Magda miała trzydzieści lat, gdy wyjechała do Stanów na stypendium naukowe. Po roku otworzyły się przed nią nowe możliwości i postanowiła zostać tu na stałe. Mimo burzliwej relacji z matką, starała się dzwonić do Polski co najmniej raz w tygodniu. Także i tym razem zadzwoniła, jak zwykle z mieszanką lęku i niepokoju, bo wiedziała, iż musi matkę zadowolić. Już po tonie głosu wiedziała, iż rozmowa nie będzie przebiegała przyjemnie.
Magda: Cześć mamo. Jak się masz?
Mama: Jakby ci zależało.
Magda: Oczywiście, iż mi zależy! Dlatego zadzwoniłam i zapytałam.
Mama: Dzwonisz, kiedy chcesz. Wszystko kręci się wokół ciebie.
Magda: O co jesteś na mnie zła?
Mama: Nieważne. Czego chcesz?
Magda: Chciałam się tylko przywitać i zobaczyć, jak się masz.
Mama: No cóż, teraz już wiesz.
Magda: Tak, ale nie wiem, dlaczego jesteś zła.
Mama: Jesteś powodem. Chciałabym, żebyś się nigdy nie urodziła.
Magda: Dlaczego mówisz takie rzeczy?
Mama: Ponieważ jesteś niewdzięczna i nigdy cię nie ma, kiedy cię potrzebuję.
Trauma dzieci rodziców z zaburzeniami osobowości
Ten typ rozmowy z matką był Magdzie dobrze znany. Od kiedy była małą dziewczynką, matka zrzucała na nią winę za swoje zmienne nastroje. Było to tak powszechne i tak znajome Magdzie, iż stało się dla niej czymś normalnym, nie postrzegała tego choćby jako traumy. Dzieci, które doświadczają podobnych ataków rodzica w dzieciństwie, poddawane gaslightingowi, aby uwierzyć, iż to ich wina, zwykle nie postrzegają siebie jako ofiar traumy i w związku z tym nie przychodzą po pomoc do psychologa. Aby rozpocząć proces zdrowienia, muszą najpierw odkryć to, iż to, co uważały za normalne — co traktowały jako normalne — w rzeczywistości ułatwiało traumatyzowanie ich w kółko.
Rodzice o zaburzeniach osobowości
Definiującymi objawami zaburzeń osobowości są niestabilny (rozregulowany) nastrój, tożsamość i relacje. Te z kolei są często powiązane z niestabilnym zachowaniem, często przyjmującym formę impulsywności i agresywnego atakowania innych. Zaburzenie osobowości istnieje na kontinuum, a więc niektóre cechy osobowości przybierają ekstremalne formy, inne są łagodne. Najszkodliwszy dla dziecka jest rodzic z zaburzeniem narcystycznym, borderline i histrionicznym.
Dziecko nie może zbudować bezpiecznej więzi z rodzicem, którego zachowanie jest zdominowane przez niestabilny nastrój. Pojawia się wówczas niepewność i niepokój, bo dobrobyt dziecka, jako istoty zależnej od rodzica, jest uzależniony od zmiennych zachowań i nastrojów rodzica w danym momencie. Choć rodzic może być czasami zdolny do okazywania uczuć i przyjemnej interakcji, ale nie jest to czynnik stały, bo w innym momencie, gdy rodzic jest emocjonalnie rozregulowany, może być agresywny i krzywdzący. Niestabilna tożsamość rodzica sprawia, iż niechętnie przyznaje się do niechcianych skutków swoich zachowań i nie bierze za nie odpowiedzialności, obwiniając dziecko. Tym samym, dziecko jest traumatyzowane przez chronicznie niestabilne zachowanie rodzica i jednocześnie jest za nie obwiniane.
Powyższa rozmowa Magdy z matką ilustruje typową wymianę zdań. Magda zawsze była niespokojna na myśl o interakcji z matką. Robiła, co mogła, aby zachować pokój. Pomimo wszelkich starań matka traktowała ją krzywdząco. Magda nigdy nie wiedziała, co ją czeka w czasie rozmowy. Dzwoniła zawsze z nadzieją, iż będzie spokojnie.
Konsekwencje traumy
Osoby wychowywane przez rodzica z zaburzeniem osobowości pamiętają, iż jeżeli nie zadowolili innych, to byli karani, odrzucani lub ignorowani. Na przykład rodzice z objawami osobowości pogranicza (borderline) mają tendencję do wyładowywania złości, gdy ich dziecko nie zadowoli. Rodzice z osobowością typu narcystycznego mają tendencję do ignorowania swoich dzieci, gdy ich nie zadowolą. Wobec tego, dzieci często dorastają, aby zadowolić innych jako dorośli. zwykle podchodzą do innych z poczuciem, iż muszą ich zadowolić, aby być bezpiecznymi lub akceptowanymi, choćby kosztem siebie. Kiedy inni nie są zadowoleni, zaczynają się obawiać, iż zostaną ukarani lub porzuceni.
Uzdrowienie z traumy
Proces leczenia dorosłych dzieci rodziców z zaburzeniami osobowości jest skomplikowany, ponieważ dorosłe dzieci, gdy uświadomią sobie, iż zachowanie rodzica było krzywdzące, nie zawsze będą mieli wsparcie otoczenia w powrocie do zdrowia. Rodzice bowiem odrzucą jakąkolwiek sugestię, iż mogli być kimś innym niż idealnym rodzicem. Zniechęcą i podważą wysiłki swojego dziecka, aby się wyleczyć. Ponadto, rodzice z zaburzeniami osobowości angażują często innych członków rodziny, przedstawiając siebie jako ofiarę oskarżeń swojego dziecka. W niektórych przypadkach inni członkowie rodziny mogą również zniechęcać do leczenia, ponieważ rozumieją próby leczenia jako ataki na rodzica. Mogą wygłaszać komentarze takie jak „Dlaczego krzywdzisz swojego rodzica? Zrobił, co mógł. Niech przeszłość pozostanie przeszłością”.
Nietypowa natura dziecięcej traumy związanej z rodzicem o zaburzonej osobowości może powodować, iż uzdrowienie może być trudne i bolesne. Pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie, iż to, co uważałeś w dzieciństwie za normalne – winienie dziecka, gaslighting, ignorowanie, było niczym innym tylko kompleksową, chroniczną traumą. Drugim krokiem jest wzmocnienie siebie na tyle, aby nie liczyć na przyznanie się do winy i przeprosiny, ponieważ rodzic w dalszym ciągu nie jest w stanie przyznać się do swoich zaburzonych zachowań. Po trzecie, uświadom sobie, iż nie jesteś już tym małym dzieckiem i nie potrzebujesz tłumić siebie, aby przeżyć – a jeżeli to przez cały czas robisz, sięgnij po pomoc profesjonalną i niedługo będziesz osobą, która przeżyła traumę, ale już przestała być jej ofiarą.
