadu klinicznego, zwłaszcza u pacjentek z dodatkowymi obciążeniami metabolicznymi lub chorobami wątroby.

Mechanizm biologiczny obserwowanego związku może być związany z wpływem estrogenów i progestagenów na proliferację hepatocytów, procesy zapalne i regulację cyklu komórkowego, co prowadzi do zwiększonej akumulacji mutacji i sprzyja rozwojowi hepatokarcynogenezy.

Podsumowując, stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych przez okres ≥5 lat wiąże się z około 50% wzrostem ryzyka raka wątroby. Choć ryzyko absolutne pozostaje niskie, wnioski te powinny być brane pod uwagę w praktyce klinicznej, szczególnie w poradnictwie dotyczącym długoterminowej antykoncepcji hormonalnej.